نفت یکی از مهمترین کالاهای استراتژیک ایران است. قیمت نفت یا همان طلای سیاه تحت تاثیر عوامل مختلفی است و بر قیمت بسیاری از کالاها و بازارها تاثیر می گذارد. نوسانات قیمت جهانی نفت تاثیرات مستقیم و غیر مستقیمی بر صنایع بورسی و بازار بورس دارد. قیمت سهام شرکتها مطابق با نوسانات قیمت نفت تغییر می کند و همین عامل شاخص کل بورس را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. فعالیت بیشتر صنایع مختلف و تولید محصولات آنها بر پایه نفت و مشتقات نفتی است و با افزایش قیمت نفت، به طور غیر مستقیم هزینه تولید محصولات آنها افزایش می یابد.
تاثیر قیمت نفت بر بورس ایران
نوسانات قیمت نفت بر اقتصاد ایران تاثیر چشمگیری دارد. چرا که قسمت عمده صادرات کشور ایران مختص نفت و مشتقات آن است و تقریبا ۷۰ درصد درآمد دولت از فروش نفت به دست می آید. شرکتهای پالایشی و صنعت پتروشیمی حدوداً ۳۵ درصد ارزش بازار بورس را به خود اختصاص داده اند. پس طبیعی است که با افزایش قیمت نفت سود آنها بیشتر شود.
هنگامی که قیمت نفت افزایش پیدا می کند، به همان نسبت نیز درآمد ارزی دولت زیاد می شود، چرا که همانطور که گفتیم هفتاد درصد درآمد دولت از فروش نفت به دست می آید. اگر بر درآمد حاصله از فروش نفت در ایران مدیریت درستی نشود، ممکن است پایه پولی کشور افزایش پیدا کند که همین باعث ایجاد تورم در کشور می شود. البته تورم در رشد شاخص بورس هم تاثیر زیادی دارد.
هنگامی که به علت افزایش درآمد دولت بدست آمده از فروش نفت تورم ایجاد شود، در این زمان دولت کلیه مخارج خود را نیز افزایش می دهد. اگر به صورت ناگهانی قیمت نفت کاهش پیدا کند، در آمد دولت نیز کم می شود و این در حالیست که مخارج دولت افزایش پیدا کرده است. در چنین مواقعی بهترین راه حل برای جبران کسری درآمد، چاپ و تولید پول است که همین امر به نوبه خود باعث ایجاد تورم در کشور می شود.
البته در شرایط کنونی دولت هنگامی که درآمدش افزایش پیدا می کند، مازاد درآمد حاصله را در صندوق ارزی ذخیره می کند تا چنین مشکلاتی پیش نیاید. صنایع دیگر مانند فلزات اساسی، سیمان و... با بالارفتن بهای نفت متضرر میشوند، زیرا هزینه های انرژی آنها که از طریق نفت تامین می شود، بیشتر شده و عملکرد این صنایع بزرگ روی شاخص بورس اثر مستقیم میگذارد.
تاثیر کاهش قیمت نفت بر بورس
از آنجایی که ایران یکی از صادرکنندگان نفت جهان به حساب میآید و شرکتهای پالایشگاهی و پتروشیمی در بازار بورس ایران سهم بسزایی دارند، اقتصاددانان زیادی اعتقاد دارند که کاهش بهای نفت خام باعث کسری بودجه کشور شده و بر بودجه عمومی تأثیر مستقیم دارد، اما برای برخی صنایع وابسته به نفت و مشتقات آن، کاهش قیمت نفت موجب کم شدن هزینه های تولید شده می شود که نهایتا قیمت محصول تمام شده کاهش پیدا می کند و باعث سودآوری این صنایع می شود.
تاثیر افزایش قیمت نفت بر بورس ایران
بالا رفتن بهای نفت درآمد زیادی را وارد کشور میکند. حال باید بدانیم که این درآمد خرج چه کاری در کشور میشود. اگر دولت، کالا و خدمات داخلی را به مردم ارائه دهد، ثروت عمومی افزایش پیدا میکند و همین امر باعث رونق اقتصادی و افزایش تقاضا برای سرمایه، کار،تجارت و.. می شود که این امر به نوبه خود موجب رشد شاخص بورس نیز می شود. البته اگر درآمد حاصله خوب مدیریت نشود، باعث ایجاد تورم در کشور می شود. در کشوری مانند ایران که صادر کننده مهم نفت است بین شاخص سهام و افزایش درآمد نفتی یک رابطه معکوس وجود دارد. بیشتر کشورهای صادرکننده نفت( که اکثرا کشورهای در حال توسعه هستند ) فناوری لازم برای فرآوری نفت خام را ندارند، بنابراین نفت را به کشورهای صنعتی صادر کرده و محصولات نفتی را به کشور خود وارد میکنند. اگرچه افزایش بهای نفت پول زیادی را وارد کشورهای صنعتی می کند، اما بر اقتصاد کشورهای در حال توسعه اثر منفی میگذارد. زیرا به طور عمده کشورهای در حال توسعه خود مصرف کننده های نهایی محصولات نفتی هستند.
تاثیر قیمت نفت بر بورس کالا
نوسانات قیمت نفت و محصولات پتروشیمی با بورس کالا رابطه مستقیم دارد. تغییرات قیمت نفت، بر هزینه تولید و میزان فروش تاثیر بسیاری دارد و باعث گرانتر شدن کالاها می شود.
تاثیر قیمت نفت بر ارز
با افزایش بهای نفت ذخایر و درآمدهای ارزی نیز افزایش پیدا می کند. بانک مرکزی این ارز را از دولت خریداری کرده و در مقابل پول ملی به دولت پرداخت میکند که این خود باعث افزایش نقدینگی و تورم در کشور میشود.
رابطه قیمت نفت و شاخصهای بورس
به طور کلی نوسانات قیمت نفت چه از نوع کاهشی، چه افزایشی و همچنین نوع فعالیت صنایع مختلف می تواند بر عملکرد صنایع و سوآوری آنها تاثیر گذاشته و نهایتا باعث تغییر قیمت سهام و شاخص بورس نیز شود.
همانطور که می دانید شرکتهای پالایشی و پتروشیمی از جمله شرکت هایی هستند که بهصورت مستقیم متاثر از بهای نفت هستند.
بازار شرکتهای پتروشیمی و پالایشگاهی به نسبت شاخص های بورسی سهم بیشتری در بازار بورس ایران نسبت به بازارهای جهانی دارند. پس مطابق با این معادله می توان چنین نتیجه گیری کرد که بورس اوراق بهادار تهران درست مانند بورس جهانی به طور مستقیم از قیمت نفت تاثیر می گیرد.
به طور کلی تغییرات و تحولات قیمت نفت و درآمدهای نفتی بر اقتصاد نفتی تاثیر زیادی دارد. به شکلی که بررسی های شوک های قیمتی نفت بر شاخص بورس اوراق بهادار یا شاخص کل از پر اهمیت ترین موضوعات سرمایه گذاری در بورس است.
در طی سه دهه اخیر، تغییرات قیمت نفت تاثیر زیادی بر بازارهای مختلف از جمله بازارهای بورسی گذاشته که معیار اصلی آن شاخص سهام است. بنابراین در چنین شرایطی بهتر است که میزان تاثیر شوک های نفتی بر بازارهای سهام مورد مطالعه و بررسی قرار بگیرد. دانستن این موضوع به سرمایه گذاران خارجی و داخلی کمک می کند که انتخاب مناسب تری برای سرمایه گذاری داشته باشند. این مسئله به شرکت های حساس به قیمت نفت هشدار می دهد که اقدامات احتیاطی مناسبی را لحاظ کنند. البته در نهایت به مشارکت کنندگان بازار و همچنین تحلیلگران مالی نیز کمک می کند تا تغییرات دارایی ها را بهتر درک کنند.
جمعبندی
ارزش بهای نفت به طور مستقیم و غیر مستقیم بر قیمت بسیاری از بازارها و کالاها تاثیرگذار است. بررسی تاثیر این تغییرات بر شاخص بورس اوراق بهادار از مهمترین موضوعات برای سرمایه گذاری در بورس به شمار می رود. افزایش قیمت جهانی نفت در درازمدت موجب رشد همه شاخصهای بازار سهام میشود. البته متغیرهای سیاسی بینالمللی و همچنین قیمت فلزات جهانی نیز بر بازار بورس و سهام تاثیر فراوانی دارند. شوکهای نفتی نیز باعث تغییرات قیمت نفت، شاخص سهام، حجم نقدینگی و تورم و نرخ ارز می شوند. بنابراین برای یک سرمایه گذاری ایمن توجه به بازار نفت جهانی اهمیت بسیاری دارد.
