جهان اقتصاد همیشه در حال گذار است و همیشه نوآوری‌هایی اساسی در آن می‌بینیم. یکی از آخرین نوآوری‌هایی که حدود پنجاه سال پیش در دنیای اقتصاد ایران به وجود آمد، بازار بورس بود. البته مفهوم بورس به شکل اوراق بهادار بیشتر از چند صد سال است که در اروپا قدمت دارد. بورس اوراق بهادار تهران بازار بزرگی بود که با تاسیس آن ده‌ها مفهوم و اصطلاح دیگر در بین مردم ایران رواج پیدا کرد. یکی از این اصطلاحات و مفاهیم تابلو خوانی است که البته یکی از مهمترین فرآیندهای دنیای بورس به حساب می‌آیند.
اگر پای صحبت افرادی بنشینید که در دنیای بورس موفق بوده‌اند، بدون شک یکی از دلایل موفقیت خود را داشتن آگاهی در زمینه تابلو خوانی اعلام می‌کنند. احتمالا بسیاری از افرادی که اطلاعات زیادی از دنیای بورس ندارند، نمی‌دانند تابلوخوانی چیست و چه روشی دارد.
تابلوخوانی یکی از مفاهیم بسیار اساسی در دنیای بورس است که بدون داشتن آگاهی از آن بدون شک امکان موفقیت نزدیک به صفر است. اگر سری به اینترنت بزنید و در آن جستجو کنید، احتمالا منابع مختلفی پیدا می‌کنید که به صورت کوتاه در مورد بخش‌های مختلف تابلوخوانی بحث کرده‌اند. ما در این آموزش رایگان قصد داریم که به صورت جامع به شما بگوییم که تابلوخوانی چگونه انجام می‌شود و چندین ترفند را در زمینه تابلوخوانی سهام به شما یاد بدهیم. پس اگر قصد آغاز خرید و فروش در دنیای بورس را دارید یا قصد دارید که با یادگیری تابلوخوانی به موفقیت های بزرگتری دست یابید، تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
تابلوخوانی چیست؟
تابلوخوانی به مجموعه بررسی‌‌ها و مشاهدات مربوط به یک سهم از قبیل بررسی سفارش‌های خرید و فروش، حجم و تغییرات سفارش‌ها، تعداد معاملات و نوسانات قیمت، رفتار حاضران در بازار و بسیاری از اطلاعات مشابه گفته می‌شود. در واقع استفاده از تابلو باعث می‌شود که بتوانید درصد عظیمی از اطلاعات در داخل دنیای بورس را در مورد معاملات کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت به خوبی بفهمید. داشتن آگاهی نسبت به نحوه تابلوخوانی همچنین باعث می‌شود که سود خود را افزایش بدهید و از بزنگاه‌های ایجاد شده در بورس استفاده کنید تا پولدار شوید. به همین دلیل است که بسیاری از افرادی که قصد دارند وارد دنیای بورس شوند به دنبال یادگیری صفر تا صد تابلوخوانی هستند و سعی می‌کنند پیش از ورود به بازار در این زمینه مهارت کسب کنند.
بازار بورس در ظاهر بازار پیچیده‌ای است و اصطلاحات و تعاریف زیادی
دارد. این تعاریف گاهی حتی در کشورهای مختلف نیز متفاوت هستند. مثلا معمولا قیمت
اسمی هر سهم در ایران 1000 ریال است در حالیکه در کشورهای دیگر متغیر است. تمامی
این اطلاعات را میتوانید در داخل تابلوهای بورسی پیدا کنید. دلیل استفاده از
تابلو خوانی در معاملات بورسی این است که با تابلو خوانی میتوانید به بررسی هر
نماد و میزان خرید و فروش آن، نوسان‌های قیمت، میزان عرضه و تقاضای سهامداران
حقیقی و حقوقی و… که باعث شناخت وضعیت کوتاه‌مدت و میان‌مدت سهم می‌شود، دست پیدا
کنید. اگر به دنبال سهم و نماد خاصی هستید، می توانید وارد سایتwww.tsetmc.ir شوید و سابقه معاملات
آن سهم را مشاهده و بررسی کنید.
چطور تابلوی یک سهم را ببینیم؟
شركت مديريت فناوري بورس تهران سایتی با آدرسhttp://www.tsetmc.com دارد که میتوانید به راحتی وارد آن شوید. به این سایت، اصطلاحا سایت نماد نیز می‌گویند. در این وبسایت چندین جدول مشاهده می کنید. این جدول‌ها پر از اطلاعات مفید هستند. در واقع در این سایت اطلاعات آنلاین و به روز قیمت سهام شرکت های ایرانی منتشر می‌شود و در هر کجای ایران باشید، میتوانید با دسترسی به این سایت به اطلاعات مفیدی به شکل دقیق و به روز شده، دست پیدا کنید.
به عنوان مثال در کادر شماره یک صفحه اصلی این سایت شما میتوانید اطلاعاتی مانند وضعیت بازار، شاخص کل، ارزش بازار، اطلاعات قیمت، تعداد معاملات، ارزش معاملات و حجم آنها را ببینید. در کادرهای پایین نام شرکت‌های مختلف به چشم شما می‌خورد که اطلاعات مفیدی در مورد وضعیت قیمتی و معاملات آنها دیده می‌شود. با کلیک روی نام هر شرکت به صفحه آن می‌روید و اطلاعات مفیدتری را در خصوص آن نماد میتوانید ببنید.
در صفحه اختصاصی هر نماد، شما میتوانید اطلاعات مربوط به حجم ، قیمت سهام ، وضعیت خریداران و فروشندگان ، ارزش بازار و ... آن را نیز به دست بیاورید و از داخل نمودار قیمت، الگوی قیمتی سهم را ببینید. اما پیش از هر چیزی برای تابلو خوانی باید با اصطلاحات مختلف این حوزه آشنا شوید.
مولفه‌های تابلوی بورس
در این بخش، قصد داریم که مولفه‌های مختلف تابلو خوانی را به شما توضیح دهیم تا بتوانید با سرعت بیشتری با تابلوخوانی آشنا شوید.
قیمت معامله و قیمت پایانی
از مهمترین مولفه‌هایی که تقریبا در تمامی صفحات سایتTSE میتوانید ببینید، قیمت اولین و آخرین معامله و همچنین قیمت پایانی سهم است. قیمت معامله همانطور که از نام آن پیداست، قیمتی است که سهام با آن در حال معامله شدن است. قیمت آخرین معامله، قیمتی است که آخرین خریدار سهم، برای خرید سهم آن را پرداخت کرده است. قیمت اولین نیز اولین قیمتی که در طول روز معاملاتی سهم معامله شده است. قیمت پایانی سهم نیز از میانگین وزنی تمامی قیمت‌هایی که سهم در روز معاملاتی داشته، بدست می آید. همچنین می توانید از الگوی ساعت نیز برای تابلوخوانی قیمت سهم بهره ببرید. در این الگو قیمت آخرین معامله، بالاتر از قیمت پایانی سهم می باشد.
حجم معاملات
در بازار سرمایه به صورت روزانه معاملاتی بین سرمایه‌گذاران انجام می‌شود و این معاملات، حجم را شکل می‌دهد. در واقع حجم معاملات در سهم تعداد سهام یا اوراق بهادار خرید و فروش شده در یک بازه زمانی خاص برای هر شرکت خاص است و مفهومی جهانی است. اگر سری به سایتTSE بزنید، این مولفه را به راحتی میتوانید مشاهده کنید.
این حجم به صورت روزانه نشان داده می‌شود و زمانی که قصد دیدن حجم معاملات سهم را در یک بازه زمانی چند روزه و یا چند ماهه داشته باشید، می توانید بر روی تب "سابقه" که در بالای صفحه قابل نمایش است، کلیک کنید و حجم معاملات روزانه سهم را در بازه زمانی طولانی تری حتی از اولین روز ورود به بورس ملاحظه نمایید.
تعداد معاملات
یکی دیگر از مولفه‌های تابلوهای بورس تعداد معاملات است که همانطور که از نام آن پیدا است، اشاره به معاملاتی دارد که در یک بازه زمانی مشخص در مورد سهم‌های مشخص یک شرکت انجام می‌شود. در تعریف این مولفه، ارزش سهم جایگاهی ندارد و فقط به تعداد اشاره می‌شود.
حجم مبنا
تعاریف عملی حجم مبنا در تابلوخوانی، تعداد اوراق‌بهادار از یک نوع است که هر روز باید مورد دادوستد قرار گیرد تا کل درصد تغییر آن روز، در تعیین قیمت روز بعد ملاک باشد. به بیان ساده‌تر، حجم مبنا حداقل تعداد سهمی است که باید مورد معامله قرار گیرد تا سهم در دامنه نوسان کامل رشد کند یا کاهش یابد. این مفهوم یکی از مهمترین مفاهیم بازار بورس است. شما با در نظر گرفتن حجم مبنا از طریق تابلو خوانی باید خرید و فروش های خود در این بازارها را مدیریت کنید.
همان اندازه که این حجم به آرامش بازار بورس کمک می کند، می‌تواند در تصمیم گیری‌های شما حین خرید و فروش سهم‌های مختلف نیز تاثیرگذار باشد. از سال 1393 در ایران حجم مبنا به شکل هفتگی تعریف می‌شود و در طی دو هفته متوالی می‌تواند کاملا متفاوت باشد. بنابراین دائما باید آن را چک کنید. حجم مبنا طبق قیمت پایانی روز چهارشنبه هر هفته با ضرب 0.0004 در تعداد کل سهام هر نماد بورسی، به دست می‌آید.
یکی از مهمترین اهداف برای تعیین حجم مبنا که بسیار هم در توازن بازار بورس، اثر دارد، اطمینان نسبت به نوسانات قیمتی است که در بازار مشاهده می‌شود. در واقع این حجم مبنا باعث می‌شود تا تنها خرید و فروش میزان مشخصی از سهام یک نماد بورسی، قیمت آن را جا به جا کند و عوامل دیگر در آن اثرگذار نباشند.
ESP و P/E
EPS خلاصه شده عبارتearning per share یا سود هر سهم است. هرگاه کل سود شرکت را پس از کسر مالیات به تعداد سهام آن تقسیم کنیم؛ سود هر سهم یاEPS بدست می‌آید.P/E یا نسبت قیمت بر سود هر سهم (EPS) یکی از مفاهیم پر استفاده به منظور ارزش گذاری سهام است.
تقاضای سهم
در مقابل فروشندگان سهم که عرضه را رقم می‌زنند افرادی هستند که مایل به خرید سهام به قیمت‌های متفاوتی می‌باشند. قیمت‌های تقاضا و عرضه معمولا به صورت واضح در تابلوها مشخص هستند و میتوانید در فرآیند تابلو خوانی آن را شناسایی کنید. برآیند نظر فروشندگان در مورد قیمت و همچنین نظر خریداران باعث ایجاد یک تعادل قیمتی می‌شود که همان قیمت معاملات است. از آن جایی که این رقم متغیر است، مفهومی با نام قیمت آخرین معامله و همچنین قیمت پایانی که به آن اشاره شد، اهمیت فراوانی دارد.
عرضه و تقاضا دو روی یک سکه در بازار سهام هستند و در تابلو خوانی باید به آنها توجه ویژه‌ای داشته باشید. خریداران سهام در بازار تقاضا ایجاد می‌کنند. به بیان ساده تر تقاضا همان خرید است و تقاضای سهام همان خرید سهام است و عرضه همان فروش محسوب می‌شود.
کاهش یا افزایش عرضه و تقاضا به عوامل بسیار متعددی بستگی دارد. برخی از افرادی که علاقمند به استفاده از مولفه‌های روانشناسی در بورس هستند، می‌توانند عوامل خارج از دنیای بورس را ببیند و تاثیر آن بر قیمت‌ها را در آینده پیش‌بینی کنند و از همین طریق سود کلانی به دست بیاورند. تعادل بازار نقطه‌ای است که در آن عرضه و تقاضا برابر باشند.
عرضه سهم
یکی از کلیدی‌ترین مفاهیمی که در تابلو خوانی باید به آن توجه داشته باشید و کاربرد بسیار زیادی نیز دارد، عرضه سهام است. زمانی که سهامداران تصمیم به فروش سهام خود دارند عرضه اتفاق می‌افتد. عرضه به نوعی کلید رونق بازار اقتصادی است و بازارهایی که عرضه در آنها وجود نداشته باشد سریعا راکد می‌شوند و یا خریداران را دچار مشکل می‌کنند. این مسئله برای دارندگان سهم کاملا برعکس است و بازاری که عرضه در آن وجود نداشته باشد یا خیلی کم باشد معمولا به نفع دارندگان سهم است چرا که قیمت سهم آنها بیشتر می‌شود. هر یک از این سهامداران می‌توانند در محدوده مشخص روزانه (دامنه نوسان) که مجاز به خرید و فروش سهم در آن هستند، نسبت به عرضه و فروش سهام خود اقدام کنند.
بخش سابقه معاملات
یکی دیگر از بخش‌های مهمی که در سایت میتوانید ببینید بخش سابقه معاملات است. این بخش معاملات روزهای قبل را به تفکیک مولفه‌های مختلفی مانند حجم معاملات،تعداد معاملات ، قیمت اولین معامله، قیمت آخرین معامله، قیمت پایانی و غیره نشان می‌دهد. با استفاده از روش فیلتر نویسی که در مقالات بعدی به آن اشاره خواهیم کرد. میتوانید اطلاعات مفیدی از این بخش را بیرون بکشید و سهم های دارای پتانسیل رشد را شناسایی کنید.
سهام شناور
سهام شناور آن بخش از سهام یک شرکت است که سهامداران آن، آماده عرضه و فروش آن سهم هستند و هر کسی می‌تواند بخشی از سهام آنها را خریداری کند. این مسئله تاثیر زیادی روی قیمت سهام نیز دارد.
اردر یا سفارش ترس
اردر یا سفارش ترس را نیز نمی‌توانید به شکل واضح در داخل جدول‌های اطلاعاتی ارائه شده در سایتTSEمورد بررسی قرار بدهید ولی شناسایی آن کار دشواری نیز نیست. از آن جایی که بازار سهام و بورس نوعی بازی و مبارزه بین بازیگران است، برخی از آنها سعی می‌کنند با انجام سفارش ترس سهم‌ها را جمع کنند. برای این کار، بازیگری که قصد انجام اردر یا سفارش ترس را دارد، ابتدا مقداری سهم از فروشندگان عادی جمع می‌کند.
سپس برای جمع آوری بیشتر، شروع به انجام اردر در بازار می‌کند. سهامدار عادی که از اهداف بازیگر آگاه نیست، احساس می‌کند که فروشندگان سهم بیشتر شده‌اند و همینجا گول می‌خورد و به اشتباه تصور می‌کند که سهم قصد سقوط دارد و ارزش آن به زودی کاهش می‌یابد. در نتیجه سهامدار می‌ترسد و شروع به فروش سهام خود می‌کند.
ورود و خروج پول
ورود پول زمانی است که پولی از طرف اشخاص حقوقی یا حقوقی وارد سهم شود و بازیگران وارد بازی پرتلاطم بازار شوند. خروج پول یا نقدینگی زمانی است که یک بازیگر حقوقی یا حقوقی از بازی و آن نماد خاص خارج می‌شود و سهام خود را به دیگران واگذار می‌کند.
پول هوشمند
پول هوشمند یکی از دیگر از مولفه‌هایی است که باید برای تابلو خوانی با آن آشنا بود. اگر چه این پول به شکل واضح در سایت بورس ایران (TSE) قابل مشاهده نیست ولی با خواندن تابلو و نگاه به نمودارها می‌توان آن را شناسایی کرد. پول هوشمند پولی است که در اختیار سرمایه گذاران قرار دارد و با تزریق آن به بازار، قیمت دچار تغییرات اساسی می‌شود. شما با مشاهده و رصد رقم‌های کلانی که در بازار جا به جا می‌شوند، میتوانید پول هوشمند را تشخیص بدهید. استفاده از فیلترنویسی نیز می‌تواند به شما در این زمینه کمک کند.
معاملات بلوکی
معامله بلوکی زمانی انجام می‌شود که ارزش معامله بیش از دو میلیارد تومان (یا بیش از ۵۰ برابر محدودیت سفارش هر سهم در یک روز کاری باشد) است. این معاملات به شکل درصدی بوده و معمولا بازیگران مسلط بر بازار و آن‌هایی که سرمایه بسیار بالایی دارند این نوع معامله ار انجام میدهند. گاهی این افراد معاملات بلوکی خود را به شکل شکسته شده و در بازه‌های زمانی مختلف انجام می‌شوند تا بازیگران دیگر در بازار متوجه معاملات آنها نشوند و به این معاملات ضربه نزنند. محدوده قیمتی معامله بلوکی همان محدوده مجاز سهم بوده و در ساعت ۹ تا ۱۲ انجام می‌شود.
شخص حقیقی
شخص حقیقی به کسی گفته می‌شود که به صورت شخصی و برای منافع خود وارد بازار شده است. این بازیگران معمولا تاثیر زیادی در قیمت کلی بازار ندارند و حجم معاملات آنها کم است. اما مواردی نیز وجود دارد که یک شخص حقیقی می‌تواند به صورت کلی قاعده یک بازار را به هم بریزد. این فرد می‌تواند سهام خود را به حقوقی سهم که جز سهامداران اصلی است بفروشد که به آن تبادل سهم حقیقی به حقوقی گفته می‌شود و یکی از معاملات پرکاربرد محسوب می‌شود.
شخص حقوقی
شخص حقوقی در واقع سهامدارانی هستند که به شکل شرکت‌ها وارد بازار می‌شوند و منافع جمعی دارند. این افراد بیش از ۸۰ درصد ارزش روز بازار سرمایه را در اختیار دارند و با منابع هنگفت مالی خود نقش اساسی در تعیین قیمت سهام ایفا می‌کنند. معمولا اشخاص حقیقی نمی‌توانند در رقابت با شخص حقوقی سیاست بازار را تعیین کنند. اما می‌توانند با بازی خوانی آنها استفاده‌های فراوانی ببرند. به تبادل سهم بین شخص حقوقی و شخص حقیقی، تبادل حقوقی به حقیقی نیز می‌گویند که مهمترین و پرکاربردترین نوع تبادلات در بازار است.
کندل استیک چیست؟
یکی دیگر از اطلاعاتی که در تابلو خوانی بسیار مفید است، کندل استیک است. کندل استیک که به مدل شمعی ژاپنی نیز معروف است، بیش از دو قرن پیش در ژاپن برای تحلیل قیمت برنج اختراع شد. کندل استیک‌ها برای ترسیم نمودارها و نمایش قیمت برای تحلیل تکنیکال به کار می‌روند و ابزاری برای تحلیل و پیش بینی جهت آینده بازار هستند. این نمودارها دارای الگوهای مختلفی هستند که با شناخت آنها همچنین مدنظر قرار دادن سایر سیگنالها، می توان آغاز روند صعودی یا نزولی در یک بازار را شناسایی کرد.
شما با یادگیری و ششناخت انواع کندل استیک ها و تابلوخوانی میتوانید اطلاعات بسیار مفیدی به دست بیاورید که شما را در معاملات آینده کمک می‌کند. به عنوان مثال تشکیل الگوهای شمعی ژاپنی در جایی که در نمودار قیمت دچار تغییر روند می‌شود، مترادف با محدوده حمایت قیمت است. علاوه بر محدوده حمایت میتوانید محدوده مقاومت را نیز به دست بیاورید. همچنین تشخیص بازار گاوی یا بازار خرسی نیز کاملا از طریق شناسایی الگوهای کندل استیک قابل اجرا است.
فیلترنویسی و کاربرد آن در تابلوخوانی
وقتی که بورس‌ها رشد می‌کنند و تحلیل داده‌های آنها بسیار دشوار و
زمانبر می‌شود، راه حلی که به ذهن همه می‌رسد، استفاده از کامپیوتر برای استخراج
داده‌های مربوطه از داخل تابلوها است. استفاده از کامپیوتر باعث می‌شود که تناقض‌های
زیادی در نتایج ایجاد شود و انسان را به تصمیم‌گیری اشتباه بیاندازد. اگر به سایت
بازار بورس مراجعه کنید، میتوانید گزینه فیلترنویسی را در صفحه اول ببینید. گزینه
"فیلتر" در بخش دیده بان سایت بازار وجود دارد و شما میتوانید با کلیک
بر آن شبه کدها یا اسکریپت‌هایی که دارای یکسری عملگرها و فیلدهای از قبل آماده‌شده
(توسط شرکت مدیریت فناوری بورس تهران) استفاده شده را ببینید و بخشی از نیازهای
سفارشی کردن اطلاعات برای تابلو خوانی را از طریق آن پاسخ بدهید.
کاربرد فیلترنویسی در بورس و تابلوخوانی بسیار زیاد است. شما میتوانید بسیاری از دسته بندی‌ها و فیلدهای موردنیاز خود را انتخاب کنید و اطلاعات را به صورت سفارشی شده دریافت کنید. همچنین اطلاعات فاندامنتال یا تکنیکال را میتوانید از این طریق تسریع و تجمیع کنید و استراتژی‌های مختلف را به وسیله فیلتر نویسی رصد کنید. این کار باعث می‌شود که سرعت اجرا بسیار بالاتر برود. محیط فیلترنویسی نیز در سایت بورس ایران بسیار ساده است و از استفاده از مولفه‌های گیج کننده در آن صرف نظر شده است. البته باید توجه داشته باشید که استفاده از فیلتر باعث می‌شود که محدودیت زمانی خاصی روی اطلاعات اعمال شود و فقط میتوانید اطلاعات 21 روز گذشته را استخراج کنید.
کد به کد کردن چیست و چگونه آن را در تابلو خوانی تشخیص دهیم؟
وقتی تعدادی سهم به صورت بلوکی از یک شخص به یک شخص دیگر منتقل شود، معامله کد به کد اتفاق افتاده است. تفاوتی ندارد که این شخص حقیقی است یا حقوقی. از آن جایی که اشخاص حقیقی توانایی جا به جایی سهم بسیار بزرگ را ندارند، معمولا یک طرف کد به کد کردن را شخص حقوقی تشکیل می‌دهد و کد به کد کردن معمولا به شکل درصدی است. کد به کد کردن را میتوانید به راحتی از طریق فیلترنویسی تشخیص بدهید. شما با نوشتن یک فیلتر میتوانید در بازارهای دوم (بازار خرده فروشی) که نوعی بازار مخفی است، بسیاری از رازها و اتفاقات ناپیدایی که در دنیای بورس در حال انجام است را تشخیص بدهید. نمادهای مختلفی که برای شما نمایش داده می‌شود می‌تواند دید عمیقی از بازار به شما بدهد.
سخن آخر در مورد تابلو خوانی
ما در این مطلب نگاهی به تابلوخوانی انداختیم و دیدیم که چقدر در ورود به بازار بورس اهمیت دارد. همچنین آموختیم که چه مولفه‌هایی در تابلو خوانی مهم هستند و بسیاری از مولفه های کلیدی آموزش تابلو خوانی را مورد بررسی قرار دادیم. داشتن درک درست از تابلوخوانی پیشرفته یا حتی تابلو خوانی مقدماتی و ابتدایی، کلید موفقیت شما در بازار است. با این حال، نباید بدون داشتن دانش وارد این بازار شوید.
نکات مربوط به تحلیل تکنیکال از جمله تابلوخوانی بسیار فراوان هستند و بازار بورس، بازار نکته‌ها است. هر نکته‌ی ریز و کوچکی می‌تواند دری برای شما باز کند که با استفاده از آن تبدیل به یک بازیگر مهم در بورس شوید. حال که دیدیم چگونه تابلوخوانی برای موفقیت در بورس به ما کمک می کند و نکات کلیدی را یاد گرفتیم، می‌توانیم به راحتی مطالعات خود را ادامه داده تا به درک عمیقی از بازار برسیم. باید در بازار بورس هوشمندانه عمل کرد و با دقت بازی کرد تا به موفقیت رسید.