اندیکاتور چیست و چه تفاوتی با اسیلاتور دارد؟

تحلیل تکنیکال به دلیل کاربرد گسترده‌ای که در بررسی انواع نمودارها از جمله نمودارهای بازار اوراق بهادار، بازار ارز، بازار کالا و غیره دارد، هرروزه تحلیلگران بیشتری را مجذوب خود می‌کند. در تحلیل تکنیکال ابزارهای متنوعی در دسترس تحلیلگران قرار گرفته است که از کاربردی‎‌ترین و شاید محبوب‌ترین ابزارها، می‌توان اندیکاتورها و اسیلاتورها را نام برد. برای کسب اطلاع از تحلیل تکنیکال، تابلوخوانی و تحلیل بنیادی به مقاله «راهنمای صفر تا صد آموزش بورس» مراجعه کنید. در این مقاله از کارگزاری قصد داریم که به معرفی انواع اندیکاتورها و نقش اندیکاتورها در تحلیل تکنیکال بپردازیم.

اندیکاتور چیست؟

در میان نمودارهای قیمت اطلاعات زیادی پنهان است که از چشم بسیاری از تحلیلگران دور می‌ماند. جهت درک بیشتر و استفاده کامل از این اطلاعات، فرمول‌ها و محاسبات ریاضی به کمک تحلیلگران آمده است. ورودی این فرمول‌ها، اطلاعات نمودار قیمت است که عبارتند از: کمترین قیمت، بیشترین قیمت، آخرین قیمت، اولین قیمت و خروجی این فرمول‌ها پس از پردازش، به‌صورت گرافیکی در کنار نمودار اصلی یا به‌ صورت یک نمودار مجزا بر روی صفحه نشان داده می‌شود که به آن اندیکاتور می‌گویند.

اندیکاتورها با استفاده از موارد بالا، اطلاعات بسیار ارزشمندی در خصوص وضعیت روند قیمت، شتاب حرکتی قیمت، قدرت روندها و... استخراج می‌کنند و در اختیار معامله گران قرار می‌دهند.

دلایل اهمیت اندیکاتورها در تحلیل تکنیکال

اندیکاتورها اطلاعاتی را برای ما استخراج می‌کنند که ما توانایی مشاهده آن‌ها را در نمودار قیمت نداریم. این اطلاعات در موارد مهمی مانند پیش‌بینی روند آینده و شتاب حرکتی سهم، ورود و خروج پول به سهم و نیز نوسانات کوتاه‌مدت آن، به یاری تحلیلگران می‌آیند.

اندیکاتورها به سبب اینکه فرمول‌های ریاضی هستند، می‌توانند سبب حذف احساسات و هیجانات کاذب در معامله گران بورس شوند و اشتباهات آن‌ها را مقدار زیادی کاهش دهند.

تحلیلگران تکنیکال با کمک اندیکاتورها می‌توانند استراتژی های معاملاتی شخصی خود را طراحی کرده و سپس با کمک آن بهترین نقاط جهت ورود و خروج را به دست آورند.

با توجه به پیشرفت روزافزون معاملات خودکار و معاملات الگوریتمی در بازار سهام، کاربرد اندیکاتورها بیش از پیش نمایان می‌شود. زیرا با کمک اندیکاتورها نقاط ورود و خروج در سیستم‌های رایانه‌ای تعریف می‌شود.

تفاوت اندیکاتور و اسیلاتور چیست؟

اسیلاتورها زیرمجموعه‌ای از اندیکاتورها هستند، اما می‌توان به سه تفاوت عمده میان ایندیکاتور و اسیلاتور در تحلیل تکنیکال اشاره کرد:

اولین تفاوت در نحوه نمایش اندیکاتورها و اسیلاتورها است. در اغلب موارد اسیلاتورها به ‌صورت پنجره‌ای جداگانه و در قسمت پایین صفحه نمایش داده می‌شوند ولی اندیکاتورها بر روی صفحه اصلی و در اطراف نمودار قیمت به نمایش درمی‌آیند.

دومین تفاوت اندیکاتورها و اسیلاتورها به نحوه استفاده از خروجی آن‌ها مربوط می‌شود. ما با استفاده از اسیلاتورها می‌توانیم واگرایی میان نمودار قیمت و نمودار اسیلاتور را مشاهده کنیم و قبل از تغییر جهت روند، سیگنال ورود و یا خروج را دریافت کنیم. این امکان در اندیکاتورها وجود ندارد.

سومین تفاوت میان اندیکاتورها و اسیلاتورها، وجود دو محدوده اشباع خرید و اشباع فروش در اسیلاتورها می‌باشد. برای مثال در اندیکاتور RSI به محدوده بالای 70 اشباع خرید و به محدوده کمتر از 30 اشباع فروش می‌گویند.

با جود این سه تفاوت ذکر شده، تحلیلگران تکنیکال بورس اغلب به هر دو دسته اندیکاتور می‌گویند و در بیان تفاوتی میان آن‌ها وجود ندارد.

ما هم در ادامه‌ی مطلب از این واژه برای هر دو استفاده می‌کنیم.

انواع اندیکاتورها

تعداد اندیکاتورها در بازارهای مالی هرروزه رو به افزایش است. به‌طورکلی می‌توان اندیکاتورها را بر اساس کاربرد و خروجی آن‌ها به چهار دسته تقسیم کرد، در ادامه به توضیح مفصل هرکدام می‌پردازیم.

 اندیکاتورهایی که روند حرکتی را نمایش می دهند. (Trend Indicators)

 اندیکاتورهایی که شتاب حرکتی را نمایش می دهند. (Momentum Indicators)

اندیکاتورهایی که نوسانات قیمتی را نمایش می دهند. (Volatility Indicators)

اندیکاتورهایی که حجم معاملات را نمایش می دهند. (Volume Indicators)

اندیکاتورهای کاربردی بورس

اندیکاتورهایی که روند حرکتی را نمایش می‌دهند (Trend Indicators)

تشخیص جهت روند قیمت، مهم‌ترین کاری است که تحلیلگران انجام می‌دهند. پیدا کردن جهت روند با بررسی و تحلیل نمودار قیمت امکان‌پذیر است، اما تشخیص اینکه جهت روند تغییر کرده یا خیر و اینکه آیا روند فعلی همچنان ادامه دارد یا درحال اتمام است، دشوار است.

اینجاست که اندیکاتورهای روندی، با نمایش جهت روند می‌توانند در تصمیم‌گیری بهتر به تحلیلگران تکنیکال یاری برسانند. برخی از کاربردی‌ترین اندیکاتورهای روندی را در ادامه بررسی می‌کنیم.

1. اندیکاتور میانگین متحرک (Moving Average) 

در اندیکاتور میانگین متحرک که علی‌رغم سادگی بسیار کاربردی است، از گذشته‌ی قیمت در دوره‌های مشخص، میانگین گرفته می‌شود.

این عمل با اضافه شدن قیمت دوره بعدی آپدیت می‌شود و به همین دلیل آن را میانگین متحرک می‌گویند. در بورس تهران تغییرات قیمتی سهم را به صورت روزانه رصد می کنند، بنابراین منظور از میانگین متحرک 20 دوره‌ای سهم، جمع قیمت بسته شدن سهم در 20 روز گذشته، تقسیم بر طول دوره (20) می‌باشد.

میانگین متحرک روند را به ساده‌ترین شکل ممکن نمایش می‌دهد. زمانی که خط میانگین متحرک (Moving Average) در پایین نمودار قیمت قرار می‌گیرد، روند صعودی و اگر خط میانگین (Moving Average) در بالای نمودار قیمت باشد، روند نزولی است.

خط میانگین متحرک نقش حمایت و مقاومت متحرک (داینامیک) را نیز دارد. برای دریافت سیگنال خرید و فروش بهتر است از دو میانگین با بازه‌های زمانی متفاوت استفاده کنیم.

2. اندیکاتور مکدی (MACD) 

اندیکاتور مکدی یکی از کاربردی‌ترین اندیکاتورهای بورس می‌باشد و از دو خط مکدی و خط سیگنال و همچنین از یک هیستوگرام تشکیل شده است که به ‌صورت میله‌هایی نمایش داده می‌شود.

زمانی که این میله‌ها در ناحیه مثبت باشند، بیانگر روند صعودی و زمانی که در ناحیه منفی باشند، نشان دهنده‌ی روند نزولی می‌باشد. همچنین هرچه طول این میله‌ها بلندتر باشد، قدرت روند نیز بیشتر است.

سیگنال خرید: زمانی که میله‌ها پایین سطح صفر و طول میله‌ها کوتاه شده باشد و خط مکدی (آبی)، خط سیگنال (قرمز) را به سمت بالا می‌شکند.

سیگنال فروش: زمانی که میله‌ها بالای سطح صفر و طول میله‌ها کوتاه شده باشد و خط مکدی (آبی)، خط سیگنال (قرمز) را به سمت پایین می‌شکند.

3. اندیکاتور ابر ایچیموکو (Ichimoku cloud)

بسیاری از تحلیلگران تکنیکال ابر ایچیموکو (Ichimoku cloud) را فقط یک اندیکاتور بورسی نمی‌دانند، بلکه از آن به عنوان یک استراتژی معاملاتی در بورس یاد می‌کنند.

ایچیموکو حمایت‌ها و مقاومت‌ها، جهت روند و شدت روند را هم‌زمان در اختیار تحلیلگران تکنیکال قرار می‌دهد. اندیکاتور ایچیموکو از 5 خط برای خروجی داده‌های نمودار کمک می‌گیرد که به‌صورت زیر نام‌گذاری شده‌اند.

تنکانسن (Tenkan Sen)

کیجونسن (Kijun Sen)

سنکو اِی (Senkou A)

سنکو بی (Senkou B)

چیکو اسپن (Chikou Span)

اندیکاتورهایی که شتاب حرکتی را نمایش می‌دهند (Momentum Indicators)

برای اینکه بتوانیم از زمان احتمالی تغییر روند آگاه شویم لازم است تا به بررسی قدرت روندها بپردازیم و با ضعیف شدن روند، منتظر تغییر روند بمانیم.

اندیکاتورهای شتاب حرکتی، تحلیلگران را در یافتن قدرت روند فعلی یاری می‌کنند و تصمیم‌گیری را برای معامله گران ساده‌تر می‌کنند. در ادامه به معرفی اجمالی بهترین اندیکاتورهای این دسته می‌پردازیم.

1.اندیکاتور آر اس آی (RSI)

اگر بخواهیم اندیکاتورها را از نظر محبوبیت رتبه‌بندی کنیم، آر اس آی (RSI) قطعاً جزء سه اندیکاتور نخست قرار می‌گیرد.

RSI مخفف عبارت Relative Strength Index و به معنی شاخص قدرت نسبی است. این اندیکاتور با مقایسه قدرت خریداران و فروشندگان در یک بازه‌ی زمانی مشخص، قدرت و جهت روند سهم را مشخص کرده و در پایین صفحه نمایش می‌دهد.

RSI که از پرکاربردترین اندیکاتورها می‌باشد در یک محدوده بین صفر تا صد نوسان می‌کند و از دو محدوده اشباع خرید و اشباع فروش تشکیل شده است که سیگنال خرید و فروش سهم را صادر می‌کنند. به ناحیه پایین تر از سطح 30، منطقه اشباع فروش و به ناحیه بالاتر از سطح 70، منطقه اشباع خرید می‌گویند.

سیگنال خرید: زمانی که شاخص آر اس آی (RSI) وارد منطقه اشباع فروش شده است، و سپس سطح 30 را به سمت بالا می‌شکند.

سیگنال فروش: زمانی که شاخص آر اس آی (RSI) وارد منطقه اشباع خرید شده است و سپس سطح 70 را به سمت پایین می‌شکند.

2. اندیکاتور استوکاستیک (Stochastic)

این اندیکاتور پر نوسان، یکی دیگر از کاربردی‌ترین اندیکاتورهای شتاب حرکتی است. استوکاستیک (Stochastic) همانند اندیکاتور RSI از دو منطقه اشباع خرید و اشباع فروش استفاده می‌کند تا سیگنال‌های خرید و فروش را در اختیار تحلیلگران تکنیکال قرار دهد.

اندیکاتور استوکاستیک (Stochastic) در دامنه صفر تا 100 نوسان می‌کند، به ناحیه بالاتر از سطح 80، منطقه اشباع خرید و به ناحیه کمتر از سطح 20، منطقه اشباع فروش می‌گویند.

سیگنال خرید: زمانی که استوکاستیک (Stochastic) در منطقه اشباع فروش است و خط آبی (K%) خط قرمز (D%) را به سمت بالا می‌شکند.

سیگنال فروش: زمانی که استوکاستیک (Stochastic) در منطقه اشباع خرید است و خط آبی (K%) خط قرمز (D%) را به سمت پایین می‌شکند.

اندیکاتورهایی که نوسانات قیمتی را نمایش می‌دهند (Volatility Indicators)

در برخی دوره‌ها بازار سهام دچار نوسانات قیمتی بسیاری می‌‌شود، به صورتی که جهت روند مشخصی برای سهم‌ها نمی‌توان یافت. در این مواقع بهتر است از یک اندیکاتور نوسانی (Volatility Indicator) کمک بگیریم تا بتوانیم حداکثر سود ممکن را از بازار کسب کنیم.

در میان این دسته اندیکاتور اِی تی آر (ATR) پرکاربردترین اندیکاتور است و تمام نیاز معامله گران را در این نوسانات مرتفع می‌سازد. در ادامه به معرفی اجمالی این اندیکاتور نوسانی می‌پردازیم.

اندیکاتور ATR که نام کامل آن Average True Range می‌باشد، به معنی متوسط رنج نوسان است.

ATR اندیکاتوری است که میزان نوسان موجود در سهم را با توجه به میانگین نوسانات همان سهم، در یک بازه زمانی مشخص، بررسی می‌کند.

زمانی که نوسانات در سهم رو به افزایش است، این شاخص نیز به سمت بالا حرکت می‌کند و بلعکس زمانی که یک سهم نوسانات اندکی را تجربه می‌کند، شاهد افت شاخص ATR به سمت پایین هستیم.

اندیکاتورهایی که حجم معاملات را نمایش می‌دهند (Volume Indicators)

حجم معاملات در یک سهم نشان دهنده‌ی تعداد برگه سهامی است که طی آن دوره بین خریداران و فروشندگان معامله شده است. از این رو حجم معاملات می‌تواند تمایل معامله‌گران به نگهداری یا فروش آن سهم را نشان دهد.

آنچه باعث رشد قیمت در بازار سهام می‌شود، جهت حرکت پول است. اندیکاتورهای حجمی با مقایسه معاملات خریداران و فروشندگان به ما کمک می‌کنند تا جهت تمایلات بازار را تشخیص دهیم. در ادامه به معرفی بهترین اندیکاتورهای حجمی (volume Indicators) می‌پردازیم.

1.اندیکاتور حجم معاملات (Volume)

اندیکاتور Volume یکی از ساده‌ترین اندیکاتورهای کل بازار است که تنها حجم معاملات در هر دوره را به‌ صورت میله‌ای، در قسمت پایین نمودار نمایش می‌دهد. افزایش طول میله‌ها بیانگر افزایش حجم معاملات در طی آن دوره می‌باشد.

2.اندیکاتور حجم متوازن (OBV)

اندیکاتور حجم متوازن (OBV) به بررسی رابطه میان قیمت و حجم معاملات می‌پردازد و بیانگر جهت جریان پول (ورود پول و یا خروج پول) در سهام است.

این اندیکاتور به مقایسه قیمت بسته شدن سهم در روز گذشته با قیمت بسته شدن سهم در روز جاری می‌پردازد و سپس با توجه به نتیجه مقایسه، حجم معاملات را با حجم روز گذشته جمع و یا از آن تفریق می‌کند.

جمع‌بندی

در این مقاله کاربردی‌ترین و معروف‌ترین اندیکاتورهای بازار سرمایه مانند اندیکاتور RSI، MACD، Moving Average و ... را شناختیم و با هرکدام از آن‌ها به‌صورت مختصر آشنا شدیم.

برای کسب بیشترین بازده در بازار بورس بهتر است تا هر 4 نوع اندیکاتور معرفی شده یعنی اندیکاتورهای روندی، شتابی، نوسانی و حجمی را در کنار یکدیگر استفاده کنیم تا بتوانیم به یک استراتژی پر سود دست یابیم. برای آشنایی با سایر اندیکاتورها و مفاهیم کاربردی بورس با ما همراه باشید.