عرضه و تقاضا در بورس، یکی از مهمترین مراحل در فرآیند معاملات مالی است که تأثیر بسیار زیادی بر روی قیمت و نرخ تبادل اوراق بهادار دارد. در بازار سرمایه، عرضه و تقاضا نمایانگر نیازها و تمایلات مختلف سرمایه‌گذاران می‌باشد و تعیین کننده اصلی قیمت‌های اوراق بهادار است. در این مقاله از سری مقالات آموزشی کارگزاری بیدار به تعریف عرضه و تقاضا و اهمیت آن می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
عرضه و تقاضا چیست؟
عرضه به معنای تعداد واحدهای اوراق بهاداری است که فروشنده آماده به فروش آنها می‌باشد. این عرضه ممکن است از طریق فرآیندهای مختلفی مثل اقدام به فروش در بازار، اعلام میل به فروش در بورس، یا استفاده از سفارش‌های معلق صورت گیرد. تقاضا به معنای تعداد واحدهای اوراق بهاداری است که سرمایه‌گذاران و خریداران آماده به خرید آنها هستند. تقاضا نیز ممکن است از طریق ارسال سفارش‌های خرید در بازار یا به وسیله تجارت در بازار ثانویه اعلام شود.
همانطور که مشاهده می‌شود، عرضه و تقاضا در بورس به عنوان دو نیروی متضاد و متقابل عمل می‌کنند که با هم تعیین کننده نرخ‌ها و قیمت‌های اوراق بهادار می‌باشند. وقتی که عرضه بیشتر از تقاضا باشد، قیمت کاهش می‌یابد، در حالی که وقتی تقاضا بیشتر از عرضه باشد، قیمت افزایش می‌یابد. از این رو، در شروع هر نوع معامله و سرمایه گذاری در بورس، مهمترین اقدام اولیه، تعیین میزان عرضه و تقاضا و درک نیازها و تمایلات بازار می‌باشد. این تحلیل بازار و درک مفهوم عرضه و تقاضا، به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری برای سرمایه‌گذاری یا معامله‌گری خود بگیرند و بهره‌وری بیشتری را از بازار سرمایه ببرند. در ادامه معنی عرضه و تقاضا را بیشتر شرح می‌دهیم.
تقاضا Demand
فرض کنید شما 100 هزار تومان پول در اختیار دارید و قیمت هر خودکار 5 هزار تومان باشد. در این صورت شما توان خرید 20 خودکار را خواهید داشت. اگر قیمت 10 هزار تومان شود، توان خرید شما به 10 خودکار کاهش خواهد یافت. حال فرض کنید قیمت خودکار همان 5 هزار تومان است اما این دفعه شما 200 هزار تومان پول دارید؛ این دفعه توان خرید شما به 40 خودکار افزایش خواهد یافت.
تقاضا در علم اقتصاد
اگر بخواهیم تقاضا را در علم اقتصاد ساده بیان کنیم؛ تقاضا، مقداری از یک کالا یا خدمت خاص است که در بازار خریداری می‌شود. قیمت عامل اصلی تغییر تقاضا است و قیمت و تقاضا با یکدیگر رابطه عکس دارند؛ هرگاه قیمت افزایش یابد، تقاضا برای آن دارایی کاهش خواهد یافت (با فرض ثبات سایر عوامل). این مفهوم را اقتصاددانان در نموداری ساده به نام نمودار تقاضا ترسیم کردهاند.
عوامل موثر بر تقاضا
در مثالی که ابتدای بحث تقاضا برای خرید خودکار آوردیم؛ قیمت کالا و درآمد، دو عامل بسیار تاثیر‌گذار بر تقاضا هستند. قیمت، عامل بازدارنده‌ای است که با افزایش خود تقاضا را کاهش می‌دهد و همچنین درآمد بیشتر، توان خرید را افزایش می‌دهد (با فرض ثبات سایر عوامل).
فارغ از درآمد و قیمت کالا، عوامل دیگری نیز بر تقاضا تاثیر خواهند گذاشت که عبارتند از: اولویت خریدار، مسائل فرهنگی و اجتماعی، آداب و رسوم، انتظارات خریدار از آینده قیمت، فراوانی یا کمیابی آن کالا و... .
عرضه Supply
تولید کنندگان، فروشندگان و مشاغل خدماتی عمده عرضه کنندگان بازارها هستند و منفعت این گروه در گرو فروش بیشتر است.
حال اگر قیمت پایین باشد، عرضه آن محصول یا ارائه آن خدمت برای آن گروه‌ها به صرفه نخواهد بود و میل آنها برای فروش کاهش خواهد یافت.
عرضه در علم اقتصاد
عرضه را در اقتصاد این گونه تعریف کردهاند؛ مقداری از یک کالا یا خدمات است که تولیدکنندگان یا خدمات دهندگان در اختیار مصرف کنندگان قرار می‌دهند. همانطور که قیمت عامل اصلی تغییر تقاضا بود، عامل اصلی تغییر عرضه نیز می‌باشد.
با افزایش قیمت یک دارایی تامین کنندگان، تولید کنندگان، خدمات دهندگان و همه گروه‌هایی که عرضه کننده محسوب می‌شوند، منفعت بیشتری از فعالیت خود خواهند داشت و عرضه آن دارایی بیشتر می‌شود. این مفهوم را اقتصاددانان در نمودار عرضه و تقاضا ترسیم کردهاند.
عوامل موثر بر عرضه بورس
توانایی مقدار تولید، هزینه‌های تولید، اندازه زنجیره تامین و دشواری‌های آن، دسترسی به مواد اولیه، مسائل مرتبط با رقابت با سایر تولید کنندگان از عمده عوامل مؤثر بر عرضه و تقاضا هستند.
تعادل (Equilibrium)
برای اینکه بازار به تعادل و ثبات برسد بایست مقدار عرضه و تقاضا با یکدیگر برابر باشند. این تعادل مادامی که محرکی برای تغییر رفتار مصرف کننده و تولید کننده وجود نداشته باشد، پایدار خواهد ماند. در نگاه اقتصاددانان، نقطه تعادل، نقطه تلاقی نمودار عرضه و تقاضا است. هرگاه این دو نمودار یکدیگر را قطع کنند، تعادل برقرار شده است و آن قیمت را قیمت تعادلی می‌نامند.
عرضه و تقاضا در بورس
در بازارهای مالی نیز همانند سایر بازارها مکانیزم عرضه و تقاضا جاری است. شاید در سایر بازارها به راحتی نتوان به میزان عرضه و تقاضا پی برد یا مقدار دقیق آن را اندازه گرفت اما در بازارهای مالی همچون بورس به دلیل پیشرفته بودن معاملات و شفافیت بالا این مشکل را نداریم.
نحوه نمایش عرضه و تقاضا بر تابلو معاملات
جدول سفارش‌های خرید و فروش به خوبی عرضه و تقاضا و به تعادل رسیدن آنها را نمایش می‌دهد. در هر ردیف تعداد سفارش‌ها، حجم سفارش‌ها و قیمت آنها برای خریداران و فروشندگان مشخص شده است.
اگر به دقت این جدول نگاه کنید متوجه می‌شوید که مجموع حجم سفارش‌های خریداران از مجموع حجم سفارش‌های فروشندگان بیشتر است و تقاضا بر عرضه غلبه می‌کند. این جدول عرصه تقابل همیشگی عرضه و تقاضا است و قیمت را با غلبه هر یک بر دیگری جابجا می‌کند.
رابطه عرضه و تقاضا در بورس
طبیعتاً اگر قرار باشد عرضه بر تقاضا چیره شود، حجم سفارشات در سمت فروشندگان بیشتر خواهد شد و رقابت میان فروشندگان شکل می‌گیرد.
از آنجا که در فروش تقدم انجام سفارش با قیمت سفارش پایین‌تر هست، فروشندگان برای پیروزی در این رقابتی که میان خودشان آغاز کرده اند، قیمت خود را رفته رفته پائین‌تر می‌آورند. این نزول قیمت تا زمانی که عرضا بر تقاضا غلبه داشته باشد ادامه خواهد داشت.
در سمت مخالف هم وضع به همین صورت است. هنگامی که ولع تقاضا میان خریداران شدت یابد. حجم سفارشات خرید نسبت سفارشات فروش پیشی می گیرد.
هنگام خرید اولویت انجام سفارش با خریداری است که قیمت بالاتری پیشنهاد کند. رقابت شکل گرفته میان خریداران آنها را به خرید در قیمت های بالاتر سوق می‌دهد تا جایی که تعادل میان عرضه و تقاضا برقرار شود.
روانشناسی عرضه و تقاضا در بورس
روانشناسی عرضه و تقاضا در بورس، اساس دانش تحلیل تکنیکال و تابلو خوانی در بورس است. تشخیص روند و شناسایی ادامه روند با ابزارهایی که در تحلیل تکنیکال و تابلو خوانی وجود دارد، میسر خواهد بود.
مثال بارز آن، الگوهای ادامه‌دهنده و الگوهای بازگشتی است که به دفعات در نمودارهای قیمتی مشاهده شده است. فاکتورهای تابلو معاملات نیز مثل رصد ورود و خروج پول هوشمند یا قدرت خریدار و فروشنده، هر معامله‌گر را در شناسایی ذهنیت خریداران و فروشندگان کمک خواهند کرد.
در روانشناسی عرضه و تقاضا، به دنبال یافتن سوگیری‌ها و جهت‌گیری‌های ذهنی خریداران و فروشندگان هستند و جهت‌گیری‌ها، روندهای بازار را می‌سازند.
یک روند صعودی ماهیت تقاضا دارد، مادامی که خریدار به هر دلیلی (تحلیل بنیادی، تحلیل تکنیکال، اخبار و حواشی و...) معتقد باشد قیمت فعلی سهم همچنان ارزنده است، کماکان به خرید خویش ادامه خواهد داد و روند صعودی تداوم خواهد داشت. در روند نزولی، برعکس همین قضیه حکم فرما است.
عوامل تاثیر گذار بر عرضه و تقاضا در بورس
بورس یک بازار سرمایه گذاری است و سرمایه‌گذاران با هدف کسب سود وارد چنین بازارهای پر ریسکی می‌شوند. به هر نحوی که این سرمایه گذاران دریابند دارایی مدنظرشان ارزشمند و پر بازده خواهد بود، تقاضا را برای آن سهم بالا برده و در طرف دیگر اگر حس کنند خرید یا نگهداری سهامی به صرفه نیست و بازدهی مطلوبی ندارد، سرمایه گذاران را ترغیب به فروش یا عدم خرید آن دارایی می‌کنند. گاهی این نتایج با دانش تحلیلی سرمایه گذاران یا مشاوران آنها در این زمینه به دست می‌آید و گاهی هم اتفاقات و حواشی اطراف سهم آن نتایج را رقم می‌زند.
جمع بندی
عرضه و تقاضا محرک اصلی قیمت‌ها در بازارها هستند. اشراف و تسلط بر این موضوعات به ما در پیش‌بینی چشم‌انداز آینده قیمت‌ها کمک شایانی می‌کند.
هر کجا بازار باشد، فروشنده و خریدار وجود دارد و هر کجا فروشنده و خریدار باشد، عرضه و تقاضا شکل می‌گیرد و هنگامی که این دو به تعادل می‌رسند، معامله به انجام خواهد رسید.
