کسانی که به تازگی وارد بورس شده‌اند باید بدانند که علاوه بر معاملات سهام در ساعات بازار، معاملات بلوک در خارج از ساعت معاملات توسط کارگزاری انجام می‌شود.
در این مقاله از سری مقالات آموزشی کارگزاری بیدار قصد داریم در خصوص معاملات بلوک و فرآیند انجام آن توضیحاتی ارائه دهیم. با ما همراه باشید.
معاملات بلوکی در بورس چیست؟
معاملات بلوکیBlock Trade شامل تعداد قابل توجهی از سهام یا اوراق قرضه است که با قیمت تنظیم شده بین دو طرف معامله می‌شود. معاملات بلوکی گاهی اوقات در خارج از بازارهای آزاد (خارج از ساعت بازار) انجام می‌شود تا تأثیر آن را بر قیمت اوراق بهادار کاهش دهد. قواعد مربوط به محدودیت قیمت و حجم در این معاملات رعایت نمی‌شود.
دامنه نوسان معاملات بلوک مشابه معامله در نماد اصلی است و نحوه معامله آن به روش حراج ناپیوسته و هر 5 دقیقه یک بار برگزار می‌گردد. استفاده از کد گروهی در معاملاک بلوکی امکان‌پذیر نیست.
اگر یک معامله بلوکی در بازار آزاد انجام شود، معامله‌گران باید مراقب باشند زیرا معامله بلوکی می‌تواند باعث نوسانات زیادی در حجم معاملات و تاثیر در ارزش بازار سهام گردد.
معاملات بلوکی از طریق کارگزاری‌ها و توسط سرمایه‌گذاران نهادی انجام می‌شود. این معاملات معمولاً به سفارش‌های کوچکتر تقسیم و از طریق کارگزاران مختلف انجام می‌شوند تا اندازه واقعی معاملات انجام شده را مخفی کنند.
قابل ذکر است اگر نماد معاملاتی در بازار عادی متوقف باشد، امکان معامله بلوکی وجود ندارد.
فرآیند انجام معاملات بلوکی
جهت انجام معامله بلوکی ابتدا پیشنهاد خرید توسط کارگزاری خریدار ثبت می‌شود. سپس این درخواست توسط کارگزار فروشنده پذیرش می‌شود. در روند برعکس این معامله نیز پیشنهاد فروش توسط کارگزار فروشنده ثبت و پیشنهاد توسط کارگزاری خریدار پذیرفته می‌شود.
پس از این مرحله، فرایند معامله بلوکی وارد سیستم تایید ناظر می‌شود. در صورتی که تخلفی صورت نگرفته باشد در سامانه جم ثبت می‌گردد. سهم‌هایی که معاملات بلوکی در آن انجام می‌شود، عدد 2 کنار نماد اصلی مشخص می‌گردد. به عنوان مثال زاگرس 2.
معاملات بلوکی چگونه انجام می‌شوند؟
از آنجا که معاملات بلوکی معاملات بزرگی هستند، توسط معامله‌گران عادی انجام نمی‌شود. معمولاً شرکت‌های بازرگانی و سرمایه‌گذاران نهادی، سرمایه‌گذاران حقوقی معاملات بلوکی انجام می‌دهند.
معاملات بلوکی زمانی اتفاق می‌افتد که دو طرف (خریدار و فروشنده) مستقیماً معامله کنند، فارغ از اینکه از طریق یک بازار مالی اختصاصی انجام شود.
برای انجام این نوع معامله ابتدا کارگزار خریدار که درخواست را از متقاضی دریافت کرده است، قیمت درخواستی را در سامانه ثبت می‌کند.
در صورتی که کارگزار پذیرنده قیمت پیشنهادی خریدار را در سامانه به صورت «امکان تسویه خارج از پایاپای» بپذیرد، می‌تواند پیشنهاد را با یکی از شروط (امکان تسویه خارج از پایاپای یا صرفاً نقدی) بپذیرد.
اگر کارگزار فروشنده پیشنهاد فروش به‌صورت صرفاً نقدی را بپذیرد، سفارش‌های تطبیق‌یافته به بورس یا فرابورس ارسال می‌گردند. در غیر این صورت کارگزار فروشنده به صورت تسویه خارج از پایاپای معامله را انجام می‌دهد. در این صورت یکی از حالات زیر رخ می‌دهد:
اگر کارگزار پیشنهاددهنده فروش تسویه خارج از پایاپای را بپذیرد، سفارش‌های تطبیقی به‌صورت تسویه خارج از پایاپای به بورس یا فرابورس ارسال می‌گردد. اما اگر تسویه خارج از پایاپای توسط کارگزار پیشنهاددهنده فروش تأیید نگردد، مشروط بر آنکه کارگزار پذیرنده شرط صرفاً خارج از پایاپای را پذیرفته باشد، امکان تغییر تسویه به‌صورت تسویه نقدی انجام و به بورس یا فرابورس ارسال می‌شود.
اگر کارگزار پذیرنده پیشنهاد، شرط صرفاً خارج از پایاپای را هم پذیرفته باشد، اما کارگزار پیشنهاددهنده فروش تسویه خارج از پایاپای را تأیید نکند، درخواست رد خواهد شد و مجدد در سامانه معاملات بلوک پیشنهاد فروش ثبت می‌شود.
در یک معامله فرابورس طرفین آزاد هستند که در مورد هر قیمتی که تعیین می‌کنند، توافق کنند. با این‌حال، اکثر آنها به قیمتی در حدود قیمتی که سهم در بازار معامله شده با یکدیگر تسویه می‌کنند.
به عنوان مثال، شما می‌خواستید یک سهم خود را به دوست خود بفروشید. می‌توانید سهم خود را مستقیماً به وی بفروشید و در ازای گواهی سهام، پول نقد دریافت کنید. این یک تجارت خارج از بورس است. این‌گونه معامله گران معاملات بلوکی را انجام می‌دهند.
گاهی اوقات در معاملات بلوکه شده، ارتباط مستقیم طرفین با یکدیگر صورت می‌گیرد تا مبادله با قیمت توافق شده انجام شود.
ویژگی معاملات بلوکی
از مشخصه‌های معاملات بلوکی به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
- دامنه نوسان مجاز قیمت همانند دامنه نوسان در بازار معاملات خرد است.
- قیمت پایانی در معاملات خرد مانند قیمت سهم در بازار عادی و در همان روز است. قیمت در بازار تعیین می‌شود.
- زمان برگزاری معاملات بلوکی هر ۵ دقیقه یک‌بار و به‌صورت حراج ناپیوسته انجام می‌شود.
- وقتی نماد معاملاتی سهم در بازار عادی متوقف باشد، نماد معاملاتی سهم در بازار بلوک نیز متوقف خواهد بود.
- استفاده از کد معاملاتی در این معاملات مجاز نمی‌باشد و فقط سفارش‌های محدود انجام می‌گیرد.
- معاملات بلوکی در نمادی مجزا از بازار معاملات عادی انجام می‌گیرد به همین خاطر در محاسبه شاخص و قیمت پایانی نادیده گرفته می‌شوند.
- فقط سفارش‌های محدود در این معاملات قابل‌اجرا هستند.
- قیمت معامله توافق شده بین طرفین معامله است.
- عدم وجود محدودیت حجمی و قیمتی معاملات.
حداقل حجم و قیمت معاملات بلوکی چقدر است؟
اعمال محدودیت‌های حجمی در معاملات بلوکی توسط هیئت‌مدیره بورس تعیین و تصویب می‌شود. در معاملات بلوکی محدودیت حجمی وجود ندارد یعنی سرمایه‌گذاران به‌صورت توافقی می‌توانند هر حجمی را معامله کنند.
حداقل‌های مقرر شده در حال حاضر بدین شرح می‌باشد:
در بازار بورس:
ارزش معاملات صورت‌گرفته در بازار بلوکی حداقل باید ۲۰ میلیارد ریال (۲ میلیارد تومان) باشد.
سهام و حق‌تقدم قابل معامله در شرایطی که حجمشان حداقل ۵۰ برابر محدودیت حجم هر سفارش در بازار عادی باشد.
حجم معاملات سهام، حق‌تقدم یا اوراق بهادار مشارکت، حداقل ۵۰ برابر محدودیت حجم هر سفارش در بازار عادی باشد.
در بازار فرابورس:
در فرابورس شرکت‌هایی که سرمایه آنها کوچکتر مساوی ده میلیارد ریال (یک میلیارد تومان) باشد. بزرگ‌تر یا مساوی و همچنین کمتر از ۵% سرمایه پایه شرکت است.
شرکت‌های فرابورسی که سرمایه پایه آنها بیش از یک میلیارد ریال است، بزرگ‌تر یا مساوی ۰٫۵ و کمتر از ۱ درصد سرمایه پایه در نظر گرفته شده است.
مشاهده معاملات بلوکی سایت tsetmc
در سایت مدیریت فناوری بورس (www.tsetmc.com) در کنار نام هر نمادی که عدد «۲» نوشته شده باشد، به معنای این است که معامله بلوکی در آن صورت گرفته است.
برای مثال نماد آریا ساسول که عدد ۲ در کنار نام نماد درج شده است، در تاریخ ۱۴ تیر ماه مورد معامله بلوکی قرار گرفته است.
لیست معاملات بلوکی و معاملات بلوکی امروز (روزانه) در سایت بورس اوراق بهادار تهران نیز منتشر می‌گردد.
فیلتر معاملات بلوکی
اگر دستور زیر را کپی و در بخش فیلترنویسی دیده‌بان بازار سایت tsetmc وارد نمایید، امکان دیدن سهام دارای معاملات بلوکی فراهم می‌شود.
(l18)[(l18).length-1]=='2'
چرا معامله گران از معاملات بلوکی استفاده می‌کنند؟
معامله گران بلوکی برای جلوگیری از ایجاد نوسانات بازار و کاهش نوسانات از مبادلات عمومی جلوگیری می‌کنند. آنها همچنین این کار را برای کاهش هزینه‌های کارمزد در خارج از بازار انجام می‌دهند.
تاثیر معاملات بلوکی بر قیمت سهم
به دلیل اینکه تعداد سهام زیادی در معاملات بلوکی معامله می‌شود، سهامداران معمولاً انتظار افزایش قیمت سهم پس از انجام معاملات بلوکی را دارند. همین امر می‌تواند موجب افزایش تقاضا و قیمت برای سهامی شود که معاملات بلوکی در آنها صورت گرفته است.
معاملات بلوکی به دو صورت می‌توانند بر قیمت سهم تأثیر بگذارند:
- اندازه بلوک بیش از ۵۰ درصد باشد که در این صورت خریدار در معامله بلوکی مالکیت سهم را برعهده می‌گیرد و با توجه به برنامه‌ها و سیاست‌های جدید سهام‌دار جدید، بر روند قیمت سهم نیز تأثیرگذار خواهد بود.
- در صورتی‌که هیئت‌مدیره با کسری سهم مواجه باشد، خریدار می‌تواند سهام را از بازار جمع کند و سپس موجب افزایش قیمت آن شود زیرا هدف خریدار، بلوک سهم است. اقدام سرمایه‌گذار برای جمع‌آوری سهم می‌تواند موجب حساس شدن و جلب‌توجه سایر سرمایه‌گذاران شود، در این صورت تقاضا و قیمت سهم ممکن است افزایش یابد.
بلوک شرکت در چه صورتی ارزنده است؟
از نظر بازار، معاملات بلوکی می‌توانند باعث بی‌ثباتی شوند. حرکات ناگهانی و بزرگ در یک دارایی خاص می‌تواند باعث تغییر ناگهانی قیمت گردد.
این امر موجب نوسان در بازار می‌شود که اتفاق خوبی نیست. احتمال دارد حرکت قیمت با ارزش ذاتی سهم فاصله بگیرد. در نتیجه موجب نوسان در بازار و قیمت‌گذاری نادرست در سهام می‌شود.
در صورتی‌که با انجام معاملات بلوک بتوان سمت هیئت‌مدیره را برعهده گرفت، انجام این معامله ارزشمند است. در غیر این صورت، قیمت سهم در معامله همانند قیمت سهام در بازار عادی است.
برای مثال عده‌ای از افراد در جلسه برگزاری مجمع حضور داشتند اما به دلیل نداشتن تعداد کافی سهم، نتوانستند سمت هیئت‌مدیره را برعهده بگیرند. در این حالت انجام معامله بلوک جهت افزایش تعداد سهام و انتخاب شدن برای هیئت‌مدیره بودن، شانس این افراد را بالا می‌برد.
ارزش بلوک سهام با توجه به وضعیت شرکت و دارایی‌هایی که دارد می‌تواند جذاب باشد. متقاضیان خرید در معاملات بلوک می‌توانند پرداخت‌های خود جهت تسویه را به دو صورت نقد و اقساط انجام دهند. درصورتی‌که خریداری به‌صورت نسیه تسویه خود را انجام دهد، باید به‌خاطر داشته باشد که قیمت سهم نیز با توجه به ارزش زمانی پول، افزایش می‌یابد.
فرمول معاملات بلوکی
ارزش کل معاملات انجام شده ارزش معاملات خرد، بلوک و عمده را شامل می‌شود. برای محاسبه ارزش معاملات خرد بازار، ارزش معاملات بلوک و عمده را از ارزش کل معاملات، کسر می‌کنیم، ارزش خالص حاصل می‌شود.
تفاوت بین معامله بلوکی با کد به کد چیست؟
معمولاً در معاملاتی که یک طرف معامله شخص حقیقی (معمولاً خریدار) و طرف دیگر شخص حقوقی (معمولاً فروشنده) باشد، به‌منظور افزایش قیمت سهم با یکدیگر توافق می‌کنند.
معاملات کد به کد به شکل‌های مختلف می‌تواند بین افراد معامله شود:
- کد به کد بین شخص حقیقی و حقوقی
- کد به کد بین اشخاص حقوقی
- یا انتقال اشخاص حقوقی از کد حقوقی به کد حقیقی خود
اما در معاملات بلوکی این امر متفاوت است. برای مثال گاهی هیئت‌مدیره شرکتی به دلیل اصلاح ساختار مالی، سهام زیان‌ده را به‌صورت بلوکی (نقد یا اقساط) ارائه می‌کند. در طرف مقابل ممکن است شرکتی دیگر سهام را در قیمت پایین خریداری نماید و با گذشت زمان، قیمت سهم افزایش یابد، آنگاه آن را با قیمت بالا و با سود به‌صورت بلوکی بفروشد.
به طور کل می‌توان گفت که هدف از معاملات کد به کد، تأثیرگذاری بر قیمت سهم و افزایش قیمت آن می‌باشد، اما در معاملات بلوکی هدف تنها اثرگذاری بر قیمت نمی‌باشد.
بازار خرده فروشی چیست؟
در واقع، بازار خرده فروشی همان معاملاتی بلوکی است.
بازار نقد (همان تابلو معاملات است):
خرده فروشی: معاملات بلوکی که با تایید شرکت بورس یا فرابورس بین سهامداران انجام می‌شود. به منظور ایجاد معاملات بلوکی و عدم تغییر قیمت روی تابلو (قیمت توافقی باشد) با تایید ناظر، باید معاملات بیشتر از 50 برابر هر لات خرید یا بالاتر از 2 میلیارد تومان باشد. به علت تغییر نکردن قیمت، معاملات روی تابلو نقد (خرد) قرار گرفته نمی‌شود.
شرکت بورسی با سرمایه کمتر از 300 میلیار تومان تا 5%
شرکت بورسی با سرمایه بیشتر از300 میلیار تومان تا 1%
شرکت فرابورسی با سرمایه کمتر از 100 میلیار تومان تا 5%
شرکت بورسی با سرمایه بیشتر از 100 میلیار تومان تا 5%
می توانند معاملات خرده فروشی انجام دهند.
جبرانی: انتقال از سهام عمده به سهام کارکنان
عمده: در معاملاتی که فروشنده بیشتر از یک در سرمایه 100 میلیاردی فرابورس یا 300 میلیاردی بورس، و بیشتر از 5% در سرمایه کوچکتر انجام می‌شوند، باید آگهی شوند. خریدار در روز معمول در معاملات عمده، خرید را انجام می‌دهد و لزومی ندارد معامله در دامنه نوسان آن روز باشد. در واقع می‌تواند نقد و اقساط باشد.
به‌طورکلی می‌توان گفت:
بازار بورس خریدار و فروشنده را جفت می‌کند، در مورد قیمت مذاکره می‌کند و معامله را تسهیل می‌کند.
معاملات بلوکی تعداد زیادی اوراق بهادار را شامل می‌شود. دو طرف تعداد زیادی سهام یا اوراق قرضه را با قیمت تنظیم شده معامله می‌کنند.
در مواردی که مبالغ متفاوت باشد، بورس می‌تواند به شفافیت اطلاعات و قیمت‌گذاری کمک کند. به عنوان مثال، اگر صندوق تامینی ما بخواهد یک میلیون سهم از سهام خود را بفروشد، در بورس یک خریدار عمده پیدا می‌شود. با این حال، ممکن است ۱۰ خریدار برای ۱۰۰ هزار سهام هر یک پیدا کند. با کسر کردن ارزش معاملات بلوک از معاملات روزنه، خالص ارزش معاملات روز محاسبه می‌شود.
معمولاً ارزش سهم در معاملات بلوک از قیمت روی تابلو سهم بالاتر است، به همین خاطر انتظار افزایش قیمت سهم پس از اعمال معاملات بلوک وجود دارد.
سوالات متداول:
معاملاک بلوکی و عمده چیست؟
معاملات بلوکی شامل تعداد قابل توجهی سهام است که توسط کارگزای و خارج از ساعت بازار انجام می‌شود. قوانین محدودیت قیمت و حجم در این نوع معاملات لحاظ نمی‌گردد.
