تهاتر barter یا معاملات پایاپای به معنی معامله دو کالا یا خدمات بدون واسطه (پول) است. این مکانیزم، به افراد یا شرکت‌ها امکان می‌دهد تا بدهی‌ها و طلب‌های متقابل خود را بدون نیاز به پرداخت نقدی یا انتقال دارایی‌های دیگر، مستقیماً با یکدیگر تسویه کنند. در شرایط تحریم‌ها، تهاتر کالاها با یکدیگر می‌تواند باعث دور زدن تحریم و خروج از شرایط سخت شود. در این مقاله از سری مقالات آموزشی کارگزاری بیدارقصد داریم به سوال تهاتر یا معاملات پایاپای چیست، پاسخ دهیم و آن را بیان کنیم. با ما همراه باشید.
تهاتر چیست؟
تهاتر یا پایاپایی به زبان ساده یک روش معاملاتی است که در آن کالا یا خدمات با ارزش یکسان مبادله می‌شوند. برای مبادله کالا و خدمات از هیچ واسطه ای همچون پول استفاده نمی‌شود. به عنوان مثال تهاتر نفت و دارو یک نوع معامله پایاپایی محسوب می‌گردد. پس از تحریم‌های آمریکا علیه کشورها، این روش گسترش بیشتری پیدا کرد.
یکی از بزرگترین چالش‌های تهاتر، توافق بر سر ارزش نسبی کالاها و خدمات مبادله‌ای است. این موضوع می‌تواند منجر به اختلافات و تاخیر در معاملات شود.
معاملات پایاپای در زمان تحریم
همان طور که گفته شد، تهاتر در زمان تحریم‌ها به‌عنوان یک ابزار مالی و اقتصادی می‌تواند نقش بسیار مهمی ایفا کند. تحریم‌ها معمولاً با محدودیت‌های جدی در دسترسی به ارزهای خارجی، سیستم‌های بانکی بین‌المللی و تجارت جهانی همراه هستند.
در این شرایط تهاتر می‌تواند مزایای متعددی همچون تسهیل تجارت بین المللی، کاهش وابستگی به سیستم های بانکی بین المللی، مدیریت ریسک های ارزی، حفظ روابط تجاری، کاهش هزینه ها و تسریع در معاملات، تقویت تولید داخلی داشته باشد. با توجه به این مزایا، تهاتر به‌عنوان یک راهکار موثر در مدیریت و کاهش تاثیرات منفی تحریم می‌تواند نقش حیاتی در حفظ و تقویت اقتصاد کشورها داشته باشد.
انواع تهاتر
انواع معاملات پایاپای شامل تهاتر قراردادی، تهاتر قهری و تهاتر قضایی می‌شود. تهاتر قهری به صورت قانونی انجام می‌شود و دو طرف معامله در آن دخالتی ندارند و در تهاتر قضایی، حصول آن با رای قضایی اثبات می‌شود. اما تهاتر قراردادی زمانی رخ می‌دهد که امکان تهاتر قهری وجود نداشته باشد.
مزایای معاملات پایاپایی
کاهش نیاز به پول نقد: تهاتر نیاز به وجه نقد را کاهش می‌دهد و در زمان کمبود نقدینگی بسیار مفید است.
کاهش ریسک ارزی: زمانی که نوسانات ارزی زیاد است، تهاتر می‌تواند ریسک های مربوط به تغییرات نرخ ارز را کاهش دهد.
تسهیل مبادلات تجاری در شرایط تحریم: این نوع معامله در شرایط تحریم که دسترسی به سیستم های بانکی بین المللی محدود است، می‌تواند مفید باشد.
بهره مندی از ظرفیت‌های مازاد: شرکت ها و حتی کشورها می‌توانند ظرفیت مازاد تولید خود را با کالا یا خدمات دیگر تهاتر کنند که منجر به کاهش هدر رفت منابع و افزایش بهره‌وری می‌شود.
تقویت روابط تجاری: تهاتر می‌تواند به تقویت روابط تجاری بین شرکت‌ها و کشورها کمک کند، زیرا مبادله مستقیم کالاها و خدمات معمولاً به اعتماد و همکاری بیشتری منجر می‌شود.
حذف یا کاهش مالیات: شرکت‌ها با تهاتر تولیدات خود می‌توانند مالیات را کاهش یا حذف کنند.
معایب معاملات پایاپایی
اختلاف بر سر ارزش کالاها و خدمات: این موضوع یکی از چالش های بزرگ معاملات تهاتری است چرا که امکان دارد ارزش کالا و خدمات از نظر هر یک از طرفین معامله با یکدیگر یکسان نباشد.
محدودیت در تنوع کالاها و خدمات: تهاتر ممکن است به دلیل محدودیت در تنوع کالاها و خدمات موجود برای مبادله، انعطاف‌پذیری کمتری نسبت به معاملات نقدی داشته باشد.
پیچیدگی در مدیریت و هماهنگی: مدیریت معاملات پایاپایی پیچیدگی‌های خاص خود را دارد و نیاز به سیستم‌ها و پلتفرم‌های پیشرفته دارد.
مسائل قانونی و مالیاتی: ممکن است قوانین و مقررات مالیاتی و تجاری کشورهای مختلف درباره تهاتر متفاوت باشد، که این موضوع می‌تواند به پیچیدگی‌های قانونی منجر شود.
انعطاف پذیری کم در معاملات: کالاها و خدمات نقدینگی و شرایط نگهداری یکسانی ندارند و این امر انعطاف پذیری این نوع معاملات را کاهش می‌دهد.
اعتماد پایین در معاملات: اعتماد در معاملات پایاپایی بسیار اهمیت دارد چرا که ممکن است عیب کالا چند روز بعد از مبادله انجام شود. در معاملات بزرگ امکان ضررهای بزرگ وجود دارد.
تهاتر در بورس
تهاتر سهام و به طور کلی تهاتر در بورس می‌تواند یک روش نوین در معاملات باشد به صورت که سهامدار در ازای فروش سهام یک کارت تضمین به عنوان اعتبار دریافت کند و بتواند با آن کارت به خرید کالا از بازارهای دیگر اقدام کند. تهاتر در بورس نیاز به زیرساخت‌هایی دارد که در حال حاضر امکان اجرای آن در بورس اوراق بهادار ایران وجود ندارد.
جمع بندی
در این مقاله به سوال معاملات پایاپایی چیست، پاسخ دادیم و بیان کردیم که تهاتر سه نوع تهاتر قراردادی، تهاتر قهری و تهاتر قضایی دارد. تهاتر یا معاملات پایاپایی به معامله دو کالا یا خدمات بدون واسطه گفته می‌شود. بیشترین کاربرد تهاتر در زمان تحریم‌ها است که کشورها به بانک‌های بین المللی دسترسی نداشته و می‌خواهند با دیگر کشورها تبادلات تجاری داشته باشند.