قیمت فرایندی است که قیمت‌های بازار را، بیشتر از طریق تعاملات بین خریداران و فروشندگان تعیین می‌کند.
کشف قیمت روشی برای تعیین قیمت لحظه‌ای کالا از طریق تعاملات بین فروشندگان و خریداران است که اغلب از آن به‌عنوان فرایند کشف قیمت یا مکانیسم کشف قیمت یاد می‌شود.
به طور معمول، تعادل بین فروشندگان و خریداران پیش‌بینی‌کننده تقاضا و عرضه در بازار است. عرضه و تقاضا عامل اصلی تغییر قیمت هستند. این تعادل به بهترین وجه در هنگام ارائه نرخ حمایت و مقاومت در خط قیمت دیده می‌شود.
نرخ مقاومت نشان‌دهنده نقطه‌ای است که تقاضا برای یک کالا کاهش می‌یابد که بالطبع قیمت را کاهش می‌دهد. حمایت به معنای نقطه‌ای است که تقاضا برای یک کالا شروع به افزایش می‌کند و این باعث افزایش قیمت می‌شود. در هر دو حالت فرض می‌شود که عرضه ثابت است.
روند کشف قیمت تعدادی از عوامل ملموس و نامشهود از جمله عرضه و تقاضا، نگرش‌های مربوط به ریسک سرمایه‌گذاران و فضای کلی اقتصادی و ژئوپلیتیکی را مورد بررسی قرار می‌دهد.
به زبان ساده، جایی است که یک خریدار و یک فروشنده در مورد قیمت توافق می‌کنند و یک معامله اتفاق می‌افتد. کشف قیمت فرایند کشف قیمت دارایی یا کالای معین است.
کشف قیمت به عوامل ملموس و نامحسوس مختلفی بستگی دارد، از ساختار بازار گرفته تا نقدینگی و جریان اطلاعات.
فرایند کشف قیمت
در هسته اصلی، کشف قیمت شامل یافتن محل تأمین و تقاضا است. در اقتصاد، منحنی عرضه و منحنی تقاضا با یک قیمت واحد تلاقی می‌کنند که این امر باعث می‌شود معامله‌ای انجام شود.
شکل این منحنی‌ها تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد. مکان، محل نگهداری، هزینه‌های معامله و روان‌شناسی خریدار / فروشنده نیز در این امر نقش دارند.
فرمول خاصی با استفاده از همه این عوامل به‌عنوان متغیر وجود ندارد. در واقع، فرمول یک فرایند پویا است که می‌تواند به طور مکرر و معامله به معامله، تغییر کند.
درحالی‌که خود این اصطلاح نسبتاً جدید است، کشف قیمت از هزاره پیش به‌عنوان روندی وجود داشته است.
سوق‌های باستانی در خاورمیانه و بازارهای اروپا، شبه‌قاره هند و چین مجموعه‌های زیادی از بازرگانان و خریداران برای تعیین قیمت کالاها گرد هم می‌آمدند. در دوران معاصر، معامله گران مشتقه از گفتمان برای تعیین قیمت کالای معین استفاده می‌کردند.
به‌جای آنکه کشف قیمت را یک فرایند خاص بدانید، باید عملکرد اصلی آن را در هر بازار، اعم از مبادله مالی یا بازار مبادله کالا در نظر گرفت.
این بازار خود خریداران و فروشندگان بالقوه را گرد هم آورده است. اعضای هر طرف دلایل بسیار متفاوتی برای معامله و سبک‌های بسیار متفاوتی برای انجام این کار دارند.
این بدان دلیل است که مکانیسم‌های کشف قیمت فرصتی فراهم می‌آورد تا به همه طرفین اجازه می‌دهند با یکدیگر تعامل داشته باشند و با این کار قیمت اجماعی و توافقی تعیین می‌شود. به این طریق بر سر آنچه فروشندگان قصد تصدیق آن را دارند و خریداران قصد پرداخت آن را دارند توافق صورت می‌گیرد.
بنابراین، کشف قیمت مربوط به یافتن قیمت تعادلی است که حداکثر نقدینگی آن دارایی را تسهیل می‌کند.
کدام عوامل مؤثر و تعیین‌کننده کشف قیمت هستند؟
کشف قیمت تحت تأثیر عوامل بسیار متنوعی قرار دارد. از جمله این عوامل می‌توان به مرحله توسعه بازار، ساختار آن، نوع امنیت و اطلاعات موجود در بازار اشاره کرد.
آن دسته از طرفین که دارای جدیدترین یا بالاترین کیفیت اطلاعات هستند می‌توانند از مزایایی برخوردار باشند زیرا قبل از اینکه دیگران این اطلاعات را به دست آورند می‌توانند اقدام کنند.
عوامل مختلفی وجود دارد که سطح کشف قیمت را تعیین می‌کند. در زیر چند فاکتور ذکر شده است:
- عرضه و تقاضا
- نگرش به خطر
- نوسان
- اطلاعات موجود و نوع اطلاعات: اطلاعات جدید، هم شرایط فعلی و هم آینده بازار را تغییر می‌دهد و در نتیجه می‌تواند قیمتی را که هر دو طرف مایل به معامله هستند تغییر دهد.
با این‌حال، شفافیت بیش از حد در اطلاعات می‌تواند برای بازار ضرر داشته باشد زیرا برای معامله گران که موقعیت‌های بزرگ یا قابل‌توجهی در بازار دارند خطرساز خواهد شد.
- مکانیسم‌های بازار
- همچنین علاوه بر انتظارات خریداران و فروشندگان از قیمت تعادلی، عواملی مانند: تعداد خریدار و فروشنده، زمان و مکان معامله، کمیت و کیفیت و کالای قابل معامله از عوامل مؤثر در نوسان قیمت‌ها هستند.
از نظر اقتصاددانان و فعالان بازار سرمایه توجه به این نکته حائز اهمیت است که، میزان عرضه و تقاضایی که وجود دارد تعیین‌کننده قیمت است. درحالی‌که کشف قیمت به معنای تعامل خریدار و فروشنده در مورد کالا یا اوراق بهادار در زمان و مکان مشخص است.
فرایند کشف قیمت در محدوده قیمت مشخص شده می‌تواند نوسان داشته باشد.
شرکت‌هایی که برای نخستین‌بار در بورس یا فرابورس پذیرش می‌شوند جزو شرکت‌هایی هستند که سابقه مطمئنی دارند (از لحاظ شفافیت و نظم ارسال گزارش‌ها و. ...) که توانسته‌اند تأییدیه سازمان را دریافت کنند؛ بنابراین شرکت‌هایی که سهمشان برای نخستین‌بار عرضه می‌شود، شرکت‌های تازه تأسیسی نیستند.
اما سهام شرکت‌های تازه پذیرش شده در بورس و فرابورس به مبلغی کمتر از ارزش واقعی خود عرضه می‌شود تا در خریداران و سرمایه‌گذاران رغبتی برای خرید ایجاد کند. ازاین‌رو معمولاً تقاضا برای سهم عرضه اولیه شده زیاد و تا چند روز پس از عرضه همراه با صف خرید است.
جهت عرضه سهام شرکت‌ها در بورس، ابتدا سازمان بورس اوراق بهادار باید صلاحیت شرکت‌ها تأیید نماید.
پس از تأیید شدن توسط سازمان بورس، یکی از سهام‌داران عمده شرکت متعهد می‌گردد که در روز عرضه اولیه سهم، بخشی از سهام خود را عرضه نماید.
نحوه خرید عرضه اولیه
در روز عرضه اولیه ابتدا کشف قیمت صورت می‌گیرد که طی آن معامله گران آنلاین اجازه سفارش دادن را ندارند.
پس از کشف قیمت طی پیغام ناظر بازار زمان دقیق عرضه و قیمت آن و تعداد مجاز برای هر کد اعلام می‌گردد. از آن جا که قیمت قبلاً کشف شده است، پس قیمت را تغییر ندهید و قیمت کشف شده را در قسمت قیمت وارد کنید و سپس در قسمت تعداد، تعدادی که هر کد مجاز به خرید است را وارد کنید و رأس ساعت عرضه بر روی گزینه خرید کلیک کنید.
کشف قیمت در عرضه اولیه چگونه صورت می‌گیرد؟
قیمت‌گذاری سهم پیش از عرضه شدن در بازار از عوامل مهم و اصلی عرضه عمومی سهام است و به دو روش ثبت دفتری یا حراج انجام می‌شود.
تفاوت این دو روش در نمودار تقاضا می‌باشد. نمودار تقاضا در روش ثبت دفتری بر اساس درخواست سرمایه‌گذاران نهادی شکل می‌گیرد درحالی‌که در روش حراج درخواست تمام سرمایه گذران لحاظ خواهد شد.
ثبت دفتری فرایندی است که طی آن یک پذیره‌نویس تلاش می‌کند قیمت پیشنهادی عمومی (IPO) را تعیین کند.
روند کشف قیمت شامل تولید و ثبت تقاضای سرمایه‌گذار برای سهام، قبل از رسیدن به قیمت انتشار است که هم شرکت عرضه‌کننده IPO و هم متقاضیان در بازار را راضی کند.
پذیره‌نویس نیز تلاش می‌کند که قیمتی را برای عرضه سهم تعیین نماید که علاوه بر اینکه برای سرمایه‌گذار ریسک کمتری داشته باشد، برای شرکت عرضه‌کننده نیز بازده مناسبی به همراه داشته باشد.
روش ثبت دفتری بر روش "قیمت‌گذاری ثابت" پیشی گرفته است، پذیره‌نویسی جایی که قیمت قبل از مشارکت سرمایه‌گذار تعیین شده است و به مکانیسم عملی تبدیل می‌شود که شرکت‌ها IPO خود را قیمت‌گذاری می‌کنند.
ثبت دفتری مکانیسمی است که به‌واسطه آن شرکت‌ها IPO خود را قیمت‌گذاری می‌کنند و به‌عنوان کارآمدترین راه برای قیمت‌گذاری اوراق بهادار، توسط سازمان بورس ارائه می‌شود.
روش تعیین قیمت
پذیره‌نویس وظیفه تعیین دامنه قیمتی را که می‌تواند برای آن اوراق بهادار بفروشد و تهیه پیش‌نویس نامه برای ارسال به جامعه سرمایه‌گذاران نهادی را برعهده دارد.
پذیره‌نویس اطلاعات موردنیاز را از نهادهای مالی گوناگون جمع‌آوری می‌کند سپس اطلاعات را تجزیه‌وتحلیل می‌کند و از میانگین وزنی برای رسیدن به قیمت نهایی برای اوراق بهادار استفاده می‌کند که به‌عنوان قیمت قطع نامیده می‌شود.
پذیره‌نویس باید به‌خاطر شفافیت، جزئیات کلیه پیشنهادها ارسال شده را به اطلاع عموم برساند.
درصورتی‌که شرکت نیاز به تأمین مالی فوری داشته باشد، از ثبت دفتری جهت تسریع امور استفاده می‌شود.
اساساً، وقتی شرکتی به دلیل تعهدات بالای بدهی قادر به دریافت بودجه اضافی برای یک پروژه کوتاه‌مدت یا خرید نباشد، می‌تواند با سرعت بخشیدن به روش ثبت برای دستیابی سریع به تأمین مالی از بازار سهام اقدام نماید.
معمولاً پذیره‌نویسان با ترسیم نمودار عرضه و تقاضا سعی در کشف قیمت تعادلی می‌کنند. نمودار تقاضا باتوجه‌به تقاضایی که در بازار وجود دارد و نمودار عرضه باتوجه‌به روش‌های ارزش‌گذاری تعیین می‌شوند.
بعد از اینکه قیمت‌گذاری جهت عرضه اولیه مشخص گردید، در حراج ناپیوسته امکان ثبت درخواست خرید وجود دارد.
حراج ناپیوسته با یک مرحله پیش گشایش به مدت 30 دقیقه آغاز می‌شود و پس از پایان زمان پیش گشایش معاملات در مرحله حراج پیوسته در دامنه مجاز نوسان سهام صورت می‌گیرد.
در حراج ناپیوسته کشف قیمت در موارد ذیل انجام می شود:
- برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه و یا مجمع عمومی عادی به طور فوق‌العاده
- افشای اطلاعات با اهمیت
- مظنون بودن معاملات به استفاده از اطلاعات نهانی یا دست‌کاری قیمت
- گره معاملاتی
- قانون نوسان 50 درصد
گاهی به دلیل عدم تطابق بین قیمت‌های عرضه و تقاضا معامله انجام نمی‌شود یا بنا بر دلایلی معاملات مورد تأیید ناظر و سازمان بورس قرار نمی‌گیرد. در این شرایط مجدد عملیات کشف قیمت در همان جلسه معاملاتی و یا در 90 دقیقه ابتدایی روز معاملاتی آتی انجام خواهد شد.
در غیر این صورت، قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی به‌عنوان قیمت پایه در حراج پیوسته در نظر گرفته می‌شود.
کشف قیمت در بورس کالا و روش آن
در بازارهای کالا کشف قیمت عمدتاً بر این مسئله متمرکز شده است که بازار سهام یا بازار آتی بر روند کشف قیمت تأثیر دارند بااین‌حال، توجه کمی به این سؤال شده است که چگونه روند کشف قیمت تحت تأثیر گمانه‌زنی‌های آتی قرار دارد؟
بورس کالا وظیفه مدیریت ریسک قیمت، کشف قیمت، تأمین مالی بنگاه‌ها را برعهده دارد. از ویژگی‌های مهم بورس کالا ایجاد فرصت سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذارها و همچنین تأمین مالی شرکت‌های تولیدی است.
بورس، بازار شفافی است که یکی از بازارهای شفاف برای کشف قیمت می‌باشد. متقاضیان و عرضه‌کنندگان به کشف قیمتی شفاف خواهند پرداخت که بر اساس میزان عرضه و تقاضا شکل‌گرفته است. به همین خاطر می‌توان بورس کالا را یک بازار جهت شفافیت قیمتی دررابطه‌با کالاهای پایه دانست.
چرا کشف قیمت در معاملات مهم است؟
کشف قیمت در امور مالی مهم است، زیرا عوامل محرک در بازارهای مالی، عرضه و تقاضا هستند. در بازارهایی که به طور مداوم در یک روند صعودی و نزولی به سر می‌برند، ارزیابی مجدد مداوم اینکه آیا یک محصول، سهام، جفت ارز فارکس یا شاخص در حال حاضر تحت خرید زیاد است و اینکه آیا قیمت بازار آن برای خریداران و فروشندگان منصفانه است، بسیار مهم می‌باشد.
به طور خلاصه بازارها با اجازه دادن به گرد هم آمدن همه خریداران و فروشندگان، امکان کشف قیمت به فروشندگان و خریداران را می‌دهند تا قیمت بازار یک دارایی قابل معامله را تعیین کنند.
