بازار سرمایه همواره به دنبال جذب سرمایه‌گذاران بیشتر و به‌کارگیری روش‌هایی است که معامله را برای سرمایه‌گذاران جذاب‌تر کند. برای رسیدن به این هدف همواره به روش‌های جدید سرمایه گذاری بر پایه ارزش‌گذاری منصفانه‌تر و افزایش قدرت نقدشوندگی بازار سرمایه تکیه می‌کنند. یکی از روش‌های جدید که مسئولان بازار سرمایه از آن استفاده کرده‌اند، بوک بیلدینگ است. روش بوک بیلدینگ عرضه اولیه، در واقع بازه زمانی ثبت سفارش خرید عرضه اولیه Initial public offering را بیشتر کرده است. در ادامه این مقاله به نحوه خرید سهام در بازار اولیه به روش بوک بیلدینگ، تفاوت‌های آن با روش‌های قبلی می‌پردازیم.
بوک بیلدینگ چیست؟
بوک بیلدینگ (Book Building) روش جدیدی برای خرید سهم‌های عرضه اولیه است. در این روش نیازی نیست سرمایه‌گذاران در یک تایم مشخص ثبت سفارش نمایند و می‌توانند سفارش‌های خرید عرضه اولیه را در یک بازه زمانی ثبت کنند.
بوک بیلدینگ به زباده ساده‌تر، روشی است که ارزش واقعی سهم ابتدا توسط سازمان بورس مشخص می‌شود. سپس در یک زمان مشخص، سرمایه گذاران قیمت پیشنهادی و حجم را ثبت می‌کنند. با توجه به قیمت و حجم ثبت شده، قیمت سهام کشف می‌گردد.
عرضه اولیه چیست؟
عرضه اولیه یا همان ipo، به سهامی گفته می‌شود که برای نخستین بار در بازار بورس عرضه می‌شود. عرضه اولیه همان سهام شرکت‌هایی است که در بازار اولیه عرضه می‌شوند، پس از عرضه این سهام در بازار ثانویه مورد معامله قرار می‌گیرند.
انواع عرضه اولیه در بازار بورس
سهم‌های عرضه اولیه در بازار سرمایه به روش‌های زیر عرضه می‌شوند:
- عرضه اولیه به روش حراج
- عرضه اولیه به قیمت ثابت
- عرضه اولیه به روش ثبت دفتری
- عرضه اولیه با روش ترکیبی
کشف قیمت در روش بوک بیلدینگ
نحوه کشف قیمت در بوک بیلدینگ با روش‌های قبلی عرضه اولیه سهام متفاوت است. در روش‌های قبلی خریداران حقیقی نقشی در تعیین قیمت سهم نداشتند و فقط خریداران حقوقی با ثبت سفارشات خود، کشف قیمت سهم را انجام می‌دادند. برخلاف روش‌های قبلی، در روش بوک بیلدینگ 48 ساعت قبل از تاریخ عرضه اطلاعیه عرضه اولیه که شامل نام نماد قابل عرضه، تعداد سهام قابل عرضه، تاریخ روز عرضه، مدیر، متعهد و درصد میزان سقف تعهد خرید، دامنه قیمتی و ساعت ثبت سفارش، منتشر می‌شود.
نحوه خرید سهام در بازار اولیه به روش بوک بیلدینگ
در سال‌های اخیر معمولاً اکثر سهم‌های عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ ارائه می‌شوند. تعداد حداکثر سهام قابل عرضه، قیمت پایه عرضه و بازه قیمتی در این روش مشخص می‌شود، سپس قیمت براساس عرضه و تقاضا کشف می‌گردد. به بیان دیگر، در روش بوک بیلدینگ، سرمایه گذاران با توجه به قیمت اولیه، قیمت پیشنهادی و حداکثر حجم اختصاص یافته، سفارش خود را ثبت می‌کنند. در نهایت براساس بالاترین قیمت اعلام شده، معامله‌ها انجام می‌شود. اگر قصد خرید عرضه اولیه در بازار اولیه را دارید، به شما پیشنهاد می‌کنیم که قیمت را در حداکثر دامنه نوسان پیشنهاد دهید.
اولویت در تخصیص عرضه اولیه در روش بوک بیلدینگ
اگر عرضه اولیه به روش ثبت سفارش انجام شده به شکلی باشد که تعداد ثبت سفارش‌ها برابر یا بیشتر مقدار عرضه باشد، در این حالت تخصیص سهم بر اساس اولویت‌بندی انجام می‌شود. نحوه عرضه با اولویت‌بندی به این صورت است که حداقل تعدادی برای تخصیص به سفارشاتی که در حداکثر قیمت ثبت شده‌اند، تعیین می‌شود. لازم به ذکر است که در بوک بیلدینگ زمان ثبت سفارش در تخصیص سهم نقشی ندارد و فقط کافی است در بازه زمانی که سفارش‌گیری انجام می‌شود، سفارش خود را ثبت کنید. بنابراین اولویت تخصیص سهم در این روش فقط بر اساس قیمت است. البته این موضوع که سهامداران در سقف قیمتی اقدام به ثبت سفارش می‌کنند موجب ایجاد صف خرید در عرضه اولیه می‌شود که شاید تنها عیب این روش به شمار برود.
ثبت سفارش عرضه اولیه در چند کارگزاری
خرید عرضه اولیه از چند کارگزاری در کل امکان‌پذیر نیست و در روش بوک بیلدینگ نیز حتی اگر در چند کارگزاری متفاوت امکان دسترسی به ثبت سفارش داشته باشید، فقط در یکی از آن‌ها سهم به شما تعلق خواهد گرفت. همچنین بر خلاف روش‌های عرضه قبلی، در این روش کارگزاری‌ها نقشی در تخصیص سهم ندارند و خریداران حقیقی می‌توانند از طریق هر یک از کارگزاری‌ها در زمان گشایش، سفارش خود را ثبت نمایند و تعداد برابری سهم دریافت کنند؛ البته در صورتی که از نظر قیمت ثبت سفارش، در اولویت قرار گرفته باشند.
متعهد خرید در بوک بیلدینگ
در خرید عرضه های اولیه به روش بوک بیلدینگ book building، متعهد خرید نیز وجود دارد. در صورتی که تعداد سهم‌های ثبت شده برای خرید، از کل حجمی که توسط شرکت در بازار اولیه عرضه می‌شود کمتر باشد، در این صورت متعهد خرید بر اساس شرایط، تعداد سهم‌های باقی‌مانده را خریداری می‌کند.
با توجه به اینکه معمولاً عرضه‌های اولیه سود بالایی به سهامداران می‌دهند، به همین دلیل تعداد سهم سفارش داده شده بیشتر از تعداد عرضه می‌شود و به‌ندرت اتفاق می‌افتد که حجم سفارشات از حجم عرضه اولیه کمتر باشد و باقی‌مانده سهم را متعهد خرید خریداری نماید.
جمع‌بندی
همان‌طور که توضیح داده شد، سهم‌های عرضه اولیه در بازار سرمایه سوددهی بالایی دارند، به همین دلیل قابل توجه سرمایه‌گذاران هستند. یکی از روش‌های جدید برای خرید عرضه اولیه بوک بیلدینگ است. در این روش قیمت‌گذاری توسط تمام خریداران و بر اساس سفارش‌های ثبت شده انجام می‌شود و زمان ثبت سفارش نیز به شکل بازه زمانی است. برای ایجاد مچینگ بهتر است قیمت پیشنهادی را در سقف دامنه نوسانی قرار دهید.
