بازار سرمایه همواره به دنبال جذب سرمایه‌گذاران بیشتر و به‌کارگیری روش‌هایی است که معامله را برای سرمایه‌گذاران جذاب‌تر کند. برای رسیدن به این هدف همواره به روش‌های جدید سرمایه‌گذاری بر پایه ارزش‌گذاری منصفانه‌تر و افزایش قدرت نقدشوندگی بازار سرمایه تکیه می‌کنند.
یکی از روش‌های جدید که مسئولان بازار سرمایه از آن استفاده کرده‌اند، بوک بیلدینگ است. روش بوک بیلدینگ عرضه اولیه، در واقع بازه زمانی ثبت سفارش خرید عرضه اولیه را بیشتر کرده است. در ادامه این مقاله به چگونگی خرید به روش بوک بیلدینگ، تفاوت‌های آن با روش‌های قبلی و مزایا و معایب آن می‌پردازیم.
عرضه اولیه بوک بیلدینگ چیست؟
خرید عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ (Book Building) روش جدیدی برای خرید سهم‌های عرضه اولیه است. در این روش نیازی نیست سرمایه‌گذاران در یک تایم مشخص ثبت سفارش نمایند و می‌توانند سفارش‌های خرید عرضه اولیه را در یک بازه زمانی ثبت کنند.
بوک بیلدینگ به زباده ساده‌تر، روشی است که با توجه به مقادیری که در این بازه از سوی خریداران پیشنهاد شده، مشخص می‌شود. ثبت سفارش در یک محدوده قیمتی که از قبل مشخص شده، صورت می‌گیرد.
انواع عرضه اولیه در بازار بورس
سهم‌های عرضه اولیه در بازار سرمایه به روش‌های زیر عرضه می‌شوند:
عرضه اولیه به روش حراج
عرضه اولیه به قیمت ثابت
عرضه اولیه به روش ثبت دفتری
کشف قیمت در روش بوک بیلدینگ
نحوه کشف قیمت نیز در بوک بیلدینگ با روش‌های قبلی عرضه اولیه متفاوت است. در روش‌های قبلی خریداران حقیقی نقشی در تعیین قیمت سهم نداشتند و فقط خریداران حقوقی با ثبت سفارشات خود، کشف قیمت سهم را انجام می‌دادند.
بر خلاف روش‌های قبل، در این روش جدید خرید عرضه اولیه قیمت کاملاً معینی برای عرضه اولیه تعیین نمی‌شود و فقط یک کف برای آن تعیین می‌شود. همچنین خریداران می‌توانند تا ده درصد بیشتر از کف قیمت ثبت سفارش کنند.
نحوه خرید عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ در بورس
در سال‌های اخیر معمولاً اکثر سهم‌های عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ ارائه می‌شوند. تعداد حداکثر سهام قابل عرضه، قیمت پایه عرضه و بازه قیمتی در این روش مشخص می‌شود که براساس عرضه و تقاضا قیمت مشخص می‌گردد.
تعداد سهم عرضه اولیه: تعداد سهم در اطلاعیه عرضه سهم برای خریداران مشخص می‌شود.
قیمت عرضه اولیه: قیمت سهم به شکل کف قیمتی تعیین می‌شود. سرمایه‌گذاران در یک بازه قیمتی می‌توانند سفارش خود را ثبت کنند.بر این اساس خریداری که قیمت بالاتری را ثبت کند، احتمال خرید موفق بیشتری دارد. به همین دلیل نیز معمولاً بیشتر سهام-داران حداکثر بازه قیمت را برای ثبت سفارش انتخاب می‌کنند.
بازه زمانی خرید عرضه اولیه: ثبت سفارش در یک زمان مشخص انجام نمی‌شود و در یک بازه زمانی امکان ثبت سفارش وجود دارد.
اولویت در تخصیص عرضه اولیه در روش بوک بیلدینگ
اگر عرضه اولیه به روش ثبت سفارش انجام شده به شکلی باشد که تعداد ثبت سفارش‌ها برابر یا بیشتر مقدار عرضه باشد، در این حالت تخصیص سهم بر اساس اولویت‌بندی انجام می‌شود. نحوه عرضه با اولویت‌بندی به این صورت است که حداقل تعدادی برای تخصیص به سفارشاتی که در حداکثر قیمت ثبت شده‌اند، تعیین می‌شود.
لازم به ذکر است که در بوک بیلدینگ زمان ثبت سفارش در تخصیص سهم نقشی ندارد و فقط کافی است در بازه زمانی که سفارش‌گیری انجام می‌شود، سفارش خود را ثبت کنید. بنابراین اولویت تخصیص سهم در این روش فقط بر اساس قیمت است.
البته این موضوع که سهامداران در سقف قیمتی اقدام به ثبت سفارش می‌کنند موجب ایجاد صف خرید در عرضه اولیه می‌شود که شاید تنها عیب این روش به شمار برود.
ثبت سفارش عرضه اولیه در چند کارگزاری
خرید عرضه اولیه از چند کارگزاری در کل امکان‌پذیر نیست و در روش بوک بیلدینگ نیز حتی اگر در چند کارگزاری متفاوت امکان دسترسی به ثبت سفارش داشته باشید، فقط در یکی از آن‌ها سهم به شما تعلق خواهد گرفت. همچنین بر خلاف روش‌های عرضه قبلی، در این روش کارگزاری‌ها نقشی در تخصیص سهم ندارند و خریداران حقیقی می‌توانند از طریق هر یک از کارگزاری‌ها در زمان گشایش، سفارش خود را ثبت نمایند و تعداد برابری سهم دریافت کنند؛ البته در صورتی که از نظر قیمت ثبت سفارش، در اولویت قرار گرفته باشند.
متعهد خرید در بوک بیلدینگ
در خرید عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ book building، متعهد خرید نیز وجود دارد. به این معنا که در صورتی که تعداد سهم‌های ثبت شده برای خرید، از کل حجمی که توسط شرکت در عرضه اولیه عرضه می‌شود کمتر باشد، در این صورت متعهد خرید بر اساس شرایط، تعداد سهم‌های باقی‌مانده را خریداری می‌کند.
البته لازم به ذکر است با توجه به اینکه معمولاً عرضه‌های اولیه سود بالایی به سهامداران می‌دهند، به همین دلیل تعداد سهم سفارش داده شده بیشتر از تعداد عرضه می‌شود و به‌ندرت اتفاق می‌افتد که حجم سفارشات از حجم عرضه اولیه کمتر باشد و باقی‌مانده سهم را متعهد خرید خریداری نماید.
جمع‌بندی
همان‌طور که توضیح داده شد، سهم‌های عرضه اولیه در بازار سرمایه، سوددهی بالایی دارند، به همین دلیل قابل توجه سرمایه‌گذاران هستند. یکی از روش‌های جدید برای خرید عرضه اولیه بوک بیلدینگ است.
در این روش قیمت‌گذاری توسط تمام خریداران و بر اساس سفارش‌های ثبت شده انجام می‌شود و زمان ثبت سفارش نیز به شکل بازه زمانی است.
