پولشویی Money laundering یکی از پیچیده‌ترین جرایم مالی در سطح جهانی است که تأثیرات مخربی بر اقتصاد و جامعه دارد. این فرآیند به معنای تبدیل درآمدهای حاصل از فعالیت‌های غیرقانونی به پول‌های به ظاهر قانونی است، به گونه‌ای که منبع اصلی آنها مخفی و ناشناخته بماند. پولشویی به زبان ساده باعث تضعیف بازارهای مالی، ایجاد فساد در نهادها و در نهایت از بین رفتن اعتماد عمومی به سیستم مالی می‌شود.
با توجه به تاثیر پولشویی در اقتصاد، قصد داریم در این مقاله آموزشی از سری مقالات کارگزاری بیدار، ابتدا به تعریف پولشویی در قانون و سپس به روش های مقابله با پولشویی در ارز دیجیتال بپردازیم.
پولشویی چیست؟
پولشویی Money laundering فرآیندی است که در آن درآمدهای حاصل از فعالیت‌های غیرقانونی مثل قاچاق، رشوه و ... به گونه‌ای تغییر شکل می‌دهند که به نظر می‌رسد از منابع قانونی به دست آمده‌اند. این کار با هدف جلوگیری از شناسایی و تعقیب قانونی انجام می‌شود.
پولشویی به دلیل اینکه درآمدهای غیرقانونی را مشروع جلوه می‌دهد، اثرات مخربی بر اقتصاد و جامعه از جمله تضعیف بازارهای مالی، فساد در نهادهای دولتی و خصوصی، و تقویت فعالیت‌های مجرمانه دارد. به همین دلیل، بسیاری از کشورها قوانین و مقررات سخت‌گیرانه‌ای برای مبارزه با پولشویی وضع کرده‌اند.
تعریف پولشویی در قانون
آیین نامه سازمان مبارزه با پولشویی در تعریف پولشویی آورده است: «تبدیل یا انتقال دارایی پول ناشی از جرایم اقتصادی برای پنهان کردن منشاء اصلی آن و همکاری با شخصی که در ارتکاب با چنین جرایمی است. پنهان کردن یا تغییر ماهیت، منبع، مکان و موقعیت یا مالکیت دارایی‌های حاصل از فعالیت های غیرقانونی و مجرمانه؛ تصاحب و استفاده از ادارایی های حاصل از فعالیت مجرمانه.»
تاریخچه پولشویی
اصطلاح پولشویی به شکلی که امروز می‌شناسیم، در قرن بیستم و به ویژه در دوران ممنوعیت الکل در ایالات متحده بیشتر مطرح شد. در این دوره، مجرمین نیاز داشتند که پول‌های حاصل از فروش غیرقانونی الکل را به گونه‌ای پنهان کنند که قابل ردیابی نباشد. بسیاری معتقدند که تاریخچه پولشویی به کشور آمریکا و دهه 1920 تا 1930 برمی‌گردد. در آن زمان گروه های تبهکاری برای پوشش جرم های خود، آنها را در رختشویی سرمایه گذاری می‌کردند.
در ایران نیز پولشویی جرم کیفری است و پیگرد قانونی دارد. ایران در حال پیمودن مسیری است که هدف آن بهبود شفافیت مالی و مقابله با فعالیت‌های پولشویی می‌باشد. با توجه به تحولات اخیر و تلاش‌های مداوم، امید است که ایران بتواند نظام مالی خود را بهبود بخشد و نقش موثرتری در مبارزه با پولشویی در سطح جهانی ایفا کند.
اثر پولشویی در اقتصاد
پولشویی تاثیرات مخربی بر اقتصاد کشورها دارد. این تاثیرات نه تنها به کاهش شفافیت و اعتماد در نظام‌های مالی منجر می‌شود، بلکه می‌تواند به اقتصاد کلان و ساختارهای اجتماعی نیز آسیب بزند. در ادامه به بیان مهم‌ترین تاثیرات پولشویی بر اقتصاد می‌پردازیم:
- کاهش شفافیت و اعتماد به نظام مالی
- بی ثباتی در اقتصاد
- تضعیف نظام‌های مالی و بانکی
- کاهش رشد اقتصادی
- توزیع نابرابر درآمد
- افزایش فساد و جرایم مالی
- ایجاد هزینه های اضافی برای دولت
- تاثیرات منفی بر بازارهای مالی
- کاهش درآمد دولت
- خروج سرمایه از کشور
- ایجاد موانع برای خصوصی سازی
- تاثیر منفی بر نرخ ارز و نرخ بهره
- افزایش ریسک خصوصی سازی
فرآیند پولشویی
مراحل پولشویی به صورت زیر است:
مرحله جای‌گذاری یا استقرار Placement stage: پول‌های غیرقانونی وارد سیستم مالی می‌شود. این کار می‌تواند از طریق سپرده گذاری در بانک، خرید دارایی‌های گران قیمت مثل طلا و ملک، یا سرمایه گذاری در کسب و کارهای قانونی انجام شود.
مرحله لایه گذاری یا تبدیل :Layering stage با ایجاد تراکنش‌های پیچیده و متعدد، پول‌های غیرقانونی مخفی می‌شود. این مراحل ممکن است شامل انتقال پول بین حساب‌های مختلف، تبدیل پول به ارزهای مختلف، و سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی باشد.
مرحله یکپارچه‌سازی یا ادغام Integration stage : در این مرحله درآمد پول های غیرقانونی در سیستم مالی ادغام شده و ظاهر آن شبیه دیگر اموال مشروع می‌شود. به بیان دیگر پول‌ها به سیستم اقتصادی بازمی‌گردند به گونه‌ای که به نظر می‌رسد از منابع قانونی به دست آمده‌اند.
انواع پولشویی
پولشویی به چهار نوع پولشویی درونی، پولشویی بیرونی، پولشویی وارداتی و پولشویی صادراتی تقسیم می‌شود که در ادامه به تشریح هر یک می‌پردازیم.
پولشویی درونی: اگر جرم منشاء و پولشویی در داخل کشور انجام شود به آن پولشویی درونی می‌گویند. این اصطلاح بیشتر در حوزه سازمان‌ها و شرکت‌ها استفاده می‌شود و معمولاً شامل جابجایی پول از طریق سیستم‌های مالی داخلی شرکت یا استفاده از شرکت‌های زیرمجموعه برای پنهان کردن منشاء اصلی پول است.
پولشویی بیرونی: اگر جرم منشاء و پولشویی در خارج از کشور انجام شود به آن پولشویی بیرونی می‌گویند.
پولشویی وارداتی: اگر جرم منشاء در خارج از کشور واقع شود اما پولشویی عواید حاصل از آن در داخل کشور باشد، به آن پولشویی وارداتی می‌گویند.
پولشویی صادراتی: اگر جرم منشاء در داخل کشور ارتکاب ولی عواید حاصل از آن در خارج از کشور مورد پولشویی قرار بگیرد، به آن پولشویی صادراتی می‌گویند.
روش تشخیص پولشویی
تشخیص پولشویی فرآیندی پیچیده و چند وجهی است که از طریق تحلیل داده‌ها، پایش تراکنش‌ها و استفاده از تکنولوژی‌های مختلف انجام می‌شود. این فرآیند شامل چندین مرحله است:
- جمع آوری هویت مشتریان
- پایش تراکنش‌ها جهت شناسایی تراکنش های مشکوک
- تطبیق مشتریان و تراکنش‌ها با فهرست‌های سیاه
- آموزش مستمر کارکنان موسسات مالی درباره روشهای جدید پولشویی
- استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی در تشخیص پولشویی
مجازات پولشویی در قانون
براساس قانون مبارزه با پولشویی، مجازات آن طبق قانون شامل موارد زیر است:
- در صورتی که عواید حاصل از پولشویی بیش از ده میلیارد ریال باشد، علاوه بر پرداخت جزای نقدی، مجرم به حبس تعزیری درجه چهارم محکوم می‌شود.
- در صورتی که عواید حاصل از پولشویی کمتر از ده میلیارد ریال باشد، علاوه بر پرداخت جزای نقدی، مجرم به حبس تعریزی درجه پنجم محکوم می‌گردد.
- استرداد درآمد حاصل از پولشویی و پرداخت جزای نقدی معادل یک چهارم عواید حاصل از جرم
- جزای نقدی معادله وجوه پولشویی
روشهای پولشویی در سیستم بانکی
بانک ها با پیگیری روش های تشخیص پولشویی اقدام به شناسایی پولشویی نمایند. در ادامه به بیان پولشویی در سیستم بانکی می‌پردازیم:
- استفاده از حوالجات بانکی
- جا به جا کردن پول در سطح بین المللی
- ایجاد سپرده های کوچک برای جلوگیری از کشف انتقال پول مشکوک
- ایجاد موسسات مالی غیربانکی مثل صرافی ها
پولشویی در ارزهای دیجیتال
در دهه‌های اخیر، با توسعه فناوری و گسترش بازارهای مالی بین‌المللی، روشهای پولشویی پیچیده‌تر و شناسایی و تعقیب آنها دشوارتر شده است. این مسئله به یکی از دغدغه‌های اصلی دولت‌ها، نهادهای مالی و سازمان‌های بین‌المللی تبدیل شده است. برای مقابله با این پدیده، بسیاری از کشورها قوانین و مقررات سخت‌گیرانه‌ای وضع کرده‌اند و همکاری‌های بین‌المللی برای تبادل اطلاعات و هماهنگی در مبارزه با پولشویی افزایش یافته است.
پولشویی از طریق ارزهای دیجیتال یک چالش جدی برای مقامات نظارتی و نهادهای مالی است. ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین به دلیل ناشناس بودن و قابلیت انتقال سریع وجوه، جذابیت زیادی برای پولشویان دارند. روشهای رایج پولشویی در ارزهای دیجیتال به شرح زیر است:
- استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز
- ترکیب‌کننده‌های ارز دیجیتال (Mixers/Tumblers)
- ایجاد کیف پول‌های متعدد
- آربیتراژ بین صرافی‌ها
- پرداخت ارز دیجیتال برای کالاها و خدمات
اقدامات مقابله با پولشویی در ارزهای دیجیتال
- قوانین و مقررات نظارتی
- نظارت بر تراکنش‌ها
- همکاری بین‌المللی
- مسدود کردن کیف پول‌های مشکوک
- استفاده از فناوری‌های پیشرفته
جمع بندی
در این مقاله به بررسی تاریخچه پولشویی و اثر پولشویی در اقتصاد پرداختیم. همان طور که گفته شد، پولشویی تاثیرات گسترده و مخربی بر اقتصاد دارد. از کاهش شفافیت و اعتماد در نظام‌های مالی گرفته تا افزایش فساد و کاهش رشد اقتصادی، این پدیده می‌تواند به طور جدی به ساختارهای اقتصادی و اجتماعی آسیب برساند.
برای مقابله با تاثیرات منفی پولشویی، کشورها باید با تقویت قوانین و مقررات، افزایش شفافیت و همکاری‌های بین‌المللی تلاش کنند تا نظام مالی خود را از تاثیرات مخرب پولشویی محافظت کنند.
