بازارهای مالی یک بخش اساسی و حیاتی در ساختار اقتصاد هر کشور به شمار می‌روند. این بازارها به عنوان پلی برای جریان پول و سرمایه در جامعه شناخته می‌شوند و نقش بسیار مهمی در تعیین اقتصاد و توسعه اقتصادی دارند. معامله در این بازارها شامل خرید و فروش انواع دارایی‌های مالی نظیر سهام، اوراق بهادار، ارزها، سلف و آپشن‌ها و دیگر ابزارهای مالی است.
ماهیت دارایی‌ها و نحوه معامله در بازارهای مالی به طور مستقیم در تعیین نوع و خصوصیات هر بازار نقش دارند. دارایی‌ها می‌توانند به صورت فیزیکی یا الکترونیکی باشند و ارزش آنها از متغیرهای مختلفی چون عرضه و تقاضا، وضعیت اقتصادی، اخبار جاری و تصمیمات سیاسی تاثیر بگذارد. نحوه معامله نیز شامل روش‌های مختلفی نظیر بازارهای مرکزی (بورس) و فرابورسی، معاملات آنلاین و... می‌شود.
اشخاص مختلف از جمله سرمایه‌گذاران حرفه‌ای، شرکت‌ها، بانک‌ها و حتی افراد عادی به عنوان اشخاص فعال در بازارهای مالی حضور دارند. در این راستا، بررسی بازارهای مالی، نقش و اهمیت آنها در توسعه اقتصادی، تاثیرات مثبت و منفی مختلف بر افراد و جوامع دارد، و همچنین آشنایی با انواع بازارها و ابزارهای مالی مختلف می‌تواند به افزایش آگاهی عمومی و توسعه اقتصادی کمک کند. با ما همراه باشید تا به سوال بازار مالی چیست، پاسخ دهیم و انواع آن را معرفی کنیم.
بازار مالی چیست؟
بازار مالی یا همان Financial Market، یکی از ابزارهای اقتصادی است که در آن افراد قادر به انجام تبادلات مالی و کالایی بر اساس استراتژی های معاملاتی خود هستند. در بازارهای مالی افراد بر قسمتی از یک دارایی مالکیت دارند و به میزان سرمایه گذاری در سود و زیان آن شریک می‌شوند. گفتنی است که شرکت‌ها جهت تامین مالی و جذب سرمایه از ابزارهای بازارهای مالی استفاده می‌کنند.
بازار مالی به زبان ساده، وظیفه تخصیص بهینه منابع مالی به کسب و کارها و همچنین تسهیل جریان سرمایه در اقتصاد را برعهده دارد. یکی از معروف‌ترین بازارهای مالی، بازار سهام است که در آن سهام شرکت‌ها مورد داد و ستد قرار می‌گیرد. شفافیت بالا در معاملات بورس، باعث ایجاد اعتماد و جذابیت سرمایه‌گذاران به این بازار مالی شده است.
انواع بازار مالی
بازارهای مالی از نظر نوع دارایی، سررسید، ساختار سازمانی و زمان واگذاری طبقه بندی مختلفی دارد. در ادامه به تعریف هر یک می‌پردازیم.
انواع بازار مالی از نظر نوع دارایی
- بازار سهام: شرکت‌ها جهت تامین مالی وارد بازار سهام می‌شوند و در مقابل سرمایه‌گذاران با هدف کسب سود اوراق شرکت‌ها را خریداری می‌کنند. داد و ستد اوراق بهادار در این بازار انجام می‌شود.
- بازار اوراق بدهی: در این بازار شرکت‌ها و دولت جهت تکمیل یک پروژه با انتشار اوراق مبلغ مورد نیاز را از مردم قرض می‌گیرند. این اوراق دارای نرخ بهره مشخصی هستند و در زمان سررسید مبلغ اصلی اوراق به دارنده آن پرداخت می‌شود.
- بازار ابزارهای مشتقه: ارزش دارایی‌های مشتقه مبتنی بر ارزش دارائی پایه است. بازار ابزارهای مشتقه خود در چهار دسته که شامل قراردادهای آتی، قراردادهای سوآپ، قراردادهای اختیار معامله و قراردادهای فوروارد طبقه بندی می‌شود.
انواع بازارهای از نظر سررسید ابزار مورد معامله
- بازار پول: بازار پول مکانی برای انتقال پول و دیگر دارایی‌های مالی نزدیک به پول است که سررسید کمتر از یک سال دارند. ابزارهای بازار پول شامل اسناد خزانه، پذیرش بانکی، اوراق تجاری و گواهی سپرده می‌شوند.
- بازار سرمایه: یکی از تفاوت‌های بازار پول و بازار سرمایه در زمان سررسید آنها است. در بازار سرمایه دارایی‌های مالی مختلف که سررسید بالای یک سال دارند، معامله می‌شود که یکی از معروف‌ترین بازار سرمایه، بورس است. بازار سرمایه خود از نظر زمان عرضه اوراق به دو بازار اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود.
انواع بازارهای مالی براساس ساختار سازمانی
- بازار خارج از بورس: در این بازار، فعالان بازار کالاها و دارایی‌های مختلف همچون کالا، سهام، ارز و دیگر ابزارهای مالی مستقیما بین دو طرف معامله می‌گردد. به جهت قوانین سختگیرانه در پذیرش شرکت‌ها در بورس، بازار خارج از بورس مورد استقبال قرار گرفته است.
- بازار بورس اوراق بهادار: در بورس به طور سازمان یافته و طبق قوانین و مقررات، اوراق شرکت‌ها مورد داد و ستد قرار می‌گیرد. در این بازار افراد حقوقی و حقیقی با هدف کسب سود، اوراق شرکت‌ها را معامله می‌کنند.
- بازار سوم: نام دیگر بازار سوم، بازار عرضه است. در این بازار، اوراق شرکت‌هایی که مجوز پذیرش در بورس و فرابورس را ندارند، مورد معامله قرار می‌گیرند. خدمات قابل ارائه در بازار سوم شامل ارائه حق تقدم خرید سهام، پذیره نویسی گواهی سپرده بانک‌ها، پذیره نویسی اوراق مشارکت و ... می‌شود.
انواع بازارهای مالی براساس زمان واگذاری
- بازار آتی: در این بازارها طبق قرارداد، خرید یا فروش کالایی در آینده با قیمت توافق شده و زمان و مکان تحویل مشخص، انجام می‌شود. بازار آتی به زبان ساده تر یعنی معامله کالا در زمان حال و تحویل در زمان آینده می‌باشد. بسیاری از سرمایه‌گذاران با هدف کاهش ریسک در بازار آتی سرمایه‌گذاری می‌کنند.
- بازار نقدی: بازار نقدی در مقابل بازار آتی قرار دارد. در این بازار معاملات کالا در زمان حال و با قیمت مشخص انجام می‌شود.
جمع بندی
در این مقاله به سوال بازار مالی چیست و انواع بازار مالی کدامند، پاسخ دادیم. همان طور که گفته شد، بازار مالی یک مکان برای خرید و فروش دارایی‌های مختلف همچون سهام، کالا، ارزو و دیگر دارایی‌های ارزشمند است.بازارهای مالی از نظر نوع دارایی، سررسید، ساختار سازمانی و زمان واگذاری طبقه بندی می‌شوند.
