سهام شرکت‌های بورسی به دو دسته سهام عادی و سهام ممتاز تقسیم می‌شود. هر یک از انواع سهام دارای ویژگی‌های خاصی است که در اساسنامه هر شرکت آمده است. پیش از این در مقاله‌ای در خصوص سهام عادی چیست، توضیحاتی ارائه کردیم و در این مقاله قصد داریم به اختصار در خصوص سهام ممتاز در بورس ایران و تفاوت سهام ممتاز با سهام عادی بپردازیم. همچنین اگر می‌خواهید بدانید در مورد ویژگی سهام ممتاز اطلاعات بیشتری داشته باشید، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
سهام ممتاز چیست؟
سهام ممتاز نوعی گواهی مالکیت است که دارنده آن دارای حق و حقوق ثابتی از دارایی شرکت می‌باشد. دارندگان سهام ممتاز در بورس ایران دارای حق رای نیستند اما در دریافت سود نسبت به سهامداران عادی در اولویت هستند. شرکت در زمان اختصاص سود باید ابتدا سود سهام ممتاز و سپس سود سهام عادی را واریز کند. تعداد سهام ممتاز موجود در هر شرکت در اساسنامه آن آمده است و تصور اینکه می‌توان خرید سهام ممتاز در بورس داشت، اشتباه است.
سهام ممتاز به زبان ساده در دریافت سود و خرید سهام جدید و دریافت سود اولویت دارد تعریف سهام ممتاز در قانون تجارت آمده است: «در صورتی‌که برای بعضی از سهام شرکت با رعایت مواد قانونی مزایایی قائل شوند اینگونه سهام، ممتاز نامیده می‌شوند.»
سهام ممتاز به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟
در دو حالت سهام ممتاز در شرکت‌ها واگذار می‌شود. در حال اول زمانی رخ می‌دهد که شرکت وضعیت مالی خوبی نداشته اما قصد افزایش سرمایه را دارد. در این صورت سهام ممتاز با هدف تشویق سهامداران منتشر می‌شود.
حالت دیگر انتشار سهام ممتاز زمانی رخ می‌دهد که شرکت قصد همکاری با یک شخص سرشناس و با اعتبار را دارد. با واگذاری سهام ممتاز به این افراد، آنها را در سرمایه شرکت سهیم می‌کنند. حضور این افراد در شرکت باعث افزایش اعتبار شرکت می‌شود.
سود سهام ممتاز
سود سهامداران عادی براساس سود خالص شرکت محاسبه و پرداخت می‌شود اما سهامداران سهام ممتاز، درصد ثابتی از مبلغ اسمی سهام را دریافت می‌کنند که میزان آن مشخص بوده و امکان تغییر آن وجود ندارد. مبلغ سود سهام ممتاز وابسته به نوع سهام متفاوت بوده و فرمول سهام ممتاز به شرح زیر است:
| سهام ممتاز جمع شونده | سود معوقه ثابت گذشته به همراه سود سال جاری |
| سهام ممتاز غیرجمع شونده | سود سال جاری |
| سهام مشارکتی | سود معوق جمع شونده به همراه سود سال جاری و همچنین تقسیم باقی مانده سود سال جاری بین سهامداران عادی و ممتاز |
انواع سهام ممتاز
انواع سهام ممتاز به شرح زیر است:
سهام ممتاز مشارکتی کامل
دارندگان سهام ممتاز مشارکتی علاوه بر سود مشخص شده سهام، سود اضافی که توسط هیات مدیره اعلام می‌شود را دریافت می‌کنند. سهامداران ممتاز مشارکتی نسبت به دریافت سود از سهامداران عادی در اولویت هستند. در این نوع از سهام، سهامدار از سود باقی مانده سهم کامل می‌برد.
سهام ممتاز مشارکتی محدود
در سهام ممتاز مشارکتی محدود، سهامدار علاوه بر سود ثابت، سهم محدودی از سود باقی مانده شرکت می‌برد.
سهام ممتاز تجمیعی
سهامداران سهام ممتاز تجمیعی نسبت به دریافت سودهای گذشته از سهامداران سهام عادی اولویت دارند. به این معنی که اگر سود معوقه وجود داشته باشد ابتدا باید به سهامداران سهام ممتاز پرداخت شود.
سهام ممتاز غیر تجمیعی
سهامداران سهام ممتاز غیرتجمیعی برخلاف سهام ممتاز تجمیعی حقی نسبت به دریافت سود سهام معوقه ندارند. به این معنی که اگر در زمان بحران سود پرداخت نشود، سهامدار امکان دریافت سود معوقه را ندارند.
نحوه فروش سهام ممتاز
فروش سهام ممتاز تابع مقرراتی که در اساسانامه هر شرکت آمده است. سهام ممتاز یک نوع سهام بانام بوده و تنها امکان واگذاری آن به افرادی وجود دارد که شرایط مالی یا اعتباری مدنظر شرکت را داشته باشند. یکی دیگر از شروط واگذاری سهام ممتاز، قبول نقل و انتقال سهام با موافق دیگر سهامداران است.
تفاوت سهام ممتاز با سهام عادی
سهام ممتاز و سهام عادی دو نوع مختلف با ویژگی‌های متفاوت از سهام هستند. سهام عادی شامل سهام‌هایی می‌شود که امکان نقل و انتقال آن در بورس وجود دارد اما سهام ممتاز با نام بوده و تحت شرایط خاص قابل فروش است. تفاوت سهام ممتاز و سهام عادی به شرح جدول زیر است:
| سهام عادی | سهام ممتاز |
| سهام بدون نام | سهام با نام |
| در دریافت سود اولویت ندارد | در دریافت سود اولویت دارد |
| حق تقدم در خرید سهام جدید ندارد | حق تقدم در خرید سهام جدید دارد |
| عدم امکان انتخاب هیات مدیره از میان سهامدان | امکان انتخاب هیات مدیره از میان سهامداران |
| دارای حق رای در مجامع | عدم امکان حق رای در مجامع |
| تضمینی در پرداخت سود وجود ندارد | دریافت سود تضمین شده |
| هر زمان امکان افزایش سرمایه وجود دارد | انتشار در زمان نیاز به افزایش سرمایه |
ویژگی های سهام ممتاز
- اولویت دریافت سود نسبت سهام عادی
- سهامداران ممتاز به عنوان طلبکار شرکت محسوب می‌شوند.
- در صورت ورشکستگی شرکت، پرداخت سود سهام ممتاز در اولویت است.
- حق تقدم در خرید سهام جدید
- بدون سررسید بودن سهام ممتاز
- حق مالکانه سهامداران ممتاز نسبت به شرکت
- اعمال تخفیف در پرداخت مبلغ اسمی
محاسبه سود سهام عادی و ممتاز
اگر شرکتی دارای سهام ممتاز باشد باید سود تقسیمی بین سهامداران ممتاز را از سود خالص کسر کنیم. به این معنی که سود ممتاز همچون بدهی شرکت می‌ماند که از سود خالص کم می‌شود و الباقی آن بین سهامداران سهام عادی تقسیم می‌گردد.
جمع بندی
در این مقاله به بررسی سهام ممتاز پرداختیم و بیان کردیم که دارندگان سهام ممتاز در دریافت سود سهام نسبت به سهامداران عادی اولویت دارند. دارندگان سهام ممتاز به نوعی طلبکاران شرکت هستند که در انتهای سال مالی، شرکت موظف به پرداخت سود آنها از سود خالص است. شاید بتوان مزایای سهام ممتاز نسبت به سهام عادی را در اولویت دریافت سود و اولویت در خرید سهام جدید دانست ولی دارندگان سهام ممتاز امکان شرکت در مجامع بورسی و حق رای ندارند.
