دستکاری در قیمت سهم، یکی از موضوعات بسیار بحث برانگیز در سال‌های اخیر بازار سرمایه بوده است. طبق بررسی‌های صورت گرفته در سال‌های اخیر، دستکاری در قیمت سهم یکی از اصلی‌ترین عوامل بی‌اعتمادی مردم به بازار بورس و مانع رشد و شکوفایی این بازار بوده است. دستکاری در قیمت سهم به هر اقدامی می‌گویند که منجر به این می‌شود که قیمت سهم به شکلی غیر عادلانه و غیر واقعی بالاتر یا پایین‌تر از ارزش واقعی‌اش معامله شود.
دستکاری قیمت در بازار سهم به چه معناست؟
دستکاری قیمت که با هدف کاهش یا افزایش ارزش اوراق بهادار صورت می‌گیرد، فعالیتی غیرقانونی و مجرمانه محسوب شده و از طریق دخالت و ایجاد تغییرات غیر واقعی در نحوه و ظاهر معاملات بازار انجام می‌شود. دستکاری قیمت که همان مداخله عمدی در نحوه عرضه و تقاضا اوراق بهادار است، هنگامی رخ می‌دهد که تعدادی از فعالان بزرگ بازار با هدفی مشخص، فعالیتی به‌روی تابلوی سهم داشته باشند تا باعث شوند که نماد شرکتی به قیمتی غیر از ارزش واقعی و عادلانه خرید و فروش شود.
تاثیرات دستکاری قیمت
دستکاری در قیمت سهم به طور قابل توجه‌ای در تصمیمات گرفته شده توسط سهامداران خرد تاثیر می‌گذارد چرا که فعالان کم تجربه بازار، توانایی مدیریت و کنترل هیجان کاذب ایجاد شده در تابلوی سهم را ندارند. تاثیرات دستکاری قیمت عبارتند از:
- ایجاد ظاهری گمراه‌کننده از روند معاملات
- جهت دهی به اشخاص برای انجام معاملات اوراق بهادار
- ایجاد قیمت‌های کاذب و غیر واقعی برای نماد شرکتی در بورس
روش‌های دستکاری قیمت در بازار بورس
برای دستکاری قیمت سهم، مجرمان از شیوه‌های متنوعی استفاده می‌کنند. این روش‌ها ممکن است در نگاه اول موجب تغییر در قیمت و ارزش سهم نشوند، اما با نگاهی عمیق‌تر می‌توان دریافت که در همه این روش‌ها، هدف اصلی این افراد دستکاری در قیمت سهم است. در ادامه به اصلی‌ترین روش‌های دستکاری قیمت در بازار بورس می‌پردازیم.
دستکاری مبتنی بر معامله
این روش دستکاری به این صورت است که سرمایه‌گذاران بزرگ بازار یا سهامداران سهمی به‌خصوص به صورت گروهی ائتلاف می‌کنند و در یک اقدام برنامه‌ریزی شده و هماهنگ با یکدیگر، شروع به خرید سهمی به طور گسترده می‌کنند. به علت وجود این تقاضای کاذب، قیمت سهم به‌طور غیر واقعی افزایش می‌یابد و هنگامی که قیمت سهم به آن میزان از قبل مشخص شده رسید، سرمایه‌گذاران با فروش آن‌ها سود کلانی کسب می‌کنند.
دستکاری مبتنی بر اطلاعات
روش دیگری برای دستکاری در بازار بورس این است که با انتشار اطلاعات و شایعات بی اساس و غلط، افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این روش نیز هدف از انتشار اطلاعات نادرست این است که سهم در زمانی مشخص بیشتر یا کمتر از ارزش واقعی‌اش، در تابلو معامله شود. در روش دستکاری مبتنی بر اطلاعات، سرمایه‌داران بانفوذ بازار، خبری منفی که اساس ندارد را انتشار می‌دهند و با ایجاد ترس بین سهامداران خرد با کم‌ترین قیمت سهم‌شان را می‌خرند و پس از آن که سهم به قیمت واقعی خود رسید اقدام به فروش می‌کنند.
برعکس این موضوع نیز صادق است. این افراد خبر مثبتی که پایه و اساس واقعی ندارد را انتشار داده و تلاش می‌کنند سهم با تقاضای کاذب روبه‌رو شود. سپس در صف خرید سهم خود را به فروش می‌گذارند و از سهم خارج می‌شوند. طبیعتا به علت بی اساس بودن خبر، پس از مدتی سهم با کاهش شدید تقاضا مواجه می‌شود و قیمت سهم نیز به دنبال آن کاهش می‌یابد.
راه‌های پیشگیری از دستکاری قیمت
بر اساس بررسی‌های صورت گرفته توسط سازمان بورس و اوراق بهادار در سال‌های اخیر، دستکاری در قیمت سهم، از اصلی‌ترین عوامل بی‌اعتمادی سرمایه‌داران به بازار بورس بوده و در نتیجه مانع رشد و شکوفایی این بازار شده است. به همین دلیل پیشگیری از این اتفاقات به مهم‌ترین دغدغه اهالی بازار و سازمان‌های نظارتی تبدیل شده است.
پیشگیری از دستکاری قیمت با ناظر بورس
به منظور پیشگیری از دستکاری قیمت اوراق بهادار، سازمان بورس و اوراق بهادار جایگاه‌های جدیدی به نام ناظران بازار را ایجاد کرده است. این ناظران بازار طبق قوانین حاکم بر بازارهای اوراق بهادار اجازه دارند که تحت شرایطی، از تغییر قیمت‌ها در تابلوهای بورس جلوگیری کنند. ناظران بورس اگر به روند موجود در سهمی شک کنند یا آن را ساختگی بدانند، در این صورت اجازه دارند تا دستور توقف نماد را صادر کنند تا بررسی‌های بیشتر به‌روی تابلو و تحرکات آن نماد صورت گیرد. بنابراین نظارت بر قیمت اوراق بهادار توسط ناظرین، یکی از راه‌های پیشگیری از دستکاری قیمت می‌باشد.
پیشگیری از دستکاری قیمت با افشای اطلاعات
کنترل و مدیریت فرآیند انتشار اطلاعات درست و واقعی شرکت‌های فعال در بازار بورس یکی از راه‌های پیشگیری از دستکاری قیمت است. اگر شاهد نظارت دقیق سازمان بورس بر افشای صحیح اطلاعات باشید، در این صورت امکان استفاده مجرمین بازار از اطلاعات نادرست برای تأثیرگذاری بر قیمت سهم‌ها وجود نخواهد داشت. اگر اطلاعات درست به‌صورت عمومی در اختیار همه سرمایه‌گذاران قرار گیرد، افراد کم تجریه تحت تأثیر اطلاعات بی پایه و اساس قرار نمی‌گیرند.
جمع‌بندی
دستکاری قیمت سهم در بازار بورس در سال‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین موضوعات سازمان بورس و اوراق بهادار و سازمان‌های نظارتی تبدیل شده است. اگر شما سرمایه‌گذاران، از روش‌های دستکاری قیمت سهم مطلع باشید، می‌توانید در جهت بهبود معاملاتتان از آن بهره بگیرید و هیجان کاذب ایجاد شده از کاهش یا افزایش قیمت سهم را در درون خود کنترل نمایید. برای اطلاع از دیگر اصول مهم بازار بورس می‌توانید از مقالات آموزشی سایت کارگزاری بیدار استفاده نمایید.