تجدید ارزیابی دارایی چیست و چه اهمیتی دارد؟

ایران همواره تلاش کرده است تا ضمن داشتن استانداردهای حسابداری متعلق به خود، پیوستگی با اقتصادهای بزرگ را حفظ کند. از این رو با انتشار استانداردهای جدید توسط FASB همواره استانداردهای خود را به روز رسانی کرده است.

اقتصادهای بزرگ پس از دهه‌ها نوسان تورم، در سال 2005 بهای تمام شده را ملاک ثبت حسابداری دارایی‌ها قرار دادند تا امکان دستکاری صورت مالی را کاهش دهند. پس از آن در برخی از کشورها ثبت بهای تمام شده دارایی‌ ها یک رویه حسابداری محسوب شد و دیگر تجدید ارزیابی دارایی ها مجاز نیست اما در ایران در مقاطعی برای تشویق شرکت‌ها به تجدید ارزیابی، مازاد تجدید ارزیابی را معاف از مالیات اعلام کردند.

در استانداردهای حسابداری ایران، اختیار گزارشگری براساس بهای تمام شده یا تجدید ارزیابی با شرکت است اما به دلیل قوانین مالیاتی و افزایش هزینه استهلاک، شرکت‌ها تمایلی جهت تجدید ارزیابی ندارند. لذا هر زمان که معافیت مالیاتی صادر می‌شود، شرکت‌ها دارایی‌های خود را تجدید ارزیابی می‌کنند. در تجدید ارزیابی پس از کسر استهلاک انباشته و کاهش ارزش انباشته بعد از تجدید ارزیابی، دارایی‌ها به ارزش منصفانه ثبت می‌شوند. با توجه به اهمیت تجدید ارزیابی دارایی ها در لایحه بودجه 1403 موضوع کاهش دوره تجدید ارزیابی دارایی‌ها در بورس از 5 سال به 3 سال با بهره‌مندی از معافیت مالیاتی مطرح شد. 

در ادامه به تعریف تجدید ارزیابی دارایی ها در بورس و اهمیت آن می‌پردازیم. با ما همراه باشید.

تجدید ارزیابی دارایی چیست؟

تمام رویدادهای مالی در زمان وقوع به بهای تمام شده ثبت می‌گردد. در زمان ثبات اقتصادی، ارزش دفتری و ارزش جاری دارایی‌ها تفاوت زیادی با یکدیگر ندارند اما با وجود تورم، ارزش واقعی دارایی‌ها بیشتر از ارزش ثبت شده در دفاتر حسابداری است. بنابراین نیاز به تجدید ارزیابی دارایی بیش از پیش احساس می‌شود چرا که در این صورت ساختار مالی شرکت اصلاح می‌شود. تجدید ارزیابی دارایی‌ ها به زبان ساده یعنی ارزش‌ گذاری مجدد دارایی و ثبت آن در صورت‌ های مالی شرکت.

در بودجه 1403 دوره تجدید ارزیابی دارایی ها به 3 سال کاهش یافته است. این کار تنها باعث ایجاد اصلاح صورت‌های مالی شده و تاثیری در سودآوری شرکت ندارد اما به طور غیرمستقیم برای شرکت سودمند است.  تجدید ارزیابی باعث می‌شود که تحلیل‌های بازار با تحلیل بنیادی به درستی انجام شود و سرمایه و دارایی شرکت‌ها به ارزش واقعی خود نزدیک‌تر باشد.

عواملی همچون تقویت ظرفیت تامین مالی، افزایش شرایط اعتباری و اخذ وام را می‌توان از جمله مزایای تجدید ارزیابی دارایی دانست. با وجود مزایای تجدید ارزیابی دارایی‌ ها برخی از فعالان بازار نسبت به این موضوع معترض بودند و علت آن را هم احتمال افزایش استهلاک می‌دانند. 

اهمیت تجدید ارزیابی دارایی ها

• تاثیر تجدید ارزیابی دارایی بر مالیات: براساس ماده 149 قانون مالیات‌ها، افزایش بهای دارایی‌ها براساس تجدید ارزیابی مشمول مالیات بر درآمد نمی‌شود.
• افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی ها: شرکت‌ها دارایی‌های خود شامل ماشین آلات، زمین، ساختمان و ... را به قیمت خرید در دفاتر حسابداری ثبت می‌شوند اما به مرور زمان ارزش آنها افزایش می‌یابد. شرکت‌ها از طریق تجدید ارزیابی دارایی ها می‌توانند سرمایه شرکت را افزایش دهند.
• تاثیر تجدید ارزیابی دارایی در استهلاک: تجدید ارزیابی دارایی ها در بلندمدت ممکن است منجر به ایجاد استهلاک بیشتر دارایی شود. این موضوع یکی از معایب تجدید ارزیابی است.
• قابلیت مقایسه با دیگر شرکت‌ها: پس از تجدید ارزیابی دارایی‌ها صورت های مالی اصلاح می‌گردد و ارزش گذاری شرکت‌ها با دقت بیشتری انجام می‌گردد. در این صورت مقایسه شرکت‌ها دقیق‌تر است.
• خروج از ماده 141 قانون تجارت: یکی از راه‎‌های خروج شرکت‌ها از ماده 141 قانون تجارت،افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی‌ها است. این روش به دلیل وجود تورم در کشور، یکی از گزینه‌های مورد توجه شرکت‌ها است.
• تاثیر بر قیمت سهم: تجدید ارزیابی‌ دارایی ها یک عملیات حسابداری است و تاثیری بر سودآوری شرکت ندارد اما این امر یک بار روانی دارد و باعث ایجاد رشد قیمت سهام به طور موقت می‌شود.
• انعکاس منصفانه دارایی: با تجدید ارزیابی، ارزش آن تغییر کرده و قیمت منصفانه آن در دفاتر ثبت می‌گردد.
• افزایش اعتبار شرکت: شرکت‌ها براساس اعتباری که دارند وام دریافت می‌کنند. با افزایش ارزش دارایی‌ها قدرت اعتبار افزایش می‌یابد. 

مفهوم مازاد تجدید ارزیابی دارایی ها

ارزش دفتری دارایی ‌ها به بهای تمام شده پس از کسر استهلاک انباشته ثبت می‌‎شود. به ما به التفاوت ارزش دفتری و ارزش روز یک دارایی، مازاد تجدید ارزیابی گفته می‌شود. مازاد تجدید ارزیابی در قسمت حقوق صاحبان سهام گزارش شده و در استانداردهای حسابداری به عنوان درآمد تحقق نیافته محسوب می‌گردد. جهت درک بهتر موضوع به مثال تجدید ارزیابی دارایی ثابت زیر توجه کنید.

در پایان سال 1401، ارزش کارشناسی یک ساختمان 200 میلیارد تومان و ارزش خط تولید آن 600 میلیارد تومان است. پس از تجدید ارزیابی دارایی، ارزش دفتری آن 40 میلیارد تومان باشد، در این صورت 760 میلیاد تومان به عنوان مازاد تجدید ارزیابی در حساب‌ها ثبت می‌شود.

جمع‌بندی

سند حسابداری تجدید ارزیابی دارایی ها به بهای تمام شده تاریخی منجر به ایجاد تفاوت قابل توجهی بین ارزش دفتری با ارزش جاری دارایی می‎‌شود. همان طور که گفته شد، تجدید ارزیابی دارایی ها به بروز رسانی و شفافیت اطلاعات مالی مربوط به سهامداران کمک و قابلیت مقایسه شرکت‌ها را فراهم می‌کند.

تجدید ارزیابی دارایی ها به زبان ساده به معنی افزایش یا کاهش ارزش شرکت پس از ارزش گذاری مجدد آن است. زمانی که تورم در کشور زیاد است این کار باید به طور مستمر طی سال‌های بعد ادامه یابد. با انجام مستمر تجدید ارزیابی، قیمت دارایی‌های غیرمستهلک همچون زمین و ساختمان به قیمت واقعی (قیمت بازار) نزدیک‌تر می‌شود. با اصلاح ساختار مالی شرکت، ارزش گذاری سهام شرکت منصفانه‌تر است.