تامین مالی جمعی Crowdfunding یا سرمایه گذاری جمعی، به عنوان یکی از نوآورانه‌ترین روش‌های جذب سرمایه، در دهه‌های اخیر به سرعت جای خود را در میان کارآفرینان و استارتاپ‌ها باز کرده است. این روش برخلاف مدل‌های سنتی تامین مالی که بر وام‌های بانکی و سرمایه گذاران بزرگ متکی بود، بر بهره‌گیری از توان جمعی و مشارکت گسترده افراد تکیه دارد.
با گسترش استفاده از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، تامین مالی جمعی به ابزاری قدرتمند برای راه‌اندازی کسب و کارهای جدید و حمایت از پروژه‌ها تبدیل شد. با توجه به استقبال عموم مردم از این روش سرمایه گذاری، قصد داریم به سوال تامین مالی جمعی چیست، پاسخ دهیم و شرایط سرمایه گذاری در تامین مالی جمعی را بیان کنیم.
تامین مالی جمعی چیست؟
تامین مالی از دو طریق بازار پول و سرمایه ای انجام می‌شود. در تامین مالی پولی، سرمایه مورد نیاز از طریق وام بانکی و انتشار اوراق بدست می‌آید اما در تامین مالی سرمایه‌ای، کسب و کارها با یک طرح توجیهی و تضمین می‌توانند وجه مورد نیاز خود را از سرمایه گذاران حقیقی و حقوقی تامین کنند.
شرکتی که قصد جذب سرمایه دارد باید طرح توجیهی خود را به عامل (شخص حقوقی تامین کننده سرمایه) ارائه کرد. در طرح توجیهی باید اطلاعات شفافی از طرح همچون نوع طرح، ریسک، عنوان، بهای تمام شده، پیش بینی سود، زمان بندی پرداخت سود، زمان سررسید اوراق و ... وجود داشته باشد. پس از این، طرح توسط عامل بررسی می‌شود و در صورتی که شرایط لازم برای فروش اوراق و جذب سرمایه توسط تامین مالی جمعی را داشته باشد، یک نماد به طرح اختصاص می‌یابد و نام نماد در تامین مالی جمعی فرابورس قرار می‌گیرد.
تامین مالی جمعی یا کرادفاندینگ به زبان ساده روشی برای جمع‌آوری سرمایه از تعداد زیادی از افراد یا سرمایه‌گذاران کوچک است. این منابع جهت تامین مالی مورد نیاز کسب و کارها به کار گرفته می‌شود. در این روش سرمایه گذاران خرد می‌توانند با مبالغ کم (500 هزار تومان به بالا) در پروژه های مختلف سرمایه گذاری کنند. یکی از نکات قابل توجه در روش تامین مالی جمعی این است که این اوراق بازار ثانویه ندارند و در زمان مشخص شده اصل سرمایه و بهره آن به حساب سرمایه گذار واریز می‌شود.
تامین مالی جمعی Crowdfunding از طریق سکوی تامین مالی جمعی مورد تایید سازمان بورس و اوراق بهادار و فرابورس انجام می‌شود. برای مشاهده لیست سکوهای تامین مالی جمعی می‌توانید به سایت فرابورس به نشانی ifb.ir مراجعه نمایید.
با مراجعه به لیست سکوهای تامین مالی می‌توانید وارد سکوهای تامین مالی کارگزاری‌ها شوید و طرح‌های موجود را بررسی کنید. در بررسی هر طرح تامین مالی جمعی، زمان شروع فروش اوراق، مبلغ مورد نیاز جذب سرمایه، معرفی طرح، تضامین شرکت، سود طرح، زمان سررسید اوراق و ... آمده است.
تاریخچه تامین مالی جمعی در ایران
با رواج تامین مالی از طریق جمعی در اقتصادهای جهانی، این روش توسط سازمان بورس و اوراق بهادار در ایران نیز اجرایی شد. دستورالعمل تامین مالی جمعی در سال 97 توسط شورای عالی بورس تصویب و دستورالعمل اجرایی نحوه انتقال گواهی شراکت در سال 98 به تصویب هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار رسید. در حال حاضر 27 سکوی تامین مالی جمعی در فرابورس به ثبت رسیده است.
ارکان اصلی سرمایه گذاری جمعی
1- متقاضی: شخص حقوقی است که جهت تامین مالی مورد نیاز خود به عامل مراجعه کرده است.
2- عامل: شخص حقوقی است که اقدام به تامین مالی جمعی برای متقاضی می‌کند.
3- تامین کنندگان (سرمایه گذاران): به شخص حقیقی یا حقوقی می‌گویند که در طرح سرمایه گذاری و در زمان سررسید اصل سرمایه و بهره را دریافت می‌کند.
انواع تامین مالی جمعی
تامین مالی مبتنی بر سهام
در این روش سرمایه گذاران در ازای پرداخت مبلغی، سهام پروژه دریافت می‌کنند. این روش تامین مالی برای سرمایه گذاران ریسک بیشتری دارد چرا که در سود و زیان پرژه شرکت می‌شوند.
تامین مالی مبتنی بر پاداش
در این مدل، افراد در ازای مشارکت مالی خود، پاداش‌هایی مانند محصولات، خدمات یا مزایای خاصی دریافت می‌کنند. این روش برای پروژه‌های خلاقانه رایج است.
تامین مالی مبتنی بر اهدا
در این نوع تامین مالی، افراد بدون انتظار بازگشت مالی، پول خود را به پروژه‌ها یا فعالیت‌های خیریه اهدا می‌کنند. این روش معمولاً برای پروژه‌های اجتماعی، خیریه‌ها، کمک به نیازمندان و فعالیت‌های بشر دوستانه استفاده می‌شود.
تامین مالی قرض یا وام
در ایران این نوع تامین مالی جمعی شایع است. در این روش، سرمایه گذاران به کسب و کارها وام می‌دهند و در ازای آن بهره دریافت می‌کنند.
مراحل تامین مالی جمعی
1- ارزیابی اولیه طرح و متقاضی توسط عامل
2- عقد قرارداد با متقاضی و دریافت مستندات و اطلاعات وی طبق دستورالعمل
3- دریافت نماد اختصاصی در فرابورس
4- انتشار فراخوان تامین مالی جمعی در سکو
5- اعلام فراخوان جمع آوری وجوه
شرایط شرکت‌های متقاضی تامین سرمایه
تنها امکان جذب سرمایه از طریق تامین مالی جمعی برای افراد حقوقی وجود دارد. طبق دستورالعمل تامین مالی جمعی، متقاضی باید شرایط زیر را دارا باشد:
دعاوی دارای اثر با اهمیت علیه شرکت وجود نداشته باشد.
محل اجرای طرح داخل کشور بوده و مولد باشد.
ارائه گواهی نامه عدم سوء پیشینه اعضای حقیقی هیات مدیره شرکت
متقاضی باید 10 درصد سرمایه مورد نیاز را تامین کند.
شرایط تامین کنندگان تامین سرمایه
فرد حقیقی و حقوقی می‌تواند در طرح های تامین سرمایه جمعی شرکت کند.
هر فرد حقیقی بیش از 5 درصد کل طرح را نمی‌تواند سرمایه گذاری کند.
ثبت نام در سجام و احراز هویت
دارای کد بورسی
مزایا و معایب تامین مالی جمعی برای کسب و کار
| مزایا | معایب |
| دسترسی سریع به منابع مالی | رقابت بالا در بین طرح‌ها و امکان عدم جذب سرمایه |
| فرآیند ساده جذب سرمایه | احتمال سرقت طرح یا ایده |
| بازپرداخت آسان | کاهش اعتبار شرکت در صورت شکست طرح |
| تبلیغات در حین جمع آوری سرمایه | نیاز به تضمین و ارائه طرح توجیهی شفاف |
| نبود محدودیت جغرافیایی در جذب سرمایه | اگر مبلغ مورد نیاز جذب نشود، سرمایه به صاحبان آنها بازمی‌گردد |
حداقل میزان سرمایه گذاری در تامین مالی جمعی
حداقل میزان سرمایه لازم برای مشارکت در تامین مالی جمعی، 500 میلیون ریال برای هر کد حقیقی و کد حقوقی می‌باشد. در هر طرح، حداکثر میزان سرمایه گذاری نیز مشخص می‌شود.
کارمزد تامین مالی جمعی
براساس دستورالعمل سازمان بورس و اوراق بهادار، متقاضی باید 0.5 درصد کارمزد فرابورس و 4 درصد کارمزد عامل را پرداخت کند. سرمایه گذاری نیاز به پرداخت کارمزد نیست و معاف از مالیات است. بنابراین کارمزد تامین مالی جمعی برای شرکت‌ها، 4.5 درصد می‌باشد.
نکات مهم در مورد تامین مالی جمعی
- متقاضی باید حتما یک شخص حقوقی باشد.
- سرمایه گذار می‌تواند شخص حقیقی یا حقوقی باشد.
- متقاضی ملزم به تامین حداقل 10 درصد وجه مورد نیاز طرح است.
- هر شخص حقوقی تنها می‌تواند 5 درصد از کل مبلغ مورد نیاز طرح را تامین کند.
- تامین مالی جمعی برای یک طرح مشخص نمی‌تواند همزمان در چند سکو انجام شود.
- حداکثر میزان تامین مالی جمعی در هر طرح، سالانه توسط کارگروه ارزیابی اعلام می‌شود.
- اوراق تامین مالی جمعی بازار ثانویه ندارد.
- نحوه جمع آوری و تخصیص وجوه به متقاضی و نحوه نظارت بر آن توسط کارگروه ارزیابی تعیین می‌شود.
- سرمایه گذاران باید دارای کد بورسی باشند.
جمع بندی
در این مقاله به کرادفاندینگ چیست یا همان تامین مالی جمعی چیست، پاسخ دادیم. همان طور که گفته شد، کسب‌وکارها برای تامین وجه مورد نیاز خود می‌توانند به دو روش تامین مالی کنند. روش نخست تامین مالی مبتنی بر پول و روش دوم تامین مالی مبتنی بر سرمایه است. در روش نخست شرکت به برای دریافت وام به بانک مراجعه کرده و یا اوراق به فروش می‌رساند اما در روش دوم، شرکت با استفاده از سکوی تامین مالی جمعی به جمع آوری سرمایه های خرد در ازای پرداخت بهره می‌پردازد.
در این روش تامین مالی، متقاضی یک طرح توجهی را به عامل ارائه می‌دهد. عامل پس از بررسی شرایط طرح و میزان بازدهی آن، اقدام به جذب سرمایه مورد نیاز شرکت کرده و در ازای آن 4 درصد کارمزد دریافت می‌کند. هر کدام از طرح های تامین مالی جمعی دارای سود مشخص و علی الحساب هستند که اگر مازاد آن تحقق یابد، سود بین سرمایه‌گذاران تقسیم می‌شود.
یکی از نکات مهم در تامین سرمایه جمعی این است که متقاضی فقط می‌تواند شخصیت حقوقی داشته باشد اما سرمایه گذاران می‌تواند شخص حقیقی یا حقوقی باشند. برای شروع سرمایه گذاری در طرح های تامین مالی جمعی می‌توانید به سکوهای تامین مالی جمعی فرابورس مراجعه کرده و یک طرح را انتخاب کنید.
