شباهت عملکرد بازار بورس و فرابورس باعث شده تا برخی این دو بازار را یکسان بدانند. در حالی که شرایط پذیرش شرکت، دامنه نوسان و قوانین این دو بازار از هم متمایز است. بازار فرابورس متشکل از 5 بازار است که شرکت‌ها براساس شرایط در یکی از این دسته‌ها قرار می‌گیرند. اگر می‌خواهید بدانید فرابورس چیست و یا قصد سرمایه گذاری در فرابورس دارید ولی آشنایی کافی با مزایا و معایب آن ندارید، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
فرابورس چیست؟
با توجه به مزایای پذیرش شرکت ها در بورس، بسیاری از شرکت‌های سهامی علاقمند به عرضه اوراق خود در بورس هستند اما ورود به بورس به همین آسانی نیست. قوانین سخت‌گیرانه سازمان بورس و اوراق بهادار جهت ورود به بازار بورس باعث شده تا بسیاری از شرکت‌ها شرایط پذیرش را نداشته باشید.
با وجود عدم احراز شرکت‌ها در بازار بورس، بازار فرابورس OTC فعالیت خود را آغاز کرد. شرکت‌ها با احراز حداقل شرایط می‌توانند در بازار فرابورس ایران وارد شوند و از مزایای این بازار بهره‌مند گردند. سهولت در پذیرش شرکت‌ها به معنی عدم نظارت بر آن‌ها نیست چرا که سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان نهاد ناظر بر فعالیت‌های شرکت‌ها نظارت دارد.
بنابراین سرمایه گذاران با خیال آسوده می‌توانند سهام فرابورسی خریداری کنند. پیش از معامله در فرابورس روند بازار، روند سهم، تحلیل بنیادی و تکنیکال سهام و تابلوی اعلانات فرابورس را بررسی نمایید. یکی از دلایل بررسی تابلوی اعلانات فرابورس این است که مجوز خدمات آنلاین فرابورس در اینجا اعلام می‌شود. شرکت‌ها براساس شرایطی که دارند در یک یاز بازارهای فرابورس پذیرش می‌کنند. عوامل تاثیر گذار بر پذیرش شرکت‌ها در بازار فرابورس عبارتند از:
- حداقل سرمایه شرکت
- حداقل تعداد سهامداران
- میزان سودآوری شرکت
- نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی
- میزان سابقه شرکت انواع بازارهای فرابورس
انواع بازارهای فرابورس
شرکت‌های پذیرفته شده در بورس به دو دسته شرکت‌هایی که فرآیند پذیرش را طی می‌کنند و شرکت‌هایی که فرآیند پذیرش را طی نمی‌کنند، تقسیم می‌شود.
شرکت هایی که فرآیند پذیرش را طی می‌کنند در چهار بازار که شامل بازار اول، بازار دوم، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار شرکت‌های کوچک و متوسط تقسیم می‌شوند. در مقابل شرکت‌هایی که فرآیند پذیرش را طی نمی‌کنند در سه بازار که شامل بازار سوم، بازار پایه و بازار مشتقه دسته‌بندی می‌گردند.
بازار اول و دوم: بازار اول و دوم فرابورس جزو بازارهای اصلی فرابورس هستند. اوراق صندوق های سرمایه گذاری و سهام شرکت ها در این دو بازار مورد معامله قرار می‌گیرند. به بیان دیگر اوراق شرکت های سهامی در بازار اول و دوم و سایر اوراق بهادار در بازار مشتقه پذیرش می‌شوند. دامنه نوسان در بازار اول و دوم فرابورس 7 درصد می‌باشد.
بازار سوم: شرکت‌هایی که دارای مجوز هستند اما در بورس یا بازار خارج از بورس پذیرفته نشده‌اند، اوراق خود را در بازار سوم عرضه می‌کنند. در بازار سوم عرضه خرد، عرضه یکجا و پذیره نویسی اوراق انجام می‌شود.
بازار ابزارهای نوین مالی: اوراق مشارکت، اوراق صکوک و گواهی سپرده‌ها جزو معاملات اوراق مشتقه فرابورس هستند.
بازار شرکت های کوچک و متوسط (sme): در این بازار شرکت‌های دانش بنیان و استارت‌آپ اوراق خود را عرضه می‌کنند. این شرکت‌ها پرسنل کمتر از 50 نفر دارند. یکی از مزایای ورود شرکت‌ها به بازار sme این است که تولید ناخالص ملی را افزایش می‌دهد.
بازار پایه: بازار پایه به سه بازار زرد، نارنجی و قرمز تقسیم می‌شود. شرکت‌ها در صورتی که نتوانند در دیگر بازارها پذیرش شوند، در این بازار پذیرش می‌شوند. ریسک بازار پایه در بین بازارهای فرابورس بیشتر است.
شرکت‌ها در صورت داشتن شرایط زیر در بازار پایه پذیرش می‌شوند:
- شرکت‌هایی سهامی عام که طبق برنامه پنجم توسعه موظف هستند که بخشی از اوراق خود را در بازار عرضه کنند.
- شرکت‌هایی که لغو پذیرش شده‌اند می‌توانند در بازار پایه پذیرش گردند.
- شرکت‌هایی که در سازمان بورس اوراق بهادار ثبت شده‌اند اما در بازار بورس پذیرفته نشده‌اند.
شرایط احراز پذیرش شرکت‌ها در فرابورس
پیش از این در مقاله مربوط به عرضه و پذیرش شرکت‌ها در بورس و فرابورس، شرایط اختصاصی شرکت‌ها در فرابورس را بیان کردیم. مطالعه این مقاله از کارگزاری می‌تواند تکمیل کننده مقاله فوق باشد. همان طور که در این مقاله گفته شد، شرایط اختصاصی پذیرش در تابلوهای مختلف فرابورس به شرح زیر است:
دامنه نوسان و زمان معامله در بازار فرابورس
سرمایه‌گذاران می‌توانند اوراق شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس را همچون اوراق شرکت‌های بورسی، از ساعت 9 الی 12:30 در روزهای شنبه تا چهارشنبه به جز ایام تعطیل، معامله کنند. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به مقاله: ساعت کاری بازار بورس بپردازید. یکی از عامل‌های متمایز کننده شرکت‌های بورسی و فرابورسی در دامنه نوسان و حداقل میزان سرمایه‌گذاری در این بازار است. حداقل میزان سرمایه‌گذاری در بازار پایه فرابورس 5 میلیون تومان است؛ در حالی که حداقل میزان سرمایه گذاری در بازار بورس و بازار اول و دوم فرابورس 500 هزار تومان می‌باشد.
اگر قصد سرمایه گذاری در بازار فرابورس را دارید باید بدانید که دامنه نوسان در این بازار با یکدیگر متفاوت هستند. دامنه نوسان بازار پایه زرد 3 درصد، بازار پایه نارنجی 2 درصد و بازار پایه قرمز یک درصد است. دامنه نوسان در بازار اول و دوم فرابورس نیز 7 درصد و بدون در نظر گرفتن حجم مبنا می‌باشد.
نحوه معاملات فرابورس
معاملات اوراق شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و فرابورس در یک زمان و تاریخ انجام می‌شود. تفاوتی نیز در نحوه خرید و فروش اوراق این دو بازار وجود ندارد. نحوه خرید سهام فرابورسی به این صورت است که فرد با توجه به دامنه نوسان و حداکثر حجم خرید روزانه می‌تواند سفارش خود را ثبت کند.
مزایای بازار فرابورس ایران برای شرکت‌ها
- داشتن معافیت مالیاتی: معافیت 10 درصدی شامل شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس می‌شود.
- تامین مالی: یکی از روش‌های تامین مالی شرکت‌ها علاوه بر دریافت تسهیلات، فروش اوراق شرکت در بورس و فرابورس است.
- کشف قیمت عادلانه: قیمت در بازار فرابورس براساس عرضه و تقاضا شناسایی می‌شود. امکان قیمت گذاری دستوری در سهام وجود ندارد.
- شفافیت اطلاعاتی: شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس اطلاعات مالی و عملکردی خود را در سامانه کدال منتشر می‌کنند. با شفافیت اطلاعات شرکت، امکان دریافت تسهیلات توسط شرکت راحت‌تر است.
- معرفی شرکت به بازار: پس از عرضه اوراق شرکت‌ها به بازار، مردم عادی که سهامداران در بورس هستند، با شرکت‌ها آشنا می‌شوند.
مزایای خرید اوراق در بازار فرابورس برای سهامداران
توثیق سهام: سهامداران می‌توانند سهام خود را به عنوان ضمانت جهت دریافت وام به بانک‌های اعلام شده از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار قرار دهند.
تنوع سرمایه گذاری: با سهولت پذیرش شرکت‌ها در فرابورس، تنوع در سبد سرمایه گذاری افزایش می‌یابد.
تفاوت بازار بورس و فرابورس
همان طور که در مقاله «تفاوت بازار بورس و فرابورس» گفته شد، تفاوت بازار بورس و فرابورس در مالیات پرداختنی، قوانین پذیرش و ... با یکدیگر متفاوت است.
جمع‌بندی
در این مقاله به تعریف بازار فرابورس و انواع آن پرداختیم. بازار فرابورس متشکل از پنج بازار می‌شود که شامل بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار مشتقه، بازار شرکت های کوچک و متوسط و بازار پایه می‌شود. ورود شرکت‌ها در هر یک از این بازارها براساس شرایط همچون حداقل سرمایه و سودسازی می‌باشد.
در بین انواع بازارهای فرابورس، اوراق شرکت‌های بازار پایه فرابورس و بازار شرکت های کوچک و متوسط ریسک بیشتری دارند. دامنه نوسان بازار اول و دوم فرابورس 7 درصد و دامنه نوسان بازار پایه از یک تا سه درصد است.
