تحلیلگران تکنیکال با استفاده از نمودار قیمت - زمان اقدام به تحلیل حرکات قیمت و پیش بینی روند آینده قیمت می‌کنند. برای اینکه تحلیلگران بتوانند به نتایج مطلوبی در معاملات خود دست یابند و حرکات قیمت را با درصد موفقیت مطلوبی پیش بینی کنند، از ابزارهای گوناگونی که در تحلیل تکنیکال وجود دارد کمک می‌گیرند.
هدف از تحلیل تکنیکال پیدا کردن روند حرکتی و سپس سطوح حمایت و مقاومت مهم قیمت بر روی نمودار می‌باشد. یکی از پرکاربردترین ابزارهای تحلیل تکنیکال که می‌تواند سطوح گوناگون حمایت و مقاومت را برای تحلیلگران مشخص کند، ابزار فیبوناچی است.
فیبوناچی در تحلیل تکنیکال انواع مختلفی دارد که در ادامه به معرفی و نحوه کاربرد هر یک از آن ها در تحلیل نمودارهای گوناگون می‌پردازیم.
در این مقاله از سری مقالات آموزشی کارگزاری بیدار قصد داریم به آموزش فیبوناچی در تحلیل تکنیکال و نحوه تعیین تارگت با فیبوناچی بپردازیم. با ما همراه باشید.
تاریخچه پیدایش نسبت‌های فیبوناچی و سطوح مهم فیبوناچی
در این بخش قصد داریم تا با معرفی نحوه به دست آمدن نسبت‌های فیبوناچی و کاربردهای این نسبت‌ها در طبیعت به اهمیت این نسبت‌ها در تمام ابعاد اشاره کنیم.
لئوناردو فیبوناچی ریاضی‌دان ایتالیایی بود که دنباله فیبوناچی به افتخار وی نامگذاری شده است. وی در حین زمان حل معمای خرگوش‌ها توانست دنباله‌ی فیبوناچی را کشف کند.
معمای خرگوش‌ها به صورت زیر است: فرض کنید یک جفت خرگوش داریم که پس از گذشت یک ماه زاد و ولد می‌کنند و یک جفت خرگوش دیگر به دنیا می‌آیند، مجدداً پس از گذشت یک ماه هرکدام از جفت خرگوش‌ها زاد و ولد می‌کنند و یک جفت دیگر به دنیا می‌آید. با فرض عدم مرگ خرگوش‌ها، پس از یک سال چند جفت خرگوش وجود خواهد داشت؟
همانطور که احتمالاً در دوران دبیرستان و از درس ریاضی به یاد دارید، لئوناردو فیبوناچی برای حل این معما از دنباله‌ی اعداد زیر کمک گرفت و توانست به جواب این معما برسد. هر عدد در این دنباله از جمع عدد قبلی با دو عدد قبل‌تر از خود به وجود می‌آید. اگر در ابتدا ما دو عدد صفر و یک را داشته باشیم، دنباله به صورت زیر ادامه خواهد داشت:
از حاصل تقسیم هر عدد بعد از 2، بر عدد قبلی خود نسبت 1.618 به دست می‌آید که از پرکاربردترین نسبت‌های فیبوناچی است و به عدد فی نیز شهرت دارد.
کاربرد نسبت 1.618 در بسیاری از اجزای طبیعت دیده می‌شود که نشان دهنده‌ی اهمیت کشف این نسبت و سپس کاربرد آن در بسیاری از محاسبات ریاضیات است.
اعداد مهم فیبوناچی اصلاحی به‌دست آمده نسبت‌های 38.2 ، 61.8 ، 78.6 ، 1.272، 1.618، 2.618 می‌باشند که در ادامه بیشتر به اهمیت و کاربرد این نسبت‌ها در تحلیل تکنیکال می‌پردازیم.
کاربرد فیبوناچی در بورس و انواع فیبوناچی
نسبت‌های اندیکاتور فیبوناچی را در میان حرکات قیمتی بازارهای مالی می‌توان به صورت گسترده‌ای مشاهده کرد. ابزارهای بسیاری در تحلیل تکنیکال بر مبنای نسبت‌های فیبوناچی به وجود آمده‌اند که به سرمایه گذاران جهت پیدا کردن نقاط ورود و خروج بهینه کمک بسیاری می‌کنند. مهم‌ترین سطوح فیبوناچی همان نسبت‌های فیبوناچی می‌باشند که مناطق حمایت و مقاومت بسیار مهمی را که قیمت با احتمال بسیار بالا به آن واکنش نشان می‌دهد را مشخص می‌کنند.
از کاربردی‌ترین ابزارهای تحلیل قیمت به کمک فیبوناچی می‌توان به 3 ابزار زیر اشاره کرد:
- فیبوناچی اصلاحی یا فیبوناچی ریتریسمنت (Fibonacci Retracement)
- فیبوناچی اکستنشن (Fibonacci Extension)
- فیبوناچی اکسپنشن (Fibonacci Expansion)
آموزش فیبوناچی ریتریسمنت (فیبوناچی اصلاحی)
یکی از مهم‌ترین ابزارهای فیبوناچی را می‌توان فیبوناچی اصلاحی یا همان فیبوناچی ریتریسمنت دانست. تحلیلگران تکنیکال با کمک فیبوناچی اصلاحی به دنبال پیدا کردن نقاطی هستند که احتمال بازگشت قیمت به روند قبلی بسیار زیاد است. برای مثال فرض کنید قیمت سهم ایران خودرو از محدوده 100 تومان تا 300 تومان رشد داشته و اکنون سهم شروع به ریزش کرده است.
از کجا می‌توانیم متوجه شویم که چه زمانی اصلاح قیمت سهم تمام می‌شود و به اصطلاح قیمت سهم بر می‌گردد؟ برای این کار کافی است تا با مشخص کردن 2 نقطه A و B و سپس رسم فیبوناچی اصلاحی، مهم‌ترین مناطق بازگشت قیمت را به دست آوریم.
نقطه‌ی A، نقطه‌ی آغاز روند صعودی سهم است که در مثال ایران خودرو قیمت 100 تومان است و نقطه B بیشترین قیمتی است که سهم توانسته در روند صعودی لمس کند و سهم سپس اصلاح قیمتی را از آن نقطه شروع کرده است. در مثال ایران خودرو قیمت 300 تومان را به عنوان نقطه B در نظر می‌گیریم.
انواع فیبوناچی اصلاحی و تفاوت آن‌ها
فیبوناچی اصلاحی به 2 نوع اصلاحی داخلی و اصلاحی خارجی طبقه‌بندی می‌شود. فیبوناچی اصلاحی داخلی زمانی گفته می‌شود که قیمت پس از اصلاح به زیر نقطه‌ی A برنگردد و در داخل روند قبلی خود اصلاح آن خاتمه یابد.
فیبوناچی اصلاحی داخلی از نسبت‌های فیبوناچی بین صفر تا یک را شامل می‌شود؛ اما اگر قیمت به زیر محدوده‌ای که رشد قیمت از آنجا آغاز شده است (نقطه‌ی A) برگردد، آنگاه با کمک فیبوناچی اصلاحی خارجی می‌توانیم محدوده‌های بازگشت را مشاهده کنیم.
برای فعال کردن این نسبت‌ها کافی است تا به تنظیمات فیبوناچی ریتریسمنت برویم و سطوح بالاتر از یک را فعال کنیم.
نحوه رسم فیبوناچی اصلاحی
با انتخاب ابزار فیبوناچی اصلاحی که معمولاً به صورت Fib Ret در سایت‌های تحلیلی نشان داده می‌شود و سپس قرار دادن نقاط ابتدایی و انتهایی فیبوناچی اصلاحی بر روی نقاط A و B از طریق کلیک بر روی آن نقاط از قیمت، سطوح فیبوناچی نمایش داده میشوند.
برای این کار کافی است پس از انتخاب ابزار، اول بر روی نقطه A کلیک کرده، موس را به سمت نقطه B ببریم و سپس دومین کلیک را بر روی نقطه‌ی B انجام دهیم.
////
همانطور که در تصویر مشاهده می‌کنیم، سهم پس از یک رشد بسیار خوب که انجام داده، شروع به اصلاح قیمت کرده است. در سطح 50% فیبوناچی این اصلاح پایان یافته و پس از شکست سطح 38.2 و پولبک به آن به رشد خود ادامه داده است. اصلاح قیمت تا سطح 50% به این معنی می‌باشد که سهم نیمی از رشد قبلی خود را (از نقطه‌ی A تا B) اصلاح کرده و از آن محدوده مجدد به مدار صعودی بازگشته است.
* سطح 50% جزء نسبت‌های اصلی فیبوناچی نیست اما در ابزارهای تحلیلی به دلیل واکنش‌های متعدد قیمت به این سطح، به سطوح ابزارهای فیبوناچی اضافه شده است.
یکی از روش‌های یافتن خط حمایتی استفاده از فیلتر کف حمایتی فیبوناچی است که به صورت زیر نوشته می‌شود. تنها کافی است فیلتر زیر را کپی کرده و در سایت tsetmc.com در بخش فیلترنویسی وارد کنید. خروجی این فیلتر کف حمایتی سهم‌ها را نشان می‌کند.
true==function()
{
var MinPrice=function(){
var min=[ih][0].PriceMin;
var ipos;
for(ipos=0;ipos<60;ipos++)
if(min>[ih][ipos].PriceMin)
min=[ih][ipos].PriceMin;
return min;
};
if((pl)<MinPrice())
{
return true;
}
else
{
return false;
}
}()
کاربرد فیبوناچی اکستنشن
پس از اینکه توانستیم با کمک ابزار فیبوناچی اصلاحی، منطقه‌ی بازگشت قیمت را پیدا کنیم و قیمت از آن ناحیه شروع به برگشت کرد، اکنون یک سوال مهم در ذهن سرمایه گذاران شکل می‌گیرد و آن این است که رشد قیمت تا کجا ادامه دارد؟
برای یافتن پاسخ این سوال به مثال قبل بر می‌گردیم. هنگامی که قیمت از 100 تومان (نقطه A) تا 300 تومان (نقطه B رشد کرد، وارد فاز اصلاحی شد. پس از اصلاح تا سطح فیبوناچی اصلاحی 50% (اصلاحی داخلی) مجدد حرکت صعودی سهم آغاز شد.
قیمت 200 تومان که پایان اصلاح قیمت بود را نقطه‌ی c نامگذاری می‌کنیم. با کمک ابزار فیبوناچی اکستنشن می‌توانیم هنگامی که از پایان روند اصلاح مطمئن شدیم، به نقاط مقاومتی پیش روی سهم دست پیدا کنیم. برای مثال می‌توانیم اهداف قیمتی 300، 340، 390 و سایر مقاومت‌ها را از طریق این ابزار بدست آوریم.
نحوه رسم ابزار فیبوناچی اکستنشن
نحوه انتخاب ابزار فیبوناچی اکستنشن از طریق انتخاب همان ابزار فیبوناچی اصلاحی (Fibonacci Retracement) می‌باشد اما تفاوت این دو ابزار در نحوه‌ی رسم و کاربرد آن ها بسیار مشخص است.
با کمک فیبوناچی اصلاحی به نقاط حمایتی قیمت که نوید اتمام اصلاح در سهم را به ما می‌داد دست پیدا می‌کردیم اما در فیبوناچی اکستنشن (Fibonacci Extension) به دنبال پیدا کردن نقاط مقاومت پس از اتمام اصلاح قیمتی سهم هستیم.
برای رسم سطوح فیبوناچی اکستنشن نیز ما نیازمند تعیین 2 نقطه بر روی نمودار قیمت هستیم تا بتوانیم به طور کاربردی از این ابزار استفاده کنیم. در اینجا نقطه‌ی اولی که برای رسم انتخاب می‌کنیم، نقطه‌ای است که اصلاح قیمت از آنجا شروع شده و نقطه‌ی دوم ما، نقطه‌ای است که اصلاح در آنجا اتمام یافته و قیمت مجدداً به مدار صعود بازگشته است.
اگر بخواهیم مجدداً به مثال بالا برگردیم، برای رسم فیبوناچی اکستنشن اولین نقطه را بر روی B و سپس نقطه‌ی دوم را روی C قرار می‌دهیم. یعنی قیمت 300 تومان که سهم شروع به اصلاح کرده تا محدوده 200 تومان که اصلاح سهم اتمام یافته است.
* ضروری است برای استفاده از این ابزار سطوح بزرگ‌تر از یک را از طریق تنظیمات فیبوناچی فعال کنیم.
همانطور که در تصویر می‌بینید، پس از رسم ابزار فیبوناچی اکستنشن از نقطه‌ی B تا C سطوح مقاومت‌های پیش روی قیمت را می‌توانیم ببینیم. پس از رشد مجدد قیمت، واکنش‌های نمودار قیمت به سطوح مقاومت تعیین شده به کمک فیبوناچی اکستنشن واضح است و در نهایت، قیمت پس از برخورد به سطح بسیار قوی و مهم 1.618 شروع به ریزش کرده است.
* توجه کنید که برای اطمینان از اینکه رسم شما درست صورت گرفته است، سطح صفر فیبوناچی باید روی نقطه‌ی C و سطح یک باید روی نقطه‌ی B قرار گرفته باشد.
کاربرد فیبوناچی اکسپنشن
ابزار دیگری که برای یافتن نقاط مقاومت پیش روی قیمت از آن استفاده می‌شود، فیبوناچی اکسپنشن است. از ترکیب فیبوناچی اکسپنشن و فیبوناچی اکستنشن می‌توان برای پیدا کردن نقاط مقاومت بسیار قوی استفاده کرد. تفاوت فیبوناچی اکسپنشن و اکستنشن در نحوه رسم و محاسبه سطوح می‌باشد. در ادامه پس از توضیح نحوه رسم فیبوناچی اکسپنشن (Fibonacci Expansio) متوجه تفاوت این دو ابزار فیبوناچی می‌شوید.
نحوه رسم فیبوناچی اکسپنشن
برخلاف دو ابزار قبلی فیبوناچی که نحوه رسم آن‌ها را آموزش دادیم، برای رسم فیبوناچی اکسپنشن نیاز به تعیین 3 نقطه بر روی نمودار قیمت داریم.
از طریق انتخاب ابزار فیبوناچی اکسپنشن که اغلب در سامانه‌های تحلیل تکنیکال به صورت Fibo exp نامیده می شود (برنامه رهاورد این ابزار را با نام اکستنشن قرار داده است)، امکان استفاده از این ابزار فراهم است.
جهت توضیح نحوه انتخاب نقاط جهت رسم این ابزار به مثال ایران خودرو برمی‌گردیم. گفتیم که نمودار این سهم از قیمت 100 تومان (نقطه A) شروع به رشد کرده و سپس در قیمت 300 تومان (نقطه B سهم شروع به اصلاح قیمتی می‌کند و در نهایت در سطح 50% فیبوناچی اصلاحی و قیمت 200 تومان (نقطه C اصلاح سهم به اتمام می‌رسد.
کافی است پس از انتخاب ابزار فیبوناچی اکسپنشن به ترتیب بر روی نقاط A، B و C کلیک کنیم تا این ابزار سطوح مقاومتی پیش روی سهم را برای ما نمایش دهد.
خط های قرمز رنگ، سطوح فیبوناچی اکسپنشن و خط های مشکی، فیبوناچی اکستنشن می‌باشند. از هم پوشانی دو ابزار فیبوناچی نقاط مقاومتی قوی به وجود آمده است که سبب توقف قیمت در آن محدوده شده است. همچنین نقطه چین‌های قرمز نشان دهنده‌ی مسیر رسم فیبوناچی اکسپنشن را نمایش می‌دهند که جهت رسم بهتر می‌توانید از آن‌ها کمک بگیرید.
دقت کنید که می‌توانید به موازات نقطه‌یC ، آخرین نقطه‌ی فیبوناچی را ادامه دهید تا در ادامه‌ی نمودار نیز بتوانید سطوح مقاومتی را مشاهده کنید.
کاربرد فیبوناچی زمانی
هر نمودار از دو پارامتر قیمت و زمان تشکیل شده است. اغلب تحلیلگران تکنیکال به بررسی روند حرکتی قیمت صرفاً بر اساس پارامتر قیمت می‌پردازند. درحالی‌که جنبه‌ی زمان در حرکات قیمتی تأثیر بسزایی دارد. همانند ابزار فیبوناچی قیمتی که نقاطی از قیمت را که احتمال تغییر روند بسیار بالا است را برای ما مشخص می‌کند.
فیبوناچی زمانی نیز محدوده‌های زمانی که امکان تغییر روند در آنجا بسیار محتمل است را برای ما مشخص می‌کند. از ترکیب ابزارهای فیبوناچی قیمتی و فیبوناچی زمانی نقاط بسیار مهمی بر روی نمودار را می‌توان یافت که احتمال تغییر روندها در آن مناطق، بسیار بیشتر از سطوح بدست آمده حاصل از فیبوناچی‌های زمانی و قیمتی به صورت جداگانه است.
نحوه رسم فیبوناچی زمانی
با انتخاب ابزار فیبوناچی زمانی (Fibonacci Time) از همان قسمت فیبوناچی می‌توانیم استفاده از این ابزار را آغاز کنیم. فیبوناچی زمانی در برخی برنامه‌های تحلیل تکنیکال به صورت فیبوناچی زمانی ریتریسمنت نیز نوشته شده است. نحوه رسم این ابزار نیز همانند فیبوناچی قیمتی است. برای رسم نیاز به تعیین دونقطه‌ی آغاز رون (نقطه A و پایان روند نقطه B داریم.
دو نوع فیبوناچی زمانی ریتریسمنت داخلی و فیبوناچی زمانی ریتریسمنت خارجی وجود دارد. در نوع اول نسبت‌های فیبوناچی بین صفر تا یک برای ما کاربرد دارند.
فیبوناچی داخلی برای مقایسه اصلاح قیمتی و اصلاح زمانی بسیار کاربرد دارد. به این صورت که می‌گوییم فیبوناچی زمانی 61.8 درصد اصلاح داشته در حالی که فیبوناچی اصلاحی قیمتی تا سطح 38.2 درصد اصلاح کرده است. اصلاح کمتر قیمت در زمان اصلاح بیشتر زمانی، نشان از قدرت بیشتر خریداران در جهت روند صعودی می‌باشد.
برای رسم فیبوناچی زمانی ریتریسمنت خارجی که به اکستنشن نیز معروف است، لازم است تا سطوح بزرگ‌تر از یک را فعال کنیم، سپس سطوح 1.618 و 2 می‌تواند کف یا سقف‌های بعدی را برای ما پیش بینی کند.
پس از تعیین نقاط A و B که بین یک سقف تا کف می‌باشد، فیبوناچی زمانی را رسم می‌کنیم. با فعال کردن سطوح بزرگ‌تر از یک، دو واکنش فوق‌العاده در سطوح 1.618 و 2 فیبوناچی قیمتی را مشاهده می‌کنیم که جهت حرکت قبلی سهم تغییر یافته است.
اگر همین ناحیه را با فیبوناچی قیمتی ترکیب کنیم، نتیجه بسیار شگفت‌انگیزتر نیز خواهد شد. تصویر زیر را مشاهده کنید و واکنش قیمت به این سطوح را بررسی کنید. همچنان فکر می‌کنید حرکات قیمت غیر قابل پیش بینی است؟ اهمیت تحلیل زمانی بسیار بیش از آن چیزی است که به آن پرداخته می‌شود.
جمع‌بندی
فیبوناچی قیمتی و فیبوناچی زمانی، از پرکاربردترین ابزارهای تحلیل تکنیکال هستند که به بسیاری از سرمایه گذاران جهت به حداکثر رساندن سود خود کمک می‌کنند.
در این مطلب به آموزش کاربرد فیبوناچی در بورس و همچنین آموزش فیبوناچی قیمتی و فیبوناچی زمانی پرداختیم. بهترین عملکرد ابزارهای تحلیل تکنیکال زمانی است که از آن‌ها در کنار یکدیگر استفاده کنیم.
تصور کنید اگر در کنار فیبوناچی از کانال‌ها، اندیکاتور RSI، اندیکاتور مکدی (MACD) و یا سایر ابزارهای پرکاربرد در تحلیل تکنیکال استفاده کنیم، نتیجه چقدر خارق‌العاده‌تر می‌شود.
