در بازار بورس، زمانی که یک شرکت قصد افزایش سرمایه از محل آورده نقدی را داشته باشد، اولویت با سهامداران فعلی شرکت است. به همین جهت، در روش افزایش سرمایه از محل آورده نقدی، شرکت اوراقی را تحت عنوان «حق تقدم خرید سهام» منتشر می‌کند. بر اساس درصد مالکیت هر یک از سهامداران و همچنین درصد افزایش سرمایه، تعداد مشخصی امتیاز خرید سهام با مبلغ اسمی در اختیار سهامداران قرار می‌دهد. در این مقاله سعی شده است به تعریف حق تقدم و همچنین مزایا و معایب آن پرداخته شود.
حق تقدم سهام چیست؟
صدور حق تقدم سهام زمانی اتفاق می‌افتد که یک شرکت بورسی قصد دارد از محل آورده نقدی و مطالبات اقدام به افزایش سرمایه کند. این امتیاز تنها به سهامدارانی تعلق می‌گیرد که در زمان برگزاری مجمع بورسی، سهامدار بوده‌اند.
در این شرایط شرکت برای سهامداران خود این امکان را فراهم می‌کند که با خرید سهام میزان مالکیت خود را حفظ کنند. اگر می‌خواهید بدانید چطور این امتیاز را به سهام عادی تبدیل کنید، مقاله «نحوه تبدیل حق تقدم به سهام» را مطالعه کنید.
مهلت استفاده از حق تقدم
مهلت استفاده از این حق در سایت شرکت و آگهی‌های منتشر شده روی کدال به سهامداران اطلاع‌رسانی می‌شود اما بعد از گذشت مهلت تعیین شده جهت استفاده از این امتیاز، نماد متوقف شده و تنها با پیگیری از قسمت امور سهام شرکت امکان دریافت وجه حق تقدم، فراهم می‌باشد. زمان استفاده از این امتیاز تعلق‌گرفته 60 روز است که ممکن است این زمان توسط شرکت بنا به دلایلی تمدید شود اما به‌خاطر داشته باشید که بعد از اتمام فرصت پذیره نویسی، دیگر قادر به استفاده از آن نمی‌باشید.
وجوه ناشي از فروش حق تقدم‌های استفاده نشده و پاره سهم‌های ناشی از افزايش سرمايه پس از كسر هزينه‌ها و كارمزد متعلقه، بايد ظرف مدت حداكثر 10 روز پس از فروش سهام به حساب دارندگان آن منظور گردد. شركت مكلف است هزينه‌ها و كارمزدهاي مربوط به فروش حق تقدم‌های استفاده نشده را پس از تاييد حسابرس و بازرس قانوني شركت همراه با مستندات مربوطه حداكثر 3 روز قبل از واريز وجه به حساب دارندگان این حق از طريق سامانه افشا نمايد. اطلاعیه پرداخت مبالغ باید از طریق سامانه کدال افشا شود و عدم واریز وجه به منزله تخلف محسوب می‌شود.
دامنه نوسان حق تقدم
معمولاً دامنه نوسان حق تقدم سهام 10 درصد (مثبت و منفی) نسبت به قیمت پایانی روز معاملاتی قبل است. یعنی دامنه حق تقدم دو برابر دامنه نوسان خود سهم می‌باشد. یکی از ریسک‌های این حق دامنه نوسان آن‌ها است، طی یک روز گواهی سهم تا 20 درصد نوسان داشته باشد. از طرفی دامنه نوسان 10 درصدی برای نوسان گیرها جذاب می‌باشد. برخی از افراد نوسانگر با قصد کسب سود اقدام به خرید حق تقدم می‌کنند و بعد از دریافت سود در همان روز معاملاتی و یا نگه‌داری به مدت چند روز، از نوسان 10 درصدی استفاده و کسب سود خواهند کرد.
مزایای حق تقدم سهام
شرکت‌ها معمولاً در مواردی که نیاز به جمع‌آوری پول دارند، حقوقی را ارائه می‌دهند. به‌عنوان‌مثال می‌توان به مواردی از جمله نیاز به پرداخت بدهی، خرید تجهیزات یا خرید شرکت دیگری اشاره کرد. در برخی موارد، وقتی هیچ گزینه مالی قابل‌قبول دیگری وجود نداشته باشد، ممکن است یک شرکت از پیشنهاد افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی برای جمع‌آوری پول استفاده کند. از دیگر مزایای قابل‌توجه تخصیص حق خرید سهام این است که شرکت صادرکننده می‌تواند هزینه‌های پذیره‌نویسی را دور بزند. برای سهامداران موجود، پیشنهاد استفاده از حق فرصتی را برای خرید سهام اضافی با تخفیف فراهم می‌کند.
معایب حق تقدم سهام
استفاده از این امتیاز ممکن است زمان‌بر و وقت‌گیر باشد، همین امر می‌تواند موجب خواب پول سرمایه‌گذار شود و از طرفی هزینه تخصیص این حق ممکن است برای شرکت صادرکننده بیشتر از مزایای آن باشد.
نکات مهم در مورد حق تقدم
در بازار سرمایه، هر سرمایه‌گذار باید در رابطه با حق تقدم سهام و نحوه سودآوری از آن، نکات زیر را در نظر بگیرد:
1- بدانید چه موقع حق تقدم دارید و چه موقع برای خرید آن اقدام https://ebidar.com/education/articles/Capital/کنید
برای مشارکت شما باید سهام را بخرید تا حق خرید سهام اضافی با قیمت تخفیف را به دست آورید. در غیر این صورت جهت داشتن افزایش سهم می‌توانید به خرید حق تقدم اقدام نمایید.
به یاد داشته باشید که ارائه این حق فقط به سهامداران شرکت در زمان برگزاری مجمع، اختصاص می‌یابد. حتی اگر در روز بسته شدن نماد قبل از برگزاری مجمع سهم خریده شده باشد، این امتیاز به سهامدار تعلق می‌گیرد. کسانی که قبل از برگزاری مجمع سهام خود را به فروش رساندند، هیچ امتیازی در نظر گرفته نمی‌شود.
2- بدانید چه موقع از حقوق خود استفاده کنید
اگر حق امتیاز خرید سهمی را دارید اما تمایلی به استفاده کردن از آن ندارید، می‌توانید قیمت اسمی آن را پرداخت نکنید. در این صورت پس از پایان مهلت پذیره نویسی سهام توسط شرکت حراج گذاشته می‌شود.
3- بدانید که این امتیاز قابل انتقال نیستند
در صورت عدم استفاده به‌موقع از این فرصت، مهلت استفاده از آن منقضی می‌شود. بنابراین اگر تمایلی به استفاده از این امتیاز تعلق گرفته ندارید، می‌توانید امتیاز خود را به دیگر سهامداران بفروشید.
4- قبل از سهامداری، ارزش بالقوه سهام را بدانید
اگر سهم بنیاد ضعیفی داشته باشد، یعنی روند آتی قیمت سهم افت می‌کند و حتی از قیمت حق تقدم تعلق یافته نیز پایین‌تر می‌آید. به طور معمول، دلیل اینکه یک شرکت پیشنهاد افزایش سرمایه را ارائه می‌دهد، جمع‌آوری بودجه برای توسعه شرکت است. وقتی یک شرکت تصمیم به افزایش سرمایه از آورده نقدی می‌گیرد، به این معنی است که تصمیم دارد در آینده سرمایه‌گذاری کند و به ارزش سهام اضافه شود.
اما شرکت‌هایی هستند که به‌منظور پرداخت بدهی‌های موجود یا تأمین مالی، از سهامداران سرمایه جمع می‌کنند. افزایش سرمایه به‌منظور پرداخت وام‌های موجود با بدهی‌ها ارزشی ندارد.
مشابه خرید هر سهم دیگری مهم است که کدال و گزارش‌های شرکت که در مورد آینده برنامه‌های خود صحبت می‌کند و اینکه چگونه از عواید ارائه شده این امتیاز استفاده می‌کند را بررسی کنید.
جمع بندی
در این مقاله از سری مقالات آموزشی کارگزاری بیدار، به یکی از راه‌های افزایش سرمایه شرکت‌ها که افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات است، پرداخته شد. در واقع در این افزایش سرمایه به افرادی که در تاریخ برگزاری مجمع سهامدار شرکت بوده‌اند، حق تقدم تعلق می‌گیرد.
