هنگامی که یک سرمایه‌گذار، میزان سرمایه‌ای را برای ورود به بازار مشخص کرده و از طریق آن وارد بازار سرمایه می‌شود، معمولاً با ریسک‌های متفاوتی روبه‌رو می‌شود که هرکدام از آن‌ها در شرایط خاصی اتفاق می‌افتد. تمام ریسک‌هایی که در بازار سرمایه وجود دارند به 2 دسته کلی ریسک سیستماتیک و ریسک غیرسیستماتیک تقسیم می‌شوند.
همان‌طور که گفته شد در شرایط خاصی، سرمایه‌گذاران این ریسک‌ها را تجربه می‌کنند و برای گذر موفق از آن‌ها قطعاً نیازمند کسب دانش و آگاهی در این زمینه خواهند بود. اگر قصد شناخت ریسک سیستماتیک و ریسک غیرسیستماتیک را دارید، تا پایان این مقاله از کارگزاری همراه شوید تا به‌صورت کامل و جامع به بررسی این موضوع بپردازیم.
ریسک سیستماتیک
ریسک سیستماتیک، نوعی از ریسک حاکم بر بازار سرمایه است. اما منظور از این نوع ریسک چیست؟ گاهی ریسکی در پیش‌روی سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد که برای یک سهم خاص تعریف نمی‌شود بلکه تمام بازار را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد که به آن ریسک سیستماتیک می‌گویند. از آنجایی ریسک سیستماتیک تمامی سهام و شرکت‌های بازار را درگیر می‌کند، معمولاً پیش‌بینی و یا حذف آن غیرممکن خواهد بود به همین دلیل است که به این نوع ریسک، ریسک غیرقابل‌اجتناب نیز می‌گویند.
برای کاهش اثر ریسک سیستماتیک معمولاً از استراتژی تخصیص دارایی استفاده می‌شود اما منظور از این استراتژی چیست؟ گاهی به‌منظور کاهش اثر منفی ریسک سیستماتیک اقدام به شرکت در اوراق مشارکت می‌شود تا از این طریق مقداری از سرمایه پوشش داده شود.
عوامل تأثیرگذار بر ریسک سیستماتیک
یک سری عوامل تأثیرگذار بر بازارهای مالی هر کشور وجود دارند که بروز هرکدام از آن‌ها به‌نوعی تأثیرات منفی از خود را بر جای می‌گذارند. عواملی مانند تحریم و جنگ بر بازار سرمایه هر کشوری تأثیری گذار هستند تا جایی که بورس در این کشورها با مشکل مواجه خواهد بود. در مقابل در برخی از کشورها که خبری از مشکلات اقتصادی و سیاسی نیست، بازار سرمایه بسیار قدرتمند عمل می‌کند؛ به‌اندازه‌ای که امکان بروز ریسک سیستماتیک بسیار کم خواهد بود.
ریسک سیستماتیک و ضریب بتا
گاهی سیاست‌های یک کشور و همچنین مشکلات اقتصادی حاکم بر آن موجب بروز ریسک سیستماتیک می‌شود و در این روند شرکت و یا سرمایه‌گذار نقشی ندارند. به‌منظور پیشگیری از زیان ناشی از ریسک سیستماتیک، باید قادر به تشخیص و پیش بینی ریسک باشید اما چگونه؟
یک ضریب بتا برای هر سهم تعریف می‌شود که محاسبه آن در پیش بینی ریسک کمک کننده خواهد بود؛ به این ترتیب که اگر مقدار نهایی بتا بیشتر از مقدار ۱ باشد، میزان ریسک سیستماتیک بالا بوده و در مقابل اگر ضریب بتا کوچک‌تر از ۱ باشد، میزان ریسک سیستماتیک چندان بالا نیست.
مثالی از ریسک‌های سیستماتیک در بورس
ریسک سیستماتیک حول وضعیت اقتصاد یک کشور می‌چرخد به‌طوری‌که گاهی هرگونه برهم‌خوردن رابط بین دو کشور موجب بروز ریسک می‌شود. البته این مشکلات اقتصادی و یا سیاسی زمانی اهمیت پیدا می‌کنند که وضعیت کشور طرف مقابل بر روابط طرفین تأثیرگذار باشد در این صورت شدت ریسک بیشتر خواهد شد. به طور مثال هرگاه مشکلات بین ایران و آمریکا اوج بگیرد، بازارهای سرمایه در کشور با مشکل روبه‌رو می‌شوند و به‌این‌ترتیب افت سرمایه به وقوع می‌پیوندد.
ریسک غیرسیستماتیک
ریسک غیرسیستماتیک دقیقاً تعریفی مخالف با ریسک سیستماتیک دارد؛ به این معنا که در ریسک غیرسیستماتیک، بحث کلی بازار مطرح نیست بلکه تغییرات در سیستم شرکت موردنظر موجب بروز ریسکی به نام ریسک غیرسیستماتیک می‌شود. در این نوع ریسک، هرگونه تغییر در روند کارکرد شرکت صاحب سهام موجب بروز ریسک می‌شود. برای مثال اگر به هر دلیلی کارمندان یک شرکت سهام‌دار اعتصاب کنند، قطعاً روند کاری شرکت با مشکل روبه‌رو می‌شود و این موضوع در نهایت بر سهام شرکت تأثیر منفی خواهد گذاشت که در مجموع به این اختلال در روند عملکرد سهام ریسک غیرسیستماتیک می‌گویند.
عوامل تأثیرگذار بر ریسک غیرسیستماتیک
همان‌طور که گفتیم ریسک غیرسیستماتیک مربوط به شرکت‌های صاحب سهام است به همین دلیل قطعاً عوامل تأثیرگذار بر آن، از خود شرکت نشات می‌گیرد. به طور مثال تصمیم‌گیری‌های نادرست مدیران یک شرکت و یا بهره‌گیری از مدیران نالایق در اداره امور شرکت موجب بروز ریسک غیرسیستماتیک می‌شود. گاهی نیز عدم مرغوبیت کالای تولیدی در یک شرکت تولیدکننده باعث عدم جذب مشتری، کاهش فروش و در نهایت بروز ریسک غیرسیستماتیک می‌شود.
نحوه کاهش اثر ریسک غیرسیستماتیک
حال شاید این سؤال برای شما هم پیش بیاید که چگونه می‌توان تأثیر ریسک غیرسیستماتیک را کاهش داد؟ یا مدیریت ریسک انجام داد؟ در پاسخ می‌توان گفت که به‌منظور کاهش این تأثیر باید اقدام به متنوع کردن سبد سرمایه کرد؛ در واقع اگر سرمایه‌گذار بتواند چندین سهم مطمئن را در سبد خود داشته باشد، تا حدود زیادی می‌تواند ریسک غیرسیستماتیک را خنثی کند. سبدهای سرمایه‌گذاری که دارای تنوع هستند میزان ریسک غیرسیستماتیک را ناچیز می‌کند اما در مقابل، در این سبدها همچنان امکان بروز ریسک سیستماتیک وجود دارد.
تفاوت ریسک سیستماتیک و ریسک غیرسیستماتیک
تفاوت این دو ریسک در منبع بروز آن‌ها است؛ به این معنا که ریسک سیستماتیک یک ریسک کلی است که تمام سهم‌های بازار را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد به‌طوری‌که سرمایه‌داران نمی‌توانند از آن فرار کنند اما در ریسک غیرسیستماتیک جریان متفاوت است؛ در واقع اختلال اصلی در بروز ریسک غیرسیستماتیک مربوط به شرکت صاحب سرمایه است به‌طوری‌که بر سایر سهام‌های بازار بی‌تأثیر خواهد بود.
دیگر تفاوت ریسک سیستماتیک و ریسک غیرسیستماتیک این است که مورد اول تا حدود زیادی غیرقابل‌اجتناب است اما مورد دوم تا حدودی قابل حذف است. در واقع چون ریسک سیستماتیک یک ریسک سراسری است تقریباً امکان حذف آن وجود ندارد اما به‌منظور حذف ریسک سیستماتیک می‌توان از تنوع سبد سرمایه استفاده کرد.
جمع‌بندی
بروز هرگونه ریسک در بازارهای سرمایه‌ای همواره وجود دارد و وجود این ریسک‌ها امری دور از انتظار نیست اما مسئله‌ای که در اینجا حائز اهمیت خواهد بود این است که سرمایه‌گذار قدرت عبور از هرگونه ریسک را در هر شرایطی داشته باشد تا در نهایت کمترین زیان متوجه سرمایه موجود شود.
