اوراق مشارکت جهت تامین مالی پروژه‌های دولتی و خصوصی به صورت بانام و بی‌نام منتشر می‌شود. سهامداران با خرید این اوراق در طرح‌های عمرانی مشارکت و در ازای آن سود دریافت می‌کنند. این سرمایه گذاری به جهت پرداخت سود تضمینی مورد توجه بسیاری از سرمایه‌گذاران بازار سرمایه است. در این مقاله به انواع اوراق، نحوه خرید و ویژگی‌های آن می‌پردازیم. تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
اوراق مشارکت participation papers چیست؟
اوراق مشارکت به زبان ساده نوعی اوراق بهادار است که توسط بانک مرکزی منتشر می‌شود که قابلیت معامله دارد. یکی از بهترین انواع اوراق، نوع قابل تبدیل به سهام است که جذابیت زیادی بین فعالان بازار سرمایه دارد. زمانی که دولت جهت فعالیت‌های عمرانی همچون ساخت سد و جاده نیاز به نقدینگی داشته باشد، اقدام به انتشار اوراق مشارکت می‌کند.
در واقع دولت برای اجرای پروژه‌های جدید نیاز به پول دارد اما به دلایل مختلفی همچون عدم تمایل به دریافت وام از کشورهای دیگر، عدم چاپ پول و کنترل نقدینگی، از مردم پول استقراض می‌کند. استقراض از مردم و تضمین بازگشت سرمایه آن‌ها، یکی از متداول‌ترین روش‌های تأمین سرمایه در بسیاری از کشورهای جهان است.
همان‌طور که از نام این اوراق پیداست، خریداری این اوراق به منزله مشارکت عمومی است. تعداد سهم و درصد مالکیت دارنده اوراق، بر روی برگه سهم درج شده است.
انواع اوراق مشارکت
1- اوراق ساده: به ورقی گفته می‌شود که سود آن در موعد مقرر طبق توافق پرداخت می‌شود و دارنده اوراق در زمان سررسید فقط مبلغ اسمی اوراق را از ناشر طلب می‌کند. به هنگام استرداد اوراق، اصل سرمایه به همراه سود حاصل از سرمایه‌گذاری در پروژه به سرمایه‌گذار بر‌می‌گردد و همکاری فرد با ناشر پس از اتمام پروژه به پایان می‌رسد.
2- اوراق با نام و بی‌نام: در اوراق بانام، زمان انتشار نام صاحب اوراق بر روی آن ثبت می‌شود و فقط مالک می‌تواند اوراق را به فروش برساند. در اوراق بی‌نام، هر فردی که اوراق را در دست داشته باشد، صاحب آن شناخته می‌شود.
3- قابل تعویض با سهم: اوراقی که شرکتهای سهامی عام منتشر می‌کنند و در زمان سررسیدشان قابل تعویض با سهم سایر شرکتهای پذیرش شده در سازمان بورس هستند.
4- قابل تبدیل به سهام: این ورق قابل تبدیل به سهم شرکت ناشر است. زمانی که عملکرد شرکت ناشر روبه بهبود باشد، دارنده سهم می‌تواند ورقه خود را تبدیل به سهم کند.
ویژگی‌های اوراق مشارکت
- امکان معامله در بازار دوم
- تضمین اصل و سود مبلغ سرمایه‌گذاری شده
- پرداخت سود قطعی و علی‌الحساب در تاریخ سررسید
- دارای سود ۱۸ تا 23 درصد
- امکان پرداخت سود اوراق در سررسیدهای ماهیانه، سه‌ماهه و سالانه
- بدون ریسک
- دارندگان این اوراق فاقد حق رای هستند
- معافیت از مالیات
سود اوراق مشارکت چقدر است؟
سرمایه‌گذاری در این اوراق نوعی سرمایه‌گذاری با بازدهی متوسط و میان‌مدتی است. در زمان اصلاح بازارهای مالی، خرید این اوراق می‌تواند سود خوبی نصیب سرمایه‌گذار کند.
سود این اوراق به تشخیص نهادهای مالی مربوطه تعیین می‌شود که در بازه‌های زمانی مختلف به تایید و نظارت بانک مرکزی می‌رسد. ازاین‌رو نمی‌توان سود مشخص و دقیقی برای این اوراق مشخص کرد. سود این اوراق معمولاً از سود بانکی بیشتر است، دلیل آن هم ترغیب افراد به سرمایه گذاری و تأمین سرمایه پروژه‌ها می‌باشد.
به طور معمول درصد سود اوراق مشارکت بستگی به توجیه اقتصادی طرح عمرانی دارد. معمولاً سود اوراق 18 الی 23 درصد سالانه می‌باشد که در تاریخ سررسید به‌حساب سرمایه‌گذاران واریز می‌گردد.
مزایا و معایب اوراق مشارکت
خرید اوراق مشارکت یک سرمایه گذاری غیرمستقیم در یک طرح عمرانی یا توسعه‌ای است. این نوع سرمایه‌گذاری نیز دارای مزایا و معایبی است که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.
مزایا:
تضمین سود: این اوراق ریسک نکول ندارد.
تامین سرمایه ارزان: فروش اوراق به شرکتها کمک می‌کند تا به جای دریافت وام یا افزایش سرمایه از این روش تامین سرمایه کنند.
بدون ریسک: ریسک این اوراق صفر است. این سهامداران در اولویت دریافت بدهی نسبت به سایر سهامداران هستند.
معاف از مالیات: این اوراق معاف از مالیات است.
نقدشوندگی بالا: نقدشوندگی بالا یکی از مزایای مهم اوراق است.
سرمایه‌گذاری با مبلغ کم: سرمایه‌گذاران که بودجه کمی برای سرمایه‌گذاری دارند و می‌خواهند بازدهی بالاتر از سود بانک کسب کنند، می‌توانند این اوراق را خریداری کنند.
معایب:
نداشتن حق رای: صاحب اوراق حق حضور در مجامع را ندارد.
احتمال ابهام در محاسبه سود: سود این اوراق به طور ثابت محاسبه می‌شود و در اکثر مواقع هماهنگ با بازدهی طرح‌ها تعیین نمی‌شود.
خرید و فروش اوراق مشارکت
سازمان‌ها و شرکتهای دولتی بورسی و غیر‌بورسی اقدام به انتشار اوراق مشارکت می‌کنند. برای خرید اوراق، داشتن کد معاملاتی یا کد بورسی نیاز است. بعد از دریافت نام کاربری و گذرواژه، می‌توانید وارد سیستم معاملاتی شوید و به‌صورت آنلاین اوراق مشارکت بورسی را خریداری نمایید.
جهت اقدام به خرید اوراق مشارکت در بازار آزاد، گام به گام مراحل زیر را طی کنید:
- در ابتدا باید کد معاملاتی یا کد بورسی جهت فعالیت در بازار بورس و اوراق بهادار دریافت کرد
- اوراق مشارکت قابل معامله را از طریق کانال‌های خبری و یا سایتhttp://www.fipiran.com/Market/LupOTCO انتخاب کنید.
- پس از وارد شدن در پنل بورسی، سفارش خرید خود را ثبت کنید.
- پس از انجام خرید، اوراق خریداری شده در پنل معاملاتی شما ثبت می‌گردد و برای فروش آن می‌توانید از همین طریق اقدام کنید و سفارش فروش را ثبت نمایید.
- امکان درخواست خرید اوراق به‌صورت حضوری از کارگزاری بورس نیز وجود دارد.
در حال حاضر کارمزد معاملات اوراق مشارکت ۰٫۰۷ قیمت آن است که از حساب خریدار کسر می‌شود.
افرادی که فاقد کد معاملاتی هستند می‌توانند از طریق بانک‌ها برای خرید اوراق اقدام کنند. سرمایه داران باید در زمان پذیره نویسی به شعب بانک‌هایی که مسئولیت فروش اوراق را دارند، مراجعه کنند. برای فروش اوراق باید از همین بانک اقدام کرد.
علاوه بر بانک‌ها، شرکتهای دولتی و وزارت‌خانه‌ها نیز اوراق مشارکت صادر می‌کنند. این اوراق نیز در بورس معامله نمی‌شوند و توسط بانک بازخرید آن انجام می‌شود.
به هنگام خرید اوراق حتماً به اطلاعات مندرج در روی ورق توجه و به‌دقت آن را مطالعه کنید.
در هنگام خرید اوراق مشارکت به چه اطلاعاتی باید توجه داشت؟
- مبلغ سرمایه اسمی
- تعداد اوراق
- با نام یا بی‌نام بودن
- درصد سود علی‌الحساب
- دوره‌های پرداخت سود
- عمر اوراق یا مدت‌زمان
تفاوت اصلی اوراق مشارکت و سهام چیست؟
سرمایه‌گذاران با خرید اوراق مشارکت در انجام طرح‌های عمرانی به میزان سرمایه‌ای که پرداخت می‌کنند، شریک می‌شوند. تفاوت این اوراق با سهام و سایر اوراق در تضمین پرداخت سود است.
تفاوت دیگر اوراق مشارکت با سهام در داشتن حق رای است؛ چرا که سهامدار می‌تواند در تمام مجامع شرکت کند اما دارنده اوراق مشارکت فاقد حق رای است. در اوراق ناشر به عنوان بدهکار محسوب می‌شود.
خرید غیرمستقیم اوراق مشارکت
در شرایطی که قبل از زمان مقرر اوراق بازخرید شوند، نرخ سود شکسته می‌شود. بنابراین نمی‌توان زودتر از موعد اوراق را فروخت. یکی از راه‌های جایگزین برای دریافت سود این اوراق در مدت زمان کوتاه، خرید اوراق صندوق درآمد ثابت است.
منابع این صندوق به دارایی‌های کم ریسک اختصاص یافته است به همین دلیل ریسک کمی دارد. مدت دوره نگهداری این اوراق حتی می‌تواند به یک روز برسد و محدودیتی در نگهداری آن وجود ندارد.
شرکتهای مجاز به انتشار اوراق مشارکت
برخی شرکتها به منظور تأمین منابع مالی، تولید، توسعه طرح‌های خدماتی و ساختمانی، تامین مواد اولیه و… اقدام به انتشار اوراق مشارکت می‌نمایند. شرکتهای دولتی، شهرداریها، مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی، شرکتهای وابسته به دستگاههای ذکر شده، شرکتهای سهامی عام و خاص و شرکتهای تعاونی از جمله شرکتهای مجاز به انتشار این اوراق می‌باشند.
انتشار این اوراق به این صورت است که شرکتها پروژه‌ای را ارائه می‌دهند؛ با ارزیابی این پروژه، مجوز انتشار اوراق، مطابق با قانون صادر می‌شود. شرکتهای منتشر کننده این اوراق، معمولاً میزان سوددهی را 3 تا 5 درصد بیشتر از سود بانکی در نظر می‌گیرند. این کار اشتیاق سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی برای سرمایه‌گذاری در این اوراق را افزایش می‌دهد.
کدام بانک اوراق مشارکت می‌فروشد؟
طبق اعلام بانک مرکزی، 25 بانک شامل بانک ملی، رفاه، مسکن، موسسات اعتباری نور، ملل، کشاورزی، رفاه، خاورمیانه، پاسارگاد، سینا، کارآفرین، شهر، ایران زمین، دی، سرمایه، ایران و ونزوئلا، سامان، توسعه تعاون، پارسیان، اقتصاد نوین، گردشگری، ملت، سپه، صادرات و پست می‌توانند اوراق منتشر و باز خرید کنند.
مدت سررسید اوراق بانکی یکساله است و در صورتی که زودتر از موعد اوراق بازخرید شود، نرخ شکست دارد. به زبان ساده‌تر، در صورتی که اوراق مشارکت زودتر از موعد مقرر بازخرید شود، سود آن 10 درصد محاسبه می‌شود.
