یکی از روش‌های حفظ ارزش پول در زمان تورم، سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی است. در بورس می‌توان بیش از سرمایه موجود، سود کسب کرد و این امر با استفاده از اهرم مالی صورت می‌گیرد. هر چند که با این کار ریسک معاملات نیز افزایش می‌یابد.
در این مقاله از سری مقالات آموزشی کارگزاری بیدار قصد داریم به تجزیه و تحلیل اهرم های مالی بپردازیم. با ما همراه باشید.
اهرم مالی چیست؟
اهرم های مالی (Financial Leverage) که اهرم ترازنامه یا اهرم ساختار سرمایه نیز نامیده می‌شود، ناشی از تصمیماتی است که برای تامین مالی شرکت گرفته می‌شود.
اهرم یعنی قرض کردن پول به قصد اینکه درآمد حاصل از داد و ستد آن چند برابر شود. مثلا شما 10 میلیون تومان پول دارید سپس از کارگزاری 90 میلیون تومان قرض می‌گیرید و با 100 میلیون تومانی که دارید معامله انجام می‌دهید. فرض کنید طی معاملات خود سود می‌کنید و 100 میلیون شما 120 میلیون می‌شود. 90 میلیون کارگزاری را باز می‌گردانید و به جز 10 میلیون تومانی که داشتید 20 میلیون دیگر نیز دارید. در واقع شما از اهرم استفاده کرده‌اید.
همانطور که مشاهده کردید، شرکت‌ها نیز می‌تواند برای تامین مالی پروژه‌های خود استقراض کنند و به عبارتی اهرم مالی خود را افزایش دهند.
توجه داشته باشید که استفاده از اهرم مالی همیشه باعث افزایش سود نمی‌شود بلکه ممکن است بازده کافی بدست نیاید و فرد یا شرکت دچار ضرر شود. کاربرد اهرم مالی در مدیریت مالی بسیار متداول است.
با توجه به اهرم مالی می‌توان به این نکته پی برد که چرا با توجه به تغییر اندک در سود قبل از بهره و مالیات (EBIT) شاهد تغییرات شدیدی در سود هر سهم هستیم؟
معایب استفاده از اهرم مالی در بورس چیست؟
سرمایه‌گذاران می‌توانند از سه طریق، دریافت اعتبار معاملاتی از کارگزاری، قرارداد مشتقه و صندوق های اهرمی از اهرم مالی استفاده کنند.
استفاده از اهرم‌های مالی می‌تواند سودهای بدست آمده را بیشتر کند ولی معایبی نیز دارد که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.
- ریسک عدم توانایی در پرداخت اقساط وام
- ریسک عدم توانایی در تسویه وام‌ها
درجه اهرم مالی (Degree of financial leverage)
درجه اهرم مالی با استفاده از معامله زیر محاسبه می‌شود:
DFL=EBIT/(EBIT-I)
EBIT = سود قبل از بهره و مالیات شرکت
I = هزینه بهره
این معادله به میزان فروش و هزینه‌های عملیاتی مربوط نیست؛ زیرا با توجه به قسمت پایانی (سود عملیاتی-سود هر سهم) صورت سود و زیان تهیه می‌شود.
در واقع درجه اهرم مالی بیانگر درصد تغییرات سود هر سهم(EPS) به ازای یک درصد تغییر در سود قبل از بهره و مالیات(EBIT) می‌باشد. درجه اهرم مالی با هزینه بهره رابطه مستقیم دارد یعنی با افزایش هزینه بهره درجه اهرم مالی افزایش می‌یابد.
نسبت‌های اهرمی یا بدهی
این نسبت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها توانایی شرکت را در برابر پرداخت تعهدات کوتاه مدت و بلند مدت محاسبه می‌کنند. نسبت‌های اهرمی شامل نسبت‌های زیر می‌باشد:
- نسبت بدهی
- نسبت بدهی‌ها به حقوق صاحبان سهام
- نسبت مالکانه
- نسبت بدهی بلندمدت
- نسبت پوشش بهره
در ادامه به اختصار نسبت‌های اهرمی را شرح داده و فرمول اهرم مالی را بیان می‌کنیم.
نسبت بدهی:
نسبت بدهی = کل دارایی‌ها / کل بدهی‌ها
این نسبت بیانگر کل دارایی‌هایی می‌باشد که از محل بدهی‌ها تامین مالی شده‌اند. بالا بودن این نسبت می‌تواند برای شرکت خطرناک باشد و همچنین در صورتی که بیش از حد این نسبت پایین باشد نشان دهنده بی توجهی شرکت به بهره گیری از اهرم مالی است.
گاهی شرکت‌ها به علت پایین بودن رتبه اعتباری امکان گرفتن وام ندارند به همین دلیل این نسبت پایین نشان داده می‌شود.
نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام:
نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام = مجموع بدهی ها / مجموع حقوق صاحبان سهام
این نسبت نشان می‌دهد که چه میزان از بدهی‌های شرکت از طریق فروش سهام تامین شده است.
نسبت مالکانه:
نسبت مالکانه = حقوق صاحبان سهام / کل دارایی‌ها
از نسبت مالکانه برای سنجش قدرت مالی شرکت‌ها استفاده می‌شود. بالا بودن این نسبت نشان‌دهنده وضعیت ساختار مالی شرکت‌ها است. پایین بودن این نسبت نیز نشان دهنده تامین منابع شرکت از طریق وام است.
نسبت بدهی بلندمدت:
نسبت بدهی بلندمدت= بدهی های بلندمدت تقسیم بر حقوق صاحبان سهام
این نسبت شاخصی برای سنجش توان شرکت در پرداخت بدهی‌های بلندمدت (بیش از یک سال) خود است. هر چه نسبت بدهی بلندمدت کمتر باشد، بهتر است و امکان دریافت وام جدید وجود دارد.
نسبت پوشش بهره:
(پوشش هزینه بهره) توان پرداخت بهره = هزینه بهره / سود قبل از بهره و مالیات
این نسبت بیانگر این است که چندبار می‌توان از محل سود قبل از بهره ومالیات(عملیاتی) هزینه بهره را پرداخت. پس هرچه این نسبت بالاتر باشد بهتر است. بانکها جهت پرداخت وام به شرکت‌ها از نسبت پوشش بهره استفاده می‌کنند.
استفاده از اهرم مالی در شرکت‌های بورسی
همانطور که گفتیم یکی از راه‌های تامین مالی شرکت‌ها استفاده از اهرم مالی می‌باشد. اینکار باعث می‌شود تا شرکت دیگر مجبور به افزایش سرمایه و انتشار سهام جدید و تقسیم سود بین سهامداران نشود.
استفاده از اهرم باعث افزایش بازدهی سرمایه‌گذاری‌های شرکت می‌شود اما ریسک آن را نیز بالا می‌برد چرا که اگر سرمایه گذاری طبق پیش‌بینی‌های انجام شده پیش نروند شرکت دچار زیان بسیاری می‌شود.
در واقع اهرم هم سود و هم زیان را می‌تواند افزایش دهد. با بررسی اهرم مالی شرکت‌ها می‌توانید به اینکه چقدر از سودآوری و رشد آن‌ها حاصل از استقراض بوده است پی ببرید.
بالا بودن نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام شرکت بیانگر بالا بودن اهرم مالی است. این نسبت با توجه به عملکرد هر شرکت می‌تواند متفاوت باشد.
استفاده از اهرم مالی در قراردادهای مشتقه
از اهرم مالی در بازارهای مشتقه نیز می‌توان استفاده نمود. از ابزارهای مشتقه اختیار معامله (OPTIONS)، قرارداد آتی (FUTURES CONTRACT) و پیمان آتی (FORWARD CONTRACTS) را می‌توان نام برد. در واقع می‌توان آن‌ها را مصداقی از اهرم مالی دانست.
اهرم اختیار معامله می‌تواند در ساخت و تدوین سبد دارایی یا پرتفوی، در مدیریت ریسک و در توسعه سیستم معاملات کاربرد داشته باشد.
در بازار آتی قراردادهای هر دارایی در ابتدا، اهرمی برابر ۱۰ دارند و با توجه به شرایط بازار و وجوه تضمین در آن، ممکن است این مقدار متغیر باشد.
برای مثال فرض کنید فردی می‌خواهد از بازار آتی یک کیلوگرم زعفران خریداری کند. قیمت هرگرم زعفران در بازار 10 هزار تومان می‌باشد. اگر قرار داد آتی زعفران به ازای 100 گرم باشد، وی باید 10 قرارداد آتی خریداری نماید.
در صورتی که وجه تضمین هر قرارداد 200 هزار تومان باشد، فرد باید مبلغ 2 میلیون تومان (200000×10) را بابت خرید بپردازد. در صورتی که اگر می‌خواست در حالت عادی زعفران را بخرد باید 10 میلیون تومان(10000×1000kg) پرداخت می‌کرد. در واقع مثل این است که از اهرم 5 (10/2) استفاده کرده است. به این خاصیت بازار آتی خاصیت اهرمی می‌گویند.
جمع بندی
همانطور که می‌دانید افراد با استفاده از اهرم مالی ریسک سرمایه‌گذاریشان را بالاتر می‌برند. شرکت‌ها نیز می‌توانند برای تامین مالی خود استقراض کنند که با اینکار ریسک مالی شرکت افزایش می‌یابد.
اگر شرکت بازدهی بالایی از این سرمایه‌گذاری‌ها بدست آورد و این بازدهی از هزینه بهره بیشتر باشد برای شرکت بسیار خوب است. اما اگر برعکس این قضیه اتفاق بیافتد شرکت را با بحران مالی رو به رو می‌شود. در این مقاله نسبت‌های مالی را نام بردیم و فرمول اهرم مالی و عملیاتی را بیان کردیم.
