در بررسی صورت‌های مالی در کدال، سود و زیان انباشته یکی از موارد مهم است. سود و زیان انباشته به تحلیلگر نشان می‌دهد که شرکت در مسیر توسعه قرار دارد یا خیر. همان‌قدر که سود انباشته در طول سالیان نقطه قوت یک شرکت است، زیان انباشته با تکرار خود می‌تواند باعث از بین رفتن شرکت شود و هرچه سال‌های مالی بیشتر شاهد زیان انباشته افزایشی باشید، جبران آن سخت‌تر خواهد بود. اگر نمی‌دانید سود و زیان انباشته از کجا می‌آید یا چگونه محاسبه می‌شود، این مطلب را از دست ندهید.
سود و زیان انباشته چیست؟
در قدم اول باید تعریفی از سود و زیان انباشته داشته باشیم. هر شرکت در طول سال مالی خود، میزان مشخصی سود یا زیان می‌سازد. برای مثال، در صورتی که شرکتی تولیدی بوده و مبلغ فروش او بیشتر از بهای تمام شده محصولات باشد، این شرکت سودده بوده و در صورتی که هزینه‌های جانبی از اختلاف فروش و بهای تمام شده بیشتر نباشد، در پایان سال مالی خود، سود مشخصی را محقق می‌کند. این سود که با تقسیم بر تعداد سهام همان مقدار معروف EPS است، می‌تواند با نظر هیأت مدیره، میان سهامداران تقسیم بشود یا نشود! در صورتی که تمام یا بخشی از سود تقسیم نشود، مقدار باقیمانده انباشت شده و در حسابی به نام سود-زیان انباشته نگهداری می‌شود.
به عبارت دیگر، به هر مقدار از سود یا زیان باقیمانده از سال‌های مالی گذشته، سود و زیان انباشته می‌گویند. بدیهی است که سود انباشته اثرات مثبت بر عملکرد شرکت خواهد گذاشت و زیان انباشته دردسرهای بزرگی به همراه خود دارد! در صورتی که از این اثرات اطلاعی ندارید، نگران نباشید. در ادامه تمامی این موارد را بررسی می‌کنیم. بیایید در ابتدا به نحوه محاسبه سود و زیان انباشته نگاهی داشته باشیم.
فرمول محاسبه سود و زیان انباشته
برای محاسبه سود و زیان انباشته مسیر دشواری در پیش ندارید. کافی است که از کدال سود و زیان انباشته ابتدای دوره را بخوانید، با سود یا زیان جامع دوره مدنظرتان جمع کنید و در صورتی که شرکت در طول دوره پرداخت سود داشته، سود تقسیمی سهام را از مجموع دو رقم قبلی کم نمایید. عدد حاصل شده، سود یا زیان انباشته حال حاضر شرکت را گزارش می‌دهد.
سود و زیان انباشته در ترازنامه
برای اینکه ببینید در انتهای هر دوره (یا ابتدای دوره بعدی) چه میزان سود و زیان انباشته وجود دارد، باید به صورت وضعیت مالی در صورت‌ّهای مالی پایان‌دوره یا میاندوره‌ای مراجعه کنید. در بخش حقوق مالکانه، شما می‌توانید ردیف سود (زیان) انباشته را پیدا کنید. توجه کنید که اگر صورت‌های مالی میاندوره‌ای را بررسی می‌کنید، مقدار نوشته شده در ردیف سود و زیان انباشته، مربوط به آخر سال مالی پیشین (یا شروع سال مالی فعلی) است و سود خالص دوره کنونی در آن لحاظ نمی‌شود. چرا که شرکت به آخر سال مالی کنونی نرسیده و به مجمع تقسیم سود نرفته است.
نمونه صورت سود و زیان انباشته را در تصویر زیر مشاهده می‌کنید.
سود و زیان انباشته و جامع چه تفاوتی دارند؟
سود و زیان انباشته، ناشی از دوره‌های پیشین است. برای مثال اگر شرکتی در سال مالی قبل، سود حاصل‌شده را بین سهامداران تقسیم نکند، این مبلغ به عنوان سود انباشته لحاظ می‌شود. در حالی که سود و زیان جامع، به سود و زیان خالص سال مالی فعلی اشاره دارد که مواردی مانند تفاوت تسعیر ارز عملیات خارجی از آن کاسته شده باشد.
مزایای سود انباشته برای شرکت‌های بورسی
دانستیم که سود انباشته حاصل همان سودهای تقسیم‌نشده در دوره‌های مالی پیشین است. اما باید بدانیم که اهداف سود و زیان انباشته چه هستند و چه اطلاعاتی به ما می‌دهند. سود انباشته مزایای زیادی برای شرکت دارد. چرا که از این حساب برای برنامه‌های توسعه‌ای استفاده شده و با افزایش سرمایه شرکت، امکان گسترش فعالیت‌های عملیاتی فراهم می‌شود. به صورت کلی از سود انباشته برای موارد زیر استفاده می‌شود.
- توسعه و افزایش ظرفیت تولید
- به‌روزرسانی و تعمیر تجهیزات شرکت
- ایجاد فرصت‌های شغلی جدید با تأسیس خطوط تولید موازی
- پرداخت بدهی‌های شرکت از جمله وام‌های دریافت شده در سنوات گذشته
معایب زیان انباشته
زیان انباشته در حالتی شکل می‌گیرد که درآمدهای شرکت پاسخگوی هزینه‌ها و بدهی‌های شرکت نباشد. در چنین شرایطی در صورتی که فکر اساسی برای جبران زیان باقیمانده نشود، شرکت با شرایط بحرانی روبه‌رو خواهد بود. در نگاه معامله‌گری، شرکت‌های زیاندهی که سعی در جبران زیان و سودسازی با فروش بیشتر داشته باشند، گزینه‌های جذابی برای سرمایه گذاری بلندمدت محسوب می‌شوند.
نشانه‌های کاهش زیان انباشته
در صورتی که شرکت‌های زیانده بتوانند به سمت جبران زیان انباشته و ایجاد سود بروند، رصد آن‌ها خالی از لطف نیست! چرا که اغلب فرصت‌های خوبی برای معامله ایجاد می‌کنند. یکی از نشانه‌هایی که می‌تواند ناشی از سعی شرکت در جبران زیان انباشته باشد، روند نزولی نسبت P/S در چند دوره مالی به همراه افزایش درآمد عملیاتی است. در این حالت می‌توانید این برداشت را داشته باشید که شرکت با تولید بیشتر محصول و ایجاد درآمد، می‌تواند در مدت زمانی نه چندان طولانی، زیان انباشته خود را جبران نماید.
نحوه استفاده از سود انباشته توسط شرکت
پس از انباشت سودهای چند سال مالی، شرکت می‌تواند برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای یا پرداخت بدهی و مواردی از این دست، اقدام به برگزاری مجمع افزایش سرمایه از محل سود انباشته نماید. با این کار، شرکت حساب سود و زیان انباشته را به حساب سرمایه اصلی شرکت منتقل کرده و از آن برای مسائلی که در مجمع گزارش می‌دهد، استفاده می‌کند.
جمع‌بندی
سود و زیان انباشته در بورس یکی از فاکتورهای تأثیرگذار در ارزندگی سهام است. اگر بتوانید چند سال مالی متوالی یک شرکت را بررسی و روند سود یا زیان انباشته را در صورت‌های مالی آن شرکت رصد کنید، می‌توانید تخمینی از وضعیت بنیادی آینده آن شرکت داشته باشید. در بهترین حالت شما با شرکتی روبه‌رو خواهید بود که قرار است فعالیت‌های سودده خود را توسعه دهد و در بدترین حالت، شرکت در معرض ورشکستگی قرار خواهد گرفت! بنابراین بسیار مهم است که در هنگام بررسی بنیادی، ردیف سود و زیان انباشته را فراموش نکنید.
