اوراق اجاره یکی از انواع روش‌های تامین مالی شرکت‌ها از طریق انتشار اوراق است. این اوراق جزو اوراق بدهی هستند و شرکت‌ها موظفند در موعد مقرر سود ثابتی را به سهامداران پرداخت کنند. این نوع از اوراق علاوه بر تامین مالی شرکت‌ها، باعث ایجاد سپر مالیاتی می‌شود.
در این مقاله از سری مقالات آموزشی کارگزاری بیدار قصد داریم به تعریف اوراق اجاره و بازدهی آنها بپردازیم. با ما همراه باشید.
اوراق اجاره چیست؟
اوراق اجاره صکوک یکی از انواع اوراق قابل معامله است که هر ورقه آن نشان‌دهنده مالکیت فرد بر بخشی از دارایی می‌باشد. دارندگان اوراق به صورت مشاع مالک دارایی هستند.
در اوراق اجاره، نهاد واسط سرمایه‌ها را جمع‌آوری کرده و به خرید دارایی‌ها بادوام همچون کشتی، زمین، تجهیزات و هواپیما می‌پردازد. سپس دارایی‌ها توسط نهاد واسط به بانی اجاره داده می‌شود، در نهایت اجاره‌بها جمع‌آوری شده و بین سهامداران توزیع می‌شود.
به عنوان مثال با جمع آوری وجوه نقد، یک هواپیما خریداری می‌شود و در اختیار شرکت قرار می‌گیرد. شرکت با پرداخت اجاره‌بها از هواپیما استفاده می‌کند. سود بدست آمده از سرمایه گذاری در اوراق اجاره در انتها یا ابتدای دوره با سررسید‌های ماهانه، فصلی یا سالانه پرداخت می‌شود. سررسید اوراق نمی‌تواند بیشتر از مدت زمان باقی‌مانده از عمر دارایی باشد.مدت زمان تامین مالی شرکت‌ها از طریق انتشار اوراق 4 ماه زمان می‌برد.
پرداخت سود حاصل از اوراق اجاره به دو صورت به سهامداران پرداخت می‌گردد. در روش نخست تمام مبلغ اجاره‌بها در موعد مشخص شده، پرداخت می‌شود. در روش دوم بخشی از اجراه بها در موعد مقرر پرداخت شده و تصفیه مابقی وجوه اوراق اجاره در سررسید نهایی خواهد بود.
اوراق اجاره به زبان ساده جزو ابزار بازار بدهی (اوراق بدهی) است. شرکت با در اختیار گرفتن دارایی‌ها، برای خود بدهی ایجاد می‌کند و در فواصل مشخص به دارندگان اوراق سود پرداخت می‌نماید.
شرکت‌ها می‌توانند اوراق اجاره را حداکثر تا 4 سال منتشر کنند؛ به بیان دیگر امکان پرداخت اصل مبلغ پس از 4 سال امکان‌پذیر است.
یکی از ویژگی‌های این اوراق داشتن ضامن سودآوری است و به طور معمول شرکت‌های تامین سرمایه بازارگردان اوراق هستند. در صورت عدم پرداخت اجاره از سوی ناشر، سود توسط ضامن پرداخت می‌گردد. ضامن اوراق اجاره توسط بانی و با تایید سازمان بورس اوراق بهادار از میان بانک‌ها، موسسه‌های مالی و اعتباری، بیمه‌های تحت نظارت بیمه مرکزی، شرکت‌های تامین سرمایه، موسسات دولتی، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و نهادهای عمومی انتخاب می‌گردد.
بانی و نهاد واسط در اوراق اجاره کیست؟
نهاد واسط دارایی را خریداری کرده و سپس به بانی اجاره می‌دهد. بانی شخص حقوقی است که توسط نهاد واسط جهت تامین مالی اقدام به انتشار اوراق اجاره می‌کند. توجه داشته باشید؛ بانی مجاز به خرید اوراق اجاره منتشر شده برای تامین مالی خود نمی‌باشد.
دارایی‌های خریداری شده توسط کارشناسان کانون رسمی دادگستری ارزش‌گذاری و عمر اقتصادی آن مشخص می‌شود. قابل ذکر است در صورتی که دارایی‌ها به تشخیص سازمان بورس دارای قیمت رسمی و از تولیدکننده خریداری شده باشد، نیاز به قیمت‌گذاری نمی‌باشد.
شرایط دارایی اوراق اجاره
دارایی‌های اوراق اجاره باید دارای شرایط زیر باشد:
1- مالکیت دارایی غیرمشاع باشد
2- دارایی در رهن نباشد
3- امکان انتقال به غیر وجود داشته باشد
4- اعمال حقوق مالکیت در دارایی بدون محدودیت باشد
نحوه معاملات اوراق اجاره
اوراق اجاره از طریق کارگزاری‌ها قابل معامله هستند. جهت معامله اوراق داشتن کد بورسی و ثبت نام در یک کارگزاری الزامی است. پس از آن با سرچ نماد «اجاد» اوراق در پنل معاملاتی قابل خرید و فروش می‌باشد.
برای مشاهده نمادهای اوراق بدهی به سایت tsetmc.com مراجعه کنید. در منوی بالای صفحه بر روی «بورس اوراق بهادار تهران» کلیک کنید. سپس در منوی «ابزارهای مشتقه و اوراق بدهی» نمادها را مشاهده نمایید.
انواع اوراق اجاره
قرارداد اوراق اجاره به صورت اجاره به شرط تملیک و اجاره با اختیار فروش دارایی در سررسید اجاره با قیمت معین منتشر می‌شود. در حالت اجاره به شرط تملیک پس از پایان عمر اقتصادی، دارایی و اوراق به مالکیت بانی در می‌آید. اما در حالت دیگر دارایی فروخته می‌شود و مبلغ آن بین سهامداران تقسیم می‌شود.
اگر قیمت دارایی در زمان فروش کمتر از قیمت زمان خرید باشد، جهت جلوگیری از زیان سهامداران، اختیار فروش به آنها داده می‌شود.
به طور کلی می‌توان اوراق اجاره را از لحاظ بازپرداخت سرمایه اصلی افراد و به لحاظ اهداف انتشار اوراق به دو دسته تقسیم کرد که در شکل زیر مشاهده می‌نمایید.
فرایند درخواست تامین مالی شرکت‌ها
شرکت‌ها جهت تامین مالی درخواست خود را به صورت کتبی به یکی از شرکت‌های تامین سرمایه ارسال می‌نماید. شرکت تامین سرمایه با بررسی درخواست شرکت و احراز شرایط اولیه با شرکت ناشر قرارداد همکاری امضا می‌کند. شرکت تامین سرمایه از زمان درخواست تامین مالی تا سررسید با ناشر همکاری خواهد داشت. این همکاری شامل مشاوره، تعهد پذیره نویسی، بازارگردانی و ... می‌شود.
تفاوت اوراق اجاره و اوراق مشارکت
یکی از عمده تفاوت‌های اوراق اجاره و اوراق مشارکت در نوع دارایی است. در ادامه به تفاوت این دو نوع اوراق اشاره می‌پردازیم:
1- در اوراق مشارکت سرمایه‌های جمع‌آوری شده صرف پروژه‌های عمرانی می‌شود در حالی که دارایی‌های اوراق اجاره، دارایی‌های ثابت و بادوام همچون ساختمان، زمین و تجهیزات است.
2- در اوراق اجاره امکان از بین رفتن دارایی وجود دارد و این باعث ایجاد ریسک می‌شود. در مقابل اوراق مشارکت دارای چنین ریسکی نیست.
3- در پایان عمر اقتصادی دارایی اوراق اجاره بفروش می‌رسند و مبلغ آن بین سهامداران تقسیم می‌شود. این در حالی است که در پایان دوره اوراق مشارکت معادل مبلغ اسمی به سهامداران پرداخت می‌گردد.
4- در اوراق اجاره ضامن سود وجود دارد به این معنی که در صورت عدم پرداخت اجاره بها توسط ناشر، شرکت ضمانت کننده سود را پرداخت می‌نماید.
5- جهت جلوگیری از ضرر سرمایهگذاران اوراق اختیار فروش به آنها داده می‌شود.
جمع‌بندی
شرکت‌ها برای تامین مالی خود به انتشار اوراق اجاره می‌پردازند. به بیان دیگر خود را بدهکار می‌کنند و در ازای آن اجاره‌بها می‌پردازند. دارایی‌های اوراق اجاره باید شرایط خاصی داشته باشند و شامل هواپیما، کشتی، ساختمان، زمین و دیگر کالاهای بادوام می‌شود. یکی از مزایای این اوراق پرداخت سود ثابت، تضمین پرداخت سود و نقدشوندگی آن است.
