عمق بازار بورس به چه معناست؟ +راهکارهای افزایش عمق بازار

در بازار سرمایه با اصطلاح عمق بازار زیاد روبه‌رو می‌شویم. چه بسا هر روز عمق بازار در روبه‌روی ما قرار بگیرد. با این حال، ممکن است به صورت دقیق ندانیم که به چه چیز اشاره می‌کند یا چه اهمیتی دارد. عمق بازار در بورس می‌تواند نشانه‌ای از میزان مقبولیت بازار هم باشد. هر چه عمق بازار بورس بیشتر شود، افرادی که در این بازار سرمایه‌گذاری کرده‌اند بیشتر می‌شوند. اگر می‌خواهید بدانید که چه راهکارهایی برای افزایش عمق بازار وجود دارد یا چه عواملی در تعیین عمق بازار مؤثرند، این مطلب را از دست ندهید. 

عمق بازار چیست و چه اهمیتی دارد؟

عمق بازار شامل تمامی سفارشات خرید و فروش موجود برای تمامی سهم‌ها در بازار سرمایه است. به عبارت دیگر، مجموع حجم‌های خرید و فروش ثبت شده برای کل بازار، به عمق بازار یا Market depth معروف است. در تعریفی کلاسیک، به بازاری عمیق می‌گویند که خرید و فروش حجم زیادی از یک سهم نتواند تأثیری بر قیمت آن بگذارد. به عبارت دیگر، هرچقدر بتوان تبادل بزرگ‌تری را در بازار بدون تأثیر بر قیمت انجام داد، آن بازار عمیق‌تر است. 

اهمیت اول عمق بازار، در نقدشوندگی آن است. هرچه بازاری عمق بیش‌تری داشته باشد، خرید و فروش در آن آسان‌تر صورت می‌گیرد و رفتارهای هیجانی نمی‌تواند بر کلیت روند تأثیرگذار باشد. در مقابل بازارهایی با عمق کم، طاقت حجم زیاد عرضه یا تقاضا را ندارند و قیمت تحت تأثیر آن شاهد جابه‌جایی قیمتی قابل توجه خواهد بود. اهمیت دیگر عمق بازار، به مشارکت در بازار برمی‌گردد. هرچه بازاری عمیق‌تر باشد برای معامله‌گری جذاب‌تر است. به همین خاطر است که افزایش عمق بازار بورس همواره یکی از دغدغه‌های فعالین بازار است تا فرصت‌های معامله‌گری در بازار افزایش یابد.  

عوامل مؤثر بر عمق بازار 

اگر بخواهید تخمینی از عمق بازار داشته باشید، نیازمند شناخت معیارها و عوامل مؤثر بر عمق بازار هستید. هرچند که تعریف عمق بازار به مجموع سفارشات خرید و فروش برمی‌گردد، اما عوامل زیادی دست به دست هم می‌دهند تا آن سفارشات ثبت شود. در ادامه با بررسی این عوامل، می‌توانید به درک مناسبی از مفهوم عمق بازار برسید. 

تعداد سهامداران حقیقی

یکی از فاکتورهای مؤثر بر عمق بازار، حضور سهامداران حقیقی در بازار است. سهامداران حقیقی با سرمایه‌های خرد و کلان، با فعالیت در بازار بورس به افزایش عمق بازار کمک می‌کنند. با افزایش تعداد سهامداران حقیقی، انتظار می‌رود که عمق بازار نیز دستخوش تغییر زیادی واقع شود. چرا که هر معامله‌گر حقیقی با سرمایه خرد یا کلان، می‌تواند سفارشات متعددی را روانه نمادهای بازار کند. هرکدام از این سفارشات نیز به نوبۀ خود در میزان عمق بازار مؤثر هستند. به همین خاطر است که رکود در معاملات حقیقی بازار، می‌تواند باعث اُفت شدید عمق بازار شود و نقدشوندگی را کاهش دهد. 

تعداد شرکت‌های پذیرفته شده در بورس

شاید برای شما سوال باشد که افزایش شرکت‌های بورسی چه کمکی به افزایش عمق بازار می‌کند؟ نکته در این‌جاست که با افزایش تنوع شرکت‌های بورسی، بازار سرمایه جذابیت بیشتری پیدا می‌کند. چرا که فرصت‌های معاملاتی در بازار افزایش پیدا کرده و باعث جذب سرمایه‌های سرگردان می‌شود. در نهایت، با معامله روی نمادهای بیشتر، عمق بازار نیز بیشتر از قبل می‌شود. در مقابل، با حضور کمرنگ شرکت‌ها در بورس، بازار فرصت‌های معاملاتی محدودی خواهد داشت که نمی‌تواند نظر بسیاری از سرمایه‌گذاران را به خود جلب کند. 

نهادهای مالی فعال 

نهادهای مالی مانند شرکت‌های سرمایه‌گذاری و صندوق‌های سرمایه‌گذاری، می‌توانند تأثیر به‌سزایی در افزایش عمق بازار داشته باشند. این نهادها با جمع‌آوری سرمایه‌های پراکنده، معاملات زیادی را در بازار شکل می‌دهند که بر عمق بازار مؤثر است. بنابراین فعالیت نهادهای مالی در بورس می‌تواند تأثیر زیادی در عمق بازار داشته باشد.

حضور بازارساز به صورت فعال

بازارساز به نهادهایی گفته می‌شود که بتوانند در جهت‌های مخالف بازار دست به معامله بزنند تا نیازهای عرضه و تقاضا را برطرف کنند. این فعالیت باعث افزایش نقدشوندگی بازار شده و می‌تواند تأثیر زیادی در عمق بازار داشته باشد. فعالیت کمرنگ بازارسازها در بورس ایران، همواره باعث شکل‌گیری صف‌های خرید یا فروش بی‌پایان شده است. بنابراین بسته به میزان فعالیت بازارساز، عمق بازار دستخوش تغییرات می‌شود.

شفافیت اطلاعاتی

هرچه شفافیت اطلاعاتی بازار بیشتر باشد، فضای سرمایه‌گذاری از امنیت بالاتری برخوردار است. حتماً شنیده‌اید که پول ترسو است. اگر فضای سرمایه گذاری ناامن باشد، پول به سمت آن بازار نمی‌رود. شفافیت اطلاعاتی می‌تواند با تأمین امنیت سرمایه‌گذاری در بازار، سرمایه‌های بسیاری را جذب کند. در مقابل، رانت اطلاعاتی و نبود شفافیت در افشای اطلاعات، باعث ترس سرمایه‌گذاران شده و پول را از بازار بورس دور می‌کند. روشن است که میزان سرمایه فعال در بازار، تأثیر مستقیمی بر عمق بازار می‌گذارد.

سطوح مختلف بررسی عمق بازار

برای سنجش عمق بازار می‌توان از زاویه‌های متفاوتی به بازار نگریست. اهمیت توجه از زاویه‌های متنوع در این است که شما همیشه با تمام بازار روبه‌رو نیستید. گاهی تنها درگیر بخشی از بازار هستید و می‌خواهید ببینید که عمق آن چقدر است. به همین خاطر به صورت کلی می‌توان عمق بازار را در سه سطح بررسی کرد.

در سطح کل بازار بورس

در این مرحله شما کل بازار بورس را زیر نظر دارید. وقتی از عمق بازار بورس اشاره می‌شود، منظور این سطح از عمق بازار است. در این سطح، تمام بازار را زیر نظر می‌گیرید و سفارشات خرید و فروش، حجم معاملات و نسبت خریداران حقیقی به حقوقی را بررسی می‌کنید. هرچه سفارشات بزرگ‌تری ثبت شده باشد، حجم معاملات بالاتری انجام شده باشد و نسبت خریداران حقیقی به حقوقی مثبت‌تر باشد، عمق بازار بیشتر است. 

در سطح یک صنعت

بسیاری از مواقع شما با کل بازار معامله نمی‌کنید! بلکه تنها در یک صعنت خاص مشغول معامله هستید. صنایع مختلف با توجه به میزان اهمیت‌شان در اقتصاد کشور، عمق بازارهای متفاوتی دارند. گاهی یک صنعت استراتژیک، از چند صنعت کوچک، عمق بازار بیشتری دارد. بنابراین وابسته به میزان بزرگی و اهمیت صنعت، عمق بازار می‌تواند بیشتر یا کمتر باشد. معامله در صنایعی با عمق بازار کم، به علت نقدشوندگی پایین آن صنایع، با ریسک‌های بیشتری روبه‌رو است. 

در سطح تک سهم

گاهی با بررسی یک سهم، متوجه می‌شویم که به هر دلیلی سرمایه به سمت آن سرازیر شده است. در این مواقع بدون توجه به صنعت آن سهم یا کلیت بازار، می‌توان عمق بازار آن سهم را مورد بررسی قرار داد. توجه کنید که افزایش ناگهانی عمق بازار یک سهم می‌تواند ناشی از عوامل متنوعی باشد. با این حال این افزایش عمق بازار، نشان‌دهنده توجه فعالان بازار به آن سهم خاص است. 

راهکارهای افزایش عمق بازار بورس

برای افزایش عمق بازار بورس می‌توان اقدامات گسترده‌ای انجام داد. گاهی حتی افزایش سواد مالی مردم جامعه، می‌تواند باعث افزایش عمق بازار شود. اما به صورت کلی، برخی از اقدامات هستند که در مرور زمان از اهمیت بیشتری برای تأثیرگذاری در عمق بازار برخوردارند. در ادامه این موارد را بررسی می‌کنیم. 

تشویق افراد حقیقی برای سرمایه‌گذاری در بورس

یکی از راه‌های متداول برای افزایش عمق بازار، حضور گسترده افراد حقیقی در بازار سرمایه است. هرچه این حضور پررنگ‌تر شود، تأثیرات ناشی از آن بر عمق بازار نیز بیشتر خواهد بود. با آموزش مالی به افراد حقیقی و جذب سرمایه‌های خرد به بازار می‌توان گام مؤثری برای افزایش عمق بازار برداشت. 

البته فراهم کردن زمینه برای فعالیت امن طیف‌های متنوع از نوسانگیران تا معامله‌گران و سرمایه‌گذاران بلندمدت، قدم ارزشمندی برای حضور هرچه بیشتر افراد حقیقی در بازار سرمایه است. در صورتی که زمینه برای حضور بخش‌های مختلف سرمایه‌گذار فراهم باشد، عمق بازار نیز به مرور زمان بهبود پیدا می‌کند.

ایجاد ابزارهای نوین مالی

در راستای نکتۀ بالا برای حضور افراد حقیقی در بازار سرمایه، لازم است ابزارهای مالی مناسبی طراحی شود تا سرمایه‌های خرد افراد حقیقی به شکل مناسبی به بازار تزریق شود. در صورتی که این سرمایه‌ها به صورت نامناسبی وارد بازار شوند، هرچند به صورت موقت عمق بازار را افزایش می‌دهند، اما با ایجاد ترس و هیجان کاذب می‌توانند تهدیدی برای کلیت بازار باشند. به همین خاطر خوب است که با ابزارهایی مانند صندوق های سرمایه گذاری به جذب سرمایه‌های خرد پرداخته تا زیر نظر افراد متخصص این سرمایه‌ها وارد بازار شوند.

تنوع بخشیدن به شرکت‌های بورسی

یکی از راه‌های افزایش عمق بازار، ایجاد فرصت‌های معاملاتی است. برای افزایش فرصت‌های معاملاتی، نیاز است که شرکت‌های بورسی متنوع‌تر شوند. برای این‌کار می‌توان با تسهیل در فرایند پذیرش شرکت‌ها به کمک افزایش عمق بازار رفت. همچنین دعوت از شرکت‌ها برای حضور در بازار سرمایه و تأمین مالی از این طریق، قدم مناسبی برای افزایش عمق بازار است. 

اندیکاتور عمق بازار

ممکن است اسم اندیکاتور عمق بازار را شنیده باشید و کنجکاو شده باشید که چگونه می‌توانید به آن دسترسی پیدا کنید. ممکن است شما به دنبال استراتژی‌های معاملاتی با اندیکاتور عمق بازار باشید. اما واقعیت این است که هنوز اندیکاتور برای عمق بازار تعریف نشده و چنین چیزی وجود خارجی ندارد. امروز تنها می‌توان با توجه به مفاهیم و مسائل ذکرشده، عمق بازار را تخمین زد و در سهم‌ها و صنایع متفاوت با همدیگر مقایسه کرد.

جمع‌بندی

عمق بازار سرمایه از اهمیت زیادی برخوردار است. چرا که تأثیر مستقیمی بر میزان نقدشوندگی سهام داشته و می‌تواند باعث ایجاد فرصت‌های معاملاتی بیشتری شود. همچنین هر چقدر عمق بازار بیشتر باشد، ترس یا هیجان کاذب تأثیر کمتری بر قیمت می‌گذارد و از ضرر سهامداران خرد جلوگیری می‌شود. دانستید که عمق بازار می‌تواند از عوامل متنوعی مانند تعداد سهامداران حقیقی یا تعداد شرکت‌های بورسی تأثیر بپذیرد. در انتها با بررسی عوامل مؤثر بر عمق بازار، راهکارهایی برای افزایش عمق بازار را مطالعه کردید.