از 21 مهرماه سال 1398 در بورس کالای ایران قرارداد آتی پسته شروع به کار کرد. در روزهای ابتدایی فعالان این بازار موفق به کسب سود بیش از 100% هم شدند. از این رو در این محتوا قصد داریم به آموزش قرارداد آتی پسته، نحوه معامله و جزئیات آن که شامل کارمزد معاملات آتی پسته و زمان معامله است بپردازیم.
قرارداد آتی پسته
ایران جزو کشورهای اصلی تولید کننده پسته در جهان است و به طور متوسط ایران و آمریکا که از کشورهای اصلی تولید کننده این محصول هستند، 70 الی 80% پسته مورد نیاز دنیا را تولید می‌کنند.
یکی از محصولات سودآور و مهم صادراتی در ایران پسته است که دلالان و کلاهبرداران نمی‌توانند به‌خاطر ارزآوری مناسب این محصول، از سود معاملات آن چشم‌پوشی کنند. به همین خاطر در بورس که یک بازار شفاف و عادلانه‌ای است، فرصتی فراهم شده است تا کشاورزان از مشکلاتی چون بدحسابی و سوخت مطالبات و پول خود در امان بمانند.
برای مثال اگر کشاورزی پیش از موعد برداشت محصول، نگران کاهش قیمت پسته در زمان برداشت باشد، می‌تواند نگرانی خود را با استفاده از قراردادهای آتی پسته کاهش دهد و پیش از آنکه برای برداشت محصول پسته اقدام کند، قیمت‌گذاری آن را انجام دهد. در این مواقع خریداری که احتمال می‌دهد در آینده قیمت پسته افزایش خواهد یافت، در قرارداد آتی اقدام به خرید زود هنگام آن می‌کند و با انعقاد قراردادهای آتی پسته قیمت خرید آتی خود را زودتر مشخص می‌کند.
البته به‌جز کشاورزان سایر افرادی که می‌خواهند در بازار دوطرفه معامله کنند نیز می‌توانند با پذیرش ریسک این بازار، قرارداد آتی پسته یا همان معاملات آتی پسته را مورد بررسی قرار دهند و با استفاده از قرارداد آتی کالا، محصولات کشاورزی از جمله پسته را در بورس کالا معامله کنند.
باتوجه به تعریف قرارداد آتی، طرفین معامله پس از امضای قرارداد متعهد می‌شوند. یعنی فروشنده تعهد می‌دهد که در زمان مشخص، به قیمت تعیین شده در قرارداد، بخشی از کالای مشخص شده را بفروشد و خریدار نیز متعهد به خرید آن می‌باشد.
آموزش نحوه معامله
نحوه معامله در قرارداد آتی به این صورت است که نیازی به پرداخت وجه در زمان معامله نیست. در زمان امضای قرارداد فروشنده بدون آنکه پسته را تحویل دهد اقدام به عقد قرارداد می‌کند و در مقابل خریدار نیز در آن زمان پولی پرداخت نمی‌کند و تنها امضای قرارداد انجام خواهد شد.
جهت اطمینان از ایفای تعهد طرفین به پایبندی معامله، از خریدار و فروشنده مبلغی به‌عنوان وجه تضمین آتی پسته دریافت می‌شود که باید در اختیار بورس قرار گیرد. به طور میانگین وجه تضمین 20 درصد کل ارزش معامله را شامل می‌شود و شرط قرارداد آتی پسته نیز، پرداخت وجه تضمین به بورس در زمان معامله می‌باشد.
وجه تضمین این اطمینان را می‌تواند ایجاد کند که در موعد تحویل کالا که چند ماه پس از عقد قرارداد است، فروشنده محصول را برای خریدار ارسال و خریدار نیز وجه آن را پرداخت کند.
وجه تضمین آتی پسته
وجه تضمین از ارکان قرارداد آتی است که جهت ایفای تعهد طرفین معامله، به بورس پرداخت می‌شود. مبلغ وجه تضمین ثابت نیست و با توجه به نوسان قیمت دارایی پایه در زمان انجام معامله مشخص می‌شود. پسته طبیعی خشک خندان فندقی، دارایی پایه در قرارداد آتی است.
خریدار و فروشنده پس از گذشت دو روز کاری متوجه مبلغ وجه تضمین می‌شوند. پیش از انجام و ثبت سفارش طرفین معامله، کارگزار موظف است از واریز وجه تضمین مشتریان به بورس کالا اطمینان داشته باشد.
نکته: هر مشتری برای اخذ موقعیت، باید 70 درصد مبلغ وجه تضمین اولیه را در حساب عملیاتی خود داشته باشد، در غیر این صورت، اخطاریه افزایش وجه تضمین از جانب اتاق پایاپای برای مشتری صادر می‌شود و مشتری تا یک ساعت بعد از دریافت اخطاریه، فرصت دارد نسبت به افزایش موجودی حساب خود تا سطح وجه تضمین اقدام کند یا اینکه تا سطح مبلغ موجودی، جهت بستن موقعیت‌های تعهدی باز ایفا نشده خود اقدام کند. در غیر این صورت راسا کارگزاری با توجه به موجودی مشتری، موقعیت‌های مذکور را خواهد بست.
نکول در بازار آتی
درصورتی‌که یکی از طرفین معامله در قرارداد آتی به تعهد خود عمل نکند، اتاق پایاپای به‌عنوان پشتوانه معاملات عمل خواهد کرد. کارمزد معامله از طرفی که معامله را نکول کرده است دریافت می‌شود و مشتری نکول کننده باید کارمزد تسویه و تحویل معامله دو طرف را، خود پرداخت کند.
اندازه قرارداد و واحد قیمت
مبلغ سفارش‌های ثبت شده بر روی تابلو معاملات، همانند دیگر سهام به ریال و واحد آن کیلوگرم می‌باشد. یعنی قیمتی که در تابلو درج می‌شود برای یک کیلوگرم پسته خواهد بود و اندازه هر قرارداد برابر با 100 کیلوگرم پسته است.
یعنی اگر شما به‌ازای هر کیلو پسته معادل 1،000،000 ریال پرداخت نمایید، ارزش معامله 100 کیلوگرم پسته برابر با 100،000،000 ریال (ده میلیون تومان) خواهد بود.
حداکثر حجم سفارش هر مشتری در قرارداد آتی پسته 25 قرارداد است. این به این معنا می‌باشد که معامله‌گر در هر سفارش می‌تواند حداکثر 2500 کیلوگرم پسته را در سیستم ثبت نماید.
همچنین در هر نماد معاملاتی پسته، سقف مجاز موقعیت‌های تعهدی باز برای مشتریان حقیقی 250 قرارداد است.
زمان معامله
هیئت‌مدیره بورس روزها و ساعات معامله را اعلام خواهد کرد. زمان انجام معامله قراردادهای آتی پسته نیز از ساعت 10 الی 17 در روزهای شنبه تا چهارشنبه و از ساعت 10 الی 16 روز پنجشنبه و طی یک جلسه معاملاتی پیوسته انجام می‌شود.
کارمزد معاملات آتی پسته
در قرارداد آتی پسته کارمزد را باتوجه‌به ارزش معامله محاسبه می‌کنند و درصدی از ارزش به‌عنوان کارمزد لحاظ می‌شود. اما برای حمایت از کالای کشاورزی، برای کارمزد معاملات آتی پسته تخفیف در نظر گرفته می‌شود و با توجه به آخرین قیمت تسویه، به کارگزار و بورس کالا کارمزد پرداخت می‌شود.
در تصویر زیر جزئیات کارمزد معاملات قرارداد آتی پسته ذکر شده است.
| کارمزد معاملات قرارداد آتی پسته (برحسب ارزش هر قرارداد) | ||
| کارمزد فروش | کارمزد خرید | شرح |
| 0.0004 | 0.0004 | کارگزار |
| 0.0002 | 0.0002 | بورس کالا |
| 0.0006 | 0.0006 | جمع |
برای اطلاع از استانداردها و مشخصات کامل قرارداد آتی پسته، امید نامه مربوط به آن را که در سایت رسمی بورس کالا قرار می‌گیرد، مطالعه کنید.
عوامل مؤثر بر قیمت پسته
مهم‌ترین عوامل مؤثر بر قیمت پسته در قرارداد آتی بدین شرح است:
- قیمت‌های جهانی و میزان تولید سایر کشورهای رقیب
- میزان عرضه کشورهای رقیب در بازار
- شرایط محیطی (نظیر خشکسالی و …) و میزان حمایت‌های دولتی از تولیدکنندگان
- تعرفه‌های گمرکی کشورهای واردکننده پسته
- بهبود یا تضعیف رابطه با کشورهای همسایه
- نرخ ارز
مزایا بازار آتی پسته
معاملات قراردادهای آتی علاوه بر آنکه ریسک دارد، برای سرمایه‌گذاران نیز فرصتی برای کسب سود فراهم می‌آورد. در قرارداد آتی خریدار می‌تواند با سرمایه کم، دارایی‌های زیادی را خریداری کند.
- در معاملات آتی چون معامله به‌صورت پیش‌فروش انجام می‌شود و قرارداد آتی به فروش می‌رسد، در این بازار میزان نقدشوندگی تا حدودی زیاد است. در صورت نیاز سرمایه‌گذار می‌تواند کالا را از بازار نقدی تهیه کند.
- همچنین از دیگر مزایای قراردادهای آتی معافیت مالیاتی در خریدوفروش است (ماده 7 قانون توسعه ابزارهای مالی).
- افراد می‌توانند در روز معاملاتی بی‌نهایت معامله داشته باشند.
- این بازار دارای اهرم است که به حداقل رساندن ریسک کمک می‌کند. بدین ترتیب سرمایه گذار می‌تواند کالا را با قیمت در نظر گرفته شده بفروش رساند و از نوسانات بازار بر روی قیمت کالا در امان باشد.
- هزینه معامله در قراردادهای آتی در مقایسه با معاملات نقدی 0.1 درصد می‌باشد.
- عرضه و تقاضا عامل تعیین‌کننده قیمت در قراردادهای آتی است و قیمت‌ها شفاف و عادلانه می‌باشد.
جمع‌بندی
هدف اصلی قرارداد آتی پسته کاهش و یا پوشش ریسک ناشی از نوسان قیمت می‌باشد. تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان اصلی پسته از جمله افراد فعال در بازار آتی پسته هستند. نوسان گیرها در این بازار بیشترین کارمزد معاملات را پرداخت خواهند کرد. اما به‌طورکلی کارمزد معاملات قرارداد آتی پسته نسبت به سهام دیگر کم تر است.
در این قرارداد طرفین معامله متعهد به ایفای تعهد خود هستند و چون در زمان انجام معامله کالایی تحویل نمی‌شود و پولی به فروشنده پرداخت نمی‌گردد، طرفین معامله مبلغی را به‌عنوان وجه تضمین به بورس کالا پرداخت می‌کنند و در اتاق پایاپای در این قرارداد تضمین و تسویه قرارداد آتی انجام می‌شود.
