امروزه کسب سود تنها در معامله سهام نیست، بلکه با شناخت ابزارهای مالی می‌توان نسبت به دیگران سود بیشتری کسب کرد. یکی از ابزارهایی که در بازارهای مالی به منظور کنترل ریسک مورد استفاده قرار می‌گیرد، قراردادهای آتی و معامله در بازار آتی بورس کالا است که از ابزارهای بازار مشتقه می‌باشد.
در نظر داشته باشید که معاملاتی آتی سهام با معاملات آتی کالا متفاوت است. اگر دانش کافی در خصوص ابزارهای مشتقه ندارید نگران نباشید، در این مطلب صفر تا صد بازار آتی کالا را به شما توضیح خواهیم داد؛ با ما همراه باشید.
قرارداد آتی چیست؟
قرارداد آتی یک قرارداد حقوقی است که زمان و قیمت معامله در آن تعیین شده است. به منظور خرید و فروش یک کالای خاص یا اوراق بهادار با قیمت از پیش تعیین شده، صورت می‌گیرد. یکی از طرفین موافقت می‌کند که مقدار مشخصی از اوراق بهادار یا یک کالا را خریداری کرده و در تاریخ معینی دریافت شود.
مشتری جهت باز کردن موقعیت خرید یا فروش باید مبلغی را به عنوان وجه تضمین در حساب عملیاتی خود واریز کند. این مبلغ تا زمان باز بودن موقعیت وی بلوکه می‌باشد. پس از بستن موقعیت مشتری می‌تواند درخواست برداشت وجه دهد.
عملکرد قرارداد آتی
بازار معاملات آتی کالا یک بازار دو طرفه می‌باشد، یعنی افراد از افت قیمت هم می‌توانند سود کسب کنند. اگر مشتری پیش‌بینی کند که کالای مورد نظر افت قیمت خواهد کرد و موقعیت باز فروش ایجاد کند، از ریزش قیمت سود کسب کرده است.
به زبان ساده‌تر، اگر قیمت دارایی اصلی کاهش یابد، سرمایه‌گذاران از حق فروش سود می‌برند. سرمایه‌گذار دارایی را با قیمت بالاتر در بازار تضمین شده از طریق قرارداد آتی می‌فروشد و سپس آن را با قیمت پایین بازخرید می‌کند.
مزایا و معایب بازار آتی
با وجود اینکه بسیاری از مردم هنوز با ابزارهای مشتقه و بازار آتی آشنایی ندارند، معامله‌گران حرفه‌ای سودهای خوبی از این بازار کسب می‌کنند. این بازار نیز همچون بازارهای دیگر دارای مزایا و معایبی است که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد:
مزایا:
1- معاف از مالیات
2- کارمزد کم معامله
3- امکان خرید و فروش نامحدود در هر روز معاملات
4- محاسبه سود و زیان روزانه مشتری و واریز آن به حساب وی
5- تخصیص سود بانکی به مانده حساب
معایب:
در بازار آتی از اهرم استفاده می‌شود. در صورتی که معامله‌گر روند معاملاتی را اشتباه پیش‌بینی کرده باشد، منجر به از دست دادن میزان زیادی از سرمایه خود می‌شود.
کارمزد بازار آتی
کارمزد قرارداد خرید و فروش آتی ۰.۰۰۰۶۸ در هر معامله می‌باشد. زمانی که قرارداد آتی به مرحله تسویه و تحویل کالا می‌رسد، کارمزد آن 0.0014 قیمت تسویه می‌باشد. به این معنی که قیمت تسویه ضربدر 0.0014 می‌شود و این مبلغ توسط سرمایه‌گذار به عنوان کارمزد به کارگزاری پرداخت می‌شود.
نحوه ورود به بازار آتی
حال که با قرارداد آتی آشنا شده‌ایم می‌خواهیم برایتان بگوییم که چگونه می‌توانید، کد معاملاتی دریافت و معامله کنید. کد معاملاتی بازار مشتقه با کد معاملاتی اوراق و بورس کالا متفاوت است. به‌خاطر داشته باشید که جهت دریافت کد معاملاتی در قرارداد آتی، همانند بازار سهام، ثبت نام در سجام و احراز هویت ضروری است.
متقاضیان از دو روش حضوری و غیرحضوری می‌توانند کد بازار مشتقه دریافت کنند. در روش حضوری متقاضی به همراه شناسنامه و کدملی به یکی از شعب کارگزاری مراجعه و فرم‌های دریافت کد را پر می‌کند. کارگزاری بیدار جزو برترین کارگزاری در معاملات مشتقه است و علاقمندان به این بازار می‌توانند کد معاملاتی خود را از این کارگزاری دریافت و از خدمات آن بهره مند شوند.
متقاضیانی که شرایط حضور در شعب را ندارند می‌توانند از روش غیرحضوری استفاده کنند. در این روش فرد باید پس از ورود به سایت ebidar.ebgo.ir اطلاعات شخصی خود را ثبت نماید. سپس فرم‌های مربوط به دریافت کد معاملاتی را از سایت کارگزاری دانلود و تکمیل کند. در نهایت از طریق پست به نشانی پستی کارگزاری ارسال نماید.
در نظر داشته باشید که تحویل فیزیکی فرم‌ها به کارگزاری الزامی است. بنابراین از هر روشی که استفاده می‌کنید باید فرم‌ها به درستی پر کرده و به کارگزاری تحویل دهید. کارگزاری فرم‌های تکمیل شده توسط مشتری را برای بورس کالا ارسال می‌کند.
متقاضیان علاوه بر این باید دو حساب وکالتی داشته باشند و شماره حساب آن را به کارگزاری اعلام نمایند. حساب‌ها تحت عنوان حساب در اختیار (حساب عملیاتی) و حساب پشتیبانی هستند.
حساب در اختیار: در واقع این حساب یک حساب مشترک با سازمان بورس محسوب می‌شود که در اختیار سازمان بورس می‌باشد، یعنی حق برداشت از این حساب تنها در اختیار سازمان است و شما اجازه برداشت از این حساب را ندارید.
حساب پشتیبان: حساب پشتیبان همان حساب شخص سهامدار است که می‌تواند برداشت وجه خود را از این حساب انجام دهد. برای افتتاح حساب، در حال حاضر امکان افتتاح حساب در سه بانک ملت، سامان و رفاه وجود دارد.
به‌خاطر داشته باشید که هر دو حساب عملیاتی و پشتیبان باید از یک بانک باشند. حساب در اختیار باید حتما از نوع حساب کوتاه مدت باشد ولی در حساب پشتیبان تفاوتی در نوع حساب ندارد. انتخاب اینکه کدام یک از حساب‌های متقاضی از نوع حساب در اختیار باشد به عهده بانک است.
در صورتی که تمام مدارک به درستی ارسال شده باشد، طی 3 الی 4 روز کاری کدمعاملاتی برای متقاضی ارسال می‌شود. پیام ارسالی از سوی کارگزاری حاوی نام کاربری، رمز عبور و آدرس سایت صحرا است که متقاضی از این پس می‌تواند سفارشات خود را در آن سامانه ثبت کند.
ساعت معاملات بازار آتی از ساعت 10 الی 17 می‌باشد که از ساعت 10 الی 10:30 پیش گشایش است. دامنه نوسان بازار آتی مثبت و منفی 5 درصد است.
مراحل انجام معامله در بورس آتی کالا
پس از آنکه کد معاملاتی سامانه بورس کالا را از کارگزاری دریافت کردید، می‌توانید به معامله در بازار آتی در سامانه صحرا اقدام کنید.
1- شارژ کردن حساب
ابتدا باید مانند هر حساب کاربری، اقدام به شارژ حساب خود نمایید. در این حالت چون نیاز نیست به حساب کارگزاری مبلغی واریز کنید، بنابراین برای شارژ حساب هم نیازی به درگاه واریز ندارید. اما باید حسابی را که در اختیار بورس می‌باشد، شارژ کنید که برای این کار می‌توانید از روش‌های آنلاین پرداخت وجه یا مراجعه حضوری به بانک اقدام کنید.
سپس به سامانه معاملات آتی وارد شوید و از قسمت «مدیریت مالی»، حساب خود را بروز رسانی نمایید تا از شارژ حساب اطمینان حاصل کنید.
2- انجام معامله
پس از شارژ کردن حساب پشتیبان، برای معامله در بازار آتی باید نماد مورد نظر را جست‌وجو کنید. نمادهای قابل معامله در بازار آتی را از سایت بورس کالا به نشانی cdn.ime.co.ir می‌توانید مشاهده کنید. در حال حاضر زعفران، صندوق طلا، نقره و شمش طلای خام در این بازار داد و ستد می‌شود. در سایت بورس کالا نام نماد و مشخصات آورده شده است.
پس از انتخاب نماد، از قسمت دیده‌بان در سامانه معاملاتی، نماد مورد نظر را جست‌وجو کنید. سپس اطلاعاتی مانند اندازه هر قرارداد و تاریخ تحویل و سایر اطلاعات نمایش داده می‌شود. اندازه قرارداد، اندازه هر قرارداد را نشان می‌دهد. مثلاً هر قرارداد زعفران، 100 گرم زعفران را شامل می‌شود.
در بازار آتی، قیمت تسویه معادل قیمت پایانی در بازار سهام است. قیمت تسویه میانگین قیمت معاملات انجام شده در 30 دقیقه پایانی جلسه معاملاتی می‌باشد. با این وجود استثناهایی نیز وجود دارد.
برای مثال در صورتی که در 30 دقیقه پایانی جلسه معاملاتی، حجم معاملات انجام شده از 20% حجم کل معاملات کمتر باشد، میانگین قیمت در یک ساعت پایانی جلسه معاملاتی به‌عنوان قیمت تسویه روزانه در نظر گرفته می‌شود. حتی در 1 ساعت پایانی هم حجم معاملات از 20% حجم کل معاملات کمتر باشد، برای محاسبه قیمت تسویه حجم کل معاملات در روز در نظر گرفته می‌شود.
همان‌طور که گفته شد این بازار دو طرفه است و شما می‌توانید معامله خرید یا فروش داشته باشید. در نظر داشته باشید که پیش از خرید باید به زمان سررسید قرارداد توجه کنید. در صورتی که زمان سررسید فرا برسد، فرم تحویل کالا صادر می‌شود. سازمان بورس یک فرصت به مشتری می‌دهد و اجازه می‌دهد که در صورتی که قصد تحویل کالا را نداشته باشد آن را در گواهی سپرده به فروش برساند. در نهایت اگر مشتری نتواند دارایی خود را به فروش برساند باید محصول را از انبار بورس تحویل گیرد.
بررسی وضعیت حساب
جهت باز کردن یک سفارش در بازار آتی نیاز است که سرمایه‌گذار حساب در اختیار خود را تا میزان عدد مشخصی شارژ کند. این وجه تضمین جهت باقی تعهد، پرداخت مابقی پول و تحویل کالا است. این مبلغ در حساب سرمایه‌گذار بلوکه می‌شود.
پس از شارژ حساب و خرید، سه وضعیت در حساب به وجود می‌آید. در نظر داشته باشید که بروزرسانی حساب‌ها هر نیم ساعت و تسویه حساب‌ها در این بازار به صورت روزانه صورت می‌گیرد. در پایان هر روز سه وضعیت؛ نرمال، at risk و مارجین کال در حساب کاربر ایجاد می‌شود که در ادامه به تعریف هر کدام می‌پردازیم.
- وضعیت نرمال در بازار آتی: زمانی که موجودی حساب در اختیار مشتری بیشتر یا مساوی میزان وجه تضمین اولیه باشد، حساب در وضعیت نرمال است.
- وضعیت مارجین کال در بازار آتی: زمانی که موجودی در اختیار مشتری پس از بروزرسانی کمتر از 70 درصد وجه تضمین اولیه باشد، به اصطلاح حساب مارجین کال شده است. حد مجاز برای زیان معاملاتی 30 درصد وجه تضمین اولیه است. در این صورت مشتری فرصت دارد تا روز معاملاتی بعد به طور کامل زیان خود را جبران کند در غیر این صورت وضعیت باز مشتری توسط کارگزاری بسته می‌شود.
- وضعیت at risk در بازار آتی: زمانی که حساب مشتری کمتر از نرمال و بیشتر از مارجین کال باشد در وضعیت ریسک است. در این وضعیت نیست مشتری باید تا روز بعد معاملاتی وضعیت را به حالت نرمال برساند.
محاسبه ارزش قرارداد در بازار آتی
سرمایه‌گذاران برای محاسبه ارزش قرارداد خود باید قیمت معامله را در اندازه قرارداد و تعداد قرارداد ضرب کند. به مثال فوق توجه کنید:
آقای امیری یک قرارداد خرید آتی زعفران را با قیمت 50000 هزار تومان تهیه می‌کند. ارزش قرارداد به روش زیر بدست می‌آید. (اندازه قرارداد آتی زعفران 100 است)
1*50000*100=5000000
ارزش قرارداد آقای امیری 5 میلیون تومان است. برای محاسبه کارمزد این معامله باید این مبلغ را در 0.00068 ضرب کنیم.
برداشت وجه
در قرارداد آتی امکان برداشت وجه از حساب در اختیار (حساب عملیاتی) امکان پذیر نمی‌باشد و در صورتی که تمایل به برداشت وجه دارید، تقاضای خود را برای کارگزاری ارسال کنید و ارسال درخواست، از طریق کارگزار انجام می‌شود. بورس کالا مبلغ درخواستی شما را از حساب عملیاتی به‌حساب پشتیبان منتقل می‌کند و شما می‌توانید وجه مورد تقاضا را از حساب بانکی مورد نظر، دریافت نمایید.
اگر تا 15 دقیقه بعد از پایان جلسه معاملاتی، درخواست خود را برای کارگزار ارسال نمایید، تا ساعت 10 صبح روز کاری بعد وجه مورد تقاضا به‌حساب شخصیتان منتقل می‌شود.
وضعیت درخواست وجه را می‌توانید از قسمت «وضعیت» در سامانه معاملاتی مشاهده کنید و اگر انتقال وجه به حساب شما انجام نشده باشد، علت آن در قسمت «گزارش درخواست برداشت وجه» قابل مشاهده است.
جمع‌بندی
قراردادهای آتی از جمله ابزارهای مشتقه هستند که در بورس کالا مورد معامله قرار می‌گیرند. این قراردادها یک ابزار مالی و قرارداد حقوقی برای خرید یا فروش یک دارایی خاص یا اوراق بهادار با قیمت از پیش تعیین شده در زمان معین هستند.
خریدار قرارداد آتی با اتمام قرارداد آتی، تعهد خرید و دریافت دارایی اصلی را بر عهده می‌گیرد. فروشنده قرارداد آتی تعهد می‌کند که دارایی اصلی را در تاریخ انقضا تهیه و تحویل دهد. کالاهایی چون زعفران، شمش طلا، صندوق طلا و نقره در این بازار مورد معامله قرار می‌گیرند.
