صورت سود و زیان چیست؟ + نمونه و انواع سود

معمولا سیستم‌های حسابداری برای انجام محاسبات سنگین مربوط به این حوزه نیاز به چندین صورت مالی خواهند داشت که در این میان یکی از مهم‌ترین و پر کاربرد‌ترین صورت‌های مالی در سیستم‌های حسابداری، صورت سود و زیان نام دارد.

نام دیگر این صورت مالی، صورت درآمد و هزینه است که از این موضوع می‌توانیم نتیجه بگیریم که قرار است در صورت سود و زیان با مطالبی در رابطه با میزان هزینه‌های صرف شده برای یک شرکت و یا میزان درآمد‌های حاصله از فعالیت‌های مختلف سروکار داشته باشیم.

اهمیت تهیه صورت سود و زیان تنها مختص شرکت نیست بلکه سهامداران نیز با استفاده از صورت‌های مالی شرکت‌ها به بررسی وضعیت و عملکرد شرکت می‌پردازند. یکی از صورت های مالی مورد استفاده در تحلیل بنیادی، صورت سود و زیان است. با توجه به اهمیت آموزش صورت سود و زیان قصد داریم در این مقاله به بیان اقلام صورت سود و زیان بپردازیم و یک نمونه صورت سود و زیان را از سامانه کدال استخراج کنیم.

صورت سود و زیان چیست؟

در تعریف صورت سود و زیان باید گفت یکی از ابزارهای مالی است که شرکت‌ها برای نمایش عملکرد مالی خود از آن استفاده می‌کنند. به بیان دیگر صورت سود و زیان یک گزارش مالی است که شامل اطلاعات مربوط به درآمد، هزینه‌ها، سود خالص، زیان خالص و دیگر عناصر مهم مالی یک شرکت در یک دوره زمانی خاص است.

صورت سود و زیان به مدیران، سرمایه‌گذاران، بانک‌ها و دیگر صاحبان منافع کمک می‌کند تا عملکرد مالی شرکت را بررسی کنند و تصمیمات مدیریتی و سرمایه گذاری بهتری بگیرند. این گزارش معمولاً در هر دوره حسابداری (مثل یک سال مالی) تهیه می‌شود و به عنوان یک ابزار ارزیابی اساسی برای سلامت مالی شرکت به شمار می‌آید.

اهداف تهیه صورت سود و زیان

در تهیه صورت سود و زیان چندین هدف دنبال می‌شود که این اهداف عبارتند از:

• پی بردن به میزان سودآوری یک شرکت از جمله اهدافی است که در تهیه صورت سود و زیان دنبال می‌شود. در واقع اعداد و ارقام این صورت مالی می‌تواند نشان دهنده میزان موفقیت شرکت در رسیدن به سودآوری باشد.
• دید جامعی که مدیران شرکت‌ها از صورت سود و زیان آن به دست می‌آورند بسیار با اهمیت خواهد بود چرا که قطعا این صورت مالی می‌تواند پارامتر مناسبی برای مقایسه کارایی مالی شرکت با شرکت‌های رقیب باشد.
• گاهی اطلاعاتی که صورت سود و زیان در اختیار مدیر و مسئولین شرکت قرار می‌دهد، هشداری برای ادامه روند فعالیت خواهد بود؛ به این معنا که عملکرد ضعیف صورت سود و زیان یک شرکت می‌توان مدیران را به سمت اخذ تصمیمات بهتر هدایت کند. طبیعتا یک صورت مالی که راضی کننده نباشد، می‌تواند تصمیماتی در رابطه با افزایش ظرفیت تولید، تغییر کارکرد برخی از خط‌های تولید و یا حتی افزایش کیفیت محصولات را به دنبال داشته باشد.

مراحل تهیه گزارش سود و زیان

تهیه صورت سود و زیان دارای چندین مرحله است که بایستی به دقت انجام شود. این مراحل عبارتند از:

• مشخص کردن مدت زمان دوره برای محاسبه صورت سود و زیان که این مدت زمان معمولا 3.6.9 و یا ۱۲ ماهه انتخاب خواهد شد.
• محاسبه تمامی درآمد‌های شرکت در مدت زمان تعیین شده در مرحله قبل؛ این درآمد‌ها می‌تواند حاصل از فروش محصولات، ارائه خدمات و یا هر دو مورد باشد.
• محاسبه قیمت تمام شده برای تمامی محصولات فروخته شده که می‌تواند اعم از هزینه‌های پرداختی به کارگران و یا هزینه خرید مواد اولیه باشد.
• محاسبه میزان سود ناخالص شرکت به واسطه کسر هزینه‌های تمام شده از درآمد حاصل از فروش محصول و یا ارائه خدمات
• محاسبه هزینه‌های عملیاتی ناشی از توزیع و فروش محصول
• محاسبه مبلغ درآمد قبل از کسر مالیات؛ به این صورت که مبلغ سود ناخالص منهای هزینه‌های فروش و اداری می‌شود.
• ثبت مبلغ مالیات بر درآمد به منظور محاسبه سود خالص
• محاسبه درآمد خالص به واسطه کسر مبلغ مالیات از درآمد محاسبه شده در مراحل قبل
• ثبت تمامی اطلاعات به دست آمده در مراحل گفته شده که اعم از نام شرکت، دوره مالی و در نهایت گزارش سود و زیان خواهد بود.

انواع سود در صورت سود و زیان

همانطور که گفتیم صورت سود و زیان یکی از اصلی‌ترین صورت‌های مالی می‌باشد که دارای انواع مختلفی می‌باشد که عبارتند از:

• صورت سود و زیان جامع

توجه داشته باشید که در صورت سود و زیان عادی به یک سری درآمد‌ها و هزینه‌های شرکتی پرداخته می‌شود که در آن‌ها خبری از درآمد و یا هزینه‌های تاثیر گذار بر روی حقوق صاحبان سرمایه نخواهد بود؛ به این معنا که در صورت سود و زیان معمولی که پیش از این در مورد آن صحبت کردیم، برخی از جزئیات هزینه و درآمد آورده نمی‌شود.

به همین دلیل برای محاسبه دقیق‌تر صورت سود و زیان، تمامی درآمد و یا هزینه‌های تاثیر گذار بر حقوق صاحبان سرمایه در گزارش درج خواهد شد؛ به صورت سود و زیان تهیه شده، صورت سود و زیان جامع گفته می‌شود.

• صورت سود و زیان انباشته

در صورت سود و زیان تمامی اطلاعات مربوط به درآمد و هزینه، سود خالص دوره جاری و حتی تاخیری‌های سنواتی به نمایش گذاشته می‌شود حال آنکه این صورت سود و زیان جامع محاسبه شده، در دوره آینده به عنوان صورت سود و زیان انباشته شناخته می‌شود.

در واقع صورت سود و زیان انباشته که یک سرفصل از حقوق سرمایه گذاران به حساب می‌آید، انتقال پیدا نمی‌کند و تنها در دوره‌های متوالی روی هم انباشته می‌شود.

• صورت سود و زیان تلفیقی

در یک گروه معاملاتی تعدادی از شرکت‌های سرمایه گذار فعالیت می‌کنند که طی روابط این شرکت‌ها با یکدیگر، برخی از هزینه و درآمد‌ها عاید می‌شود؛ حال اگر این درآمد و هزینه‌ها که از روابط بین شرکت‌ها به دست آمده اند، با یکدیگر ترکیب شده و در گزارش مالی آورده شود، صورت سود و زیان تلفیقی تهیه می‌شود.

در واقع دیدگاه صورت حساب سود و زیان تلفیقی حول ‌عدم تاثیرگذاری هزینه و درآمد‌های بین گروهی بر مجموع دارایی گروه می‌چرخد. درآمد و هزینه‌های مربوط به اجاره، هزینه و درآمد‌های مربوط به بهره وام دریافتی از شرکت‌های گروه، هزینه و درآمد ناشی از فروش کالا در گروه و… از مواردی است که در صورت سود و زیان تلفیقی به آن پرداخته نمی‌شود.

اقلام صورت سود و زیان

صورت سود و زیان که تاکنون در مورد آن صحبت کردیم، از اجزای مختلفی تشکیل شده که در ادامه به معرفی اجزای صورت سود و زیان می‌پردازیم:

درآمد یا میزان فروش

منظور از درآمد، مجموع مبالغی است که از فروش محصول و یا ارائه خدمات به دست می‌آید اما این میزان درآمد به صورت خالص نخواهد بود چرا که شامل هزینه و مخارجی در مرحله تولید محصول نیز می‌شود که هنوز از آن کسر نشده است.

سایر درآمد‌ها

معمولا هر شرکت در کنار هزینه‌های اصلی که دارد، دارای یک سری هزینه‌های اضافی مانند هزینه‌های صرف شده در جهت تحقیق و توسعه و یا اختلال در ارزش می‌شود که این هزینه و درآمد‌ها تحت عنوان سایر درآمد‌ها مطرح می‌شود.

بهای تمام شده کالای فروش رفته

به تمامی هزینه‌هایی که برای تولید صفر تا صد محصول خرج می‌شود، بهای تمام شده کالای فروش رفته گفته می‌شود؛ حال آنکه در شرکت‌های خدماتی، این هزینه‌ها در ازای ارائه خدمات تعریف می‌شود. هزینه‌های فروش در صورت سود و زیان می‌تواند شامل موارد مربوط به پرداخت حقوق کارکنان، تهیه مواد اولیه و یا هزینه‌های استهلاک باشد.

هزینه‌های توزیع و فروش

ارائه محصولات از طرف شرکت به مخاطبان هدف در بردارنده یک سری هزینه‌های مرتبط مانند هزینه‌های حمل و نقل خواهد بود که این هزینه‌ها را تحت عنوان هزینه‌های توزیع و فروش می‌شناسیم.

هزینه‌های اداری

هزینه‌های مرتبط با مدیریت و پشتیبانی در شرکت تولید کننده محصول و یا ارائه دهنده خدمات که در ارتباط غیر مستقیم یا عرضه کالا هستند، در حیطه هزینه‌های اداری قرار می‌گیرد.

سایر هزینه‌ها

یک سری فعالیت‌های غیر اصلی در شرکت مربوطه انجام می‌گیرد که طبیعتا هزینه‌هایی را هم به دنبال دارد؛ این سری هزینه‌ها در دسته سایر هزینه‌ها جای می‌گیرد.

هزینه‌های مالی

وام‌هایی که شرکت‌های سرمایه گذار دریافت می‌کنند قطعا دارای بهره‌هایی هم خواهند بود که بهره این وام‌ها همان هزینه‌های مالی صورت سود و زیان به حساب می‌آیند.

مالیات بر درآمد

مالیات دوره مالی که در جریان است به همراه مالیات مربوط دوره مالی گذشته و همچنین هزینه‌های مربوط به مالیات معوق همگی جزو مالیات بر درآمد در صورت سود و زیان هستند.

هزینه استهلاک

هر شرکت یک سری تجهیزات را به عنوان دارایی بلند مدت در اختیار دارد که طبیعتا این تجهیزات هر چند مدت یکبار به تعمیرات احتیاج خواهند داشت. هزینه‌ای که برای تعمیرات این تجهیزات در نظر گرفته می‌شود را هزینه استهلاک در صورت سود و زیان می‌خوانیم.

سود در صورت سود و زیان

حال که با اقلام صورت سود و زیان آشنا شده‌اید، باید بدانید که در این صورت مالی چهار سود شامل سود ناخالص، سود عملیاتی، سود خالص و سود تقسیمی آمده است.

بسیاری سوال دارند که سود قابل تقسیم در صورت سود زیان کجاست؟ باید بگوییم سود تقسیمی در صورت سود و زیان به طور مستقیم نیامده است و هر فرد با مفروضات موجود باید سود تقسیمی را بدست آورد. سود قابل تقسیمی DPS همان سودی که به به ازای هر سهم به سهامدار تعلق می‌گیرد. برای بدست آوردن نسبت سود تقسیمی باید سود نقدی هر سهم را تقسیم بر سود هر سهم (EPS) کنیم.

نقش صورت سود و زیان در بورس

صورت سود و زیان به زبان ساده، یک صورت مالی است که به گزارش جامعی از عملکرد مالی یک شرکت پرداخته می‌شود اما این گزارش صرفا برای یک دوره عملکرد مالی شرکت مورد نظر تعیین می‌شود.

در واقع قرار است که به واسطه صورت سود و زیان یک سری اطلاعات در رابطه با هزینه‌های شرکت و درآمد‌های ناشی از فعالیت‌های مختلف برای شرکت دسترسی داشته باشیم. حال شاید این سوال در ذهن تداعی گردد که صورت سود و زیان چه نقشی در بورس دارد؟

در پاسخ به این سوال باید بگوییم که قطعا در اختیار داشتن اطلاعات مالی از شرکت‌های سهام دار بورسی برای دوره‌های مالی مشخص، می‌تواند تعیین کننده وضعیت فعالیت آن شرکت باشد. در واقع فعالیت مالی شرکت مشخص می‌کند که تا چه اندازه می‌توان به آینده آن امیدوار بود.

به هر اندازه که گزارش تهیه شده از فعالیت‌های مالی شرکت قوی‌تر باشد نشان از عملکرد مناسب شرکت دارد و همچنین گویای این موضوع خواهد بود که شرکت مورد نظر ارزش سرمایه‌گذاری در بازار بورسی را خواهد داشت.

نمونه صورت سود و زیان شرکت سهامی

شرکت های پذیرفته شده بورس فارغ از بازار بورس یا فرابورس باید صورت های مالی خود را در سامانه کدال منتشر نماید. جهت استخراج صورت سود و زیان از سامانه کدال، وارد codal.ir شوید و نماد مدنظر خود را جست و جو نمایید. نوع اطلاعیه را براساس نیاز خود «اطلاعات و صورت های مالی میاندوره‌ای» انتخاب کنید.

به عنوان نمونه صورت سود وزیان نماد «رمپنا» در گزارش اطلاعات و صورت‌های مالی میاندوره‌ای دوره 6 ماهه را جست‌وجو کنید. در بالای صفحه، امکان دسترسی به صورت های مالی مختلف وجود دارد که در اینجا قصد داریم «صورت سود و زیان» را بررسی کنیم. در ادامه تصویر صورت سود و زیان نماد رمپنا را مشاهده نمایید.

تحلیل صورت سود و زیان

صورت سود و زیان یکی از صورت های مالی مهم هر شرکت محسوب می‌شود که تحلیل گران می‌توانند از این صورت مالی اطلاعاتی در خصوص درآمد و هزینه، سود و زیان شرکت بدست آورند.

سهامداران با بررسی صورت سود و زیان می‌توانند اطلاعاتی همچون تقسیم سود DPS، نسبت قیمت به سود EPS، بررسی درآمد و هزینه شرکت، بهای تمام شده کالای فروش رفته، قیمت هر محصول، هزینه‌های مالی و اداری، درآمد عملیاتی شرکت و ... استخراج کنند.

فرمول محاسبه سود و زیان

برای محاسبه صورت سود و زیان کافیست از دو فرمول جداگانه برای محاسبه سود و زیان استفاده کنید. به این ترتیب که برای محاسبه سود دوره مالی، میزان هزینه‌های دوره مالی را از میزان درآمد‌های دوره مالی کم کنید. همچنین برای محاسبه زیان دوره مالی، میزان درآمد‌های دوره مالی را از میزان هزینه‌های دوره مالی کسر نمایید.

لازم به ذکر است که اگر میزان درآمد‌های ناشی از فعالیت‌های درآمدزای شرکت مورد نظر از مجموع میزان هزینه‌های آن برای تولید محصول بیشتر باشد، شرکت در سود دهی خواهد بود.

جمع‌بندی

در این مقاله مطالبی را در حیطه صورت سود و زیان و نقش آن در بورس در اختیار شما عزیزان قرار دادیم. همانطور که گفتیم آگاهی از صورت سود و زیان شرکت‌های سرمایه گذار برای مدیران و همچنین کسانی که قصد سرمایه‌گذاری دراین شرکت‌ها را دارند بسیار با اهمیت خواهد بود؛ چرا که این صورت مالی نشان دهنده میزان موفقیت شرکت برای کنترل هزینه‌ها و همچنین خدمات‌رسانی خوب به مشتریان است. 

لازم به ذکر است که تمامی اطلاعات مربوط به هزینه‌ها و درآمد‌های شرکت مورد نظر در دوره مالی مشخص در صورت سود و زیان ذکر می‌شود.