هر شرکتی موظف است که در سال مالی خود، صورت‌های مالی پایان دوره و میان دوره‌ای را منتشر کند. در بورس و فرابورس ایران، تمامی گزارشات و صورت‌های مالی در کدال جهت بررسی و تجزیه و تحلیل برای تحلیل‌گران منتشر می‌شود.
در این مقاله قصد داریم علاوه بر آشنایی با تحلیل صورت های مالی به آموزش تجزیه و تحلیل صورت های مالی بپردازیم. با ما همراه باشید.
آشنایی با صورت‌های مالی
صورت‌های مالی گزارش‌هایی هستند که توسط شرکت‌ها در مدت زمانی معلوم (ماهانه، 3 ماهه، 6 ماهه، 9 ماهه و 12 ماهه) ارائه می‌شود.
در یادداشت‌های صورت‌های مالی نیز به مواردی مانند طرح‌های توسعه، تسعیر ارز و موارد لازم دیگر مطرح می‌شود. در ادامه بخش‌های مختلف صورت‌های مالی را معرفی می‌کنیم تا بدانید برای هدف مورد نظرتان، باید به کدام بخش‌ها مراجعه کنید.
نظر حسابرس
بخش اول هر صورت مالی حسابرسی شده، نظر حسابرس است. در این بخش، حسابرس قانونی شرکت نظر رسمی خودش را بیان کرده و اطلاع می‌دهد که وضعیت صورت‌های مالی از نظر او قابل قبول است یا نه. سایت کدال صورت های مالی حسابرسی شده و نظر حسابرس را به تفکیک نماد منتشر می‌کند.
نکته مهم در این بخش، نکته‌هایی است که بازرس قانونی نسبت به صورت مالی ذکر می‌کند. برای مثال اگر ابهامی در محاسبه‌ها باشد یا کشف تقلب از طریق صورت‌های مالی صورت گرفته باشد، در این قسمت می‌تواند مورد بررسی قرار بگیرد.
صورت سود و زیان
یکی از مهم‌ترین قسمت‌هایی که باید در صورت‌های مالی در نظر داشته باشید، بخش صورت سود و زیان است. در این قسمت، شما جرئیات درآمدها و هزینه‌های شرکت را مشاهده کرده و می‌توانید آنها را با سال مالی قبل و دوره مالی گذشته مقایسه کنید.
در انتهای این قسمت هم سود یا زیان خالص به ازای هر سهم نوشته شده که کار شما را برای محاسبه P/E و نسبت‌های مهمی که به قیمت و سود وابسته هستند، ساده می‌کند.
در ردیف آخر شما شاهد سرمایه شرکت هستید. توجه کنید که اگر شرکتی افزایش سرمایه داده باشد، برای مقایسه صحیح سود باید سود آن را متناسب با سرمایه تعدیل کنید. صورت سود و زیان جامع
صورت سود و زیان جامع
در این بخش شما سود و زیان خالصی که در بخش قبلی داشتید را دارید، به علاوه سایر مواردی که می‌توانند بر سود (زیان) خالص شما اثرگذار باشند. برای مثال تسعیر ارز عملیات خارجی، مازاد تجدید ارزیابی دارایی ثابت مشهود و مالیات مرتبط با این موارد در این قسمت ذکر می‌شود.
توجه کنید که این بخش می‌تواند وابسته به نوع شرکت تفاوت چندانی در سود یا زیان خالص شرکت ایجاد نکند.
صورت وضعیت مالی
در قسمت صورت وضعیت مالی شما با تمام مواردی که شرکت دارد و ندارد آشنا می‌شوید. از دارایی‌های مشهود و غیرجاری تا جزئیات دارایی‌های جاری (مانند سفارشات، موجودی انبار و سرمایه‌گذاری‌ها) در این قسمت ذکر شده است.
همچنین قسمت مهمی در این بخش با عنوان حقوق مالکانه وجود دارد که در این قسمت چند موضوع مهم برای بررسی وجود دارد. صرف سهام خزانه و سود (زیان) انباشته چیزی است که باید به آنها توجه کنید.
سهام خزانه نشان می‌دهد که شرکت در وضعیتی قرار دارد که بخواهد از سهام خود حمایت کند یا خیر. اگر سهام خزانه شرکتی هرسال افزایش یابد، چندان نمی‌تواند نشانه خوشایندی برای معامله‌گران باشد.
از آن‌جا که در این قسمت شما می‌توانید سه سال مالی را با همدیگر مقایسه کنید. بررسی بخش سود و زیان انباشته به شما نشان می‌دهد که آیا شرکت به فکر ذخیره سود است یا نه؟ همچنین اگر شرکتی زیان‌ده باشد، در این قسمت می‌توانید بفهمید که آیا وضعیت شرکت رو به بهبودی است (کاهش زیان انباشته دارد؟) یا اینکه زیان انباشته هرسال بیشتر از سال قبل می‌شود؟
صورت تغییرات در حقوق مالکانه
در این قسمت شما جزئیات تغییر در حقوق مالکانه را مشاهده می‌کنید. اگر اشتباهی در محاسبه‌ها باشد، در این قسمت اصلاح آن ذکر می‌شود.
صورت جریان‌های نقدی
هر شرکتی مقداری منابع نقدی دارد که مجاز است از آن برای اهداف متنوعی بهره ببرد. بعضی از شرکت‌ها از این منابع برای بهبود عملکرد، توسعه فعالیت‌ها استفاده می‌کنند. گاهی جریان های نقدی شرکت صرف بازپرداخت تسهیلات و تأمین مالی می‌شود.
جریان‌های نقدی عمدتاً حاصل سه نوع فعالیت است: فعالیت‌های عملیاتی، فعالیت‌های سرمایه گذاری و فعالیت‌های تأمین مالی.
جریان نقدی حاصل از فعالیت‌های مالی همان بخش درآمد خالص شرکت است که پس از کسر هزینه‌های جاری ذکر می‌شود. در بخش سرمایه‌گذاری‌ها، شما شاهد تمام جزئیاتی هستید که از صرف هزینه در سرمایه‌گذاری صورت پذیرفته است. از خرید ملک و زمین تا خرید سهام یا هرچیز دیگری که بتواند نوعی سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت یا بلندمدت باشد. البته نباید چندان دنبال فعالیت خاصی در این بخش باشید، بسیاری از شرکت‌ها نمی‌توانند هزینه زیادی برای سرمایه‌گذاری داشته باشند و اغلب این بخش بسیار خلوت است.
جریان‌های نقدی حاصل از فعالیت‌های تأمین مالی اشاره به بازپرداخت تسهیلات، خرید سهام خزانه، فروش سهام و دریافت‌های حاصل از اوراق و موارد مشابه دارد.
خلاصه اطلاعات گزارش تفسیری
در ادامه بررسی صورت‌ّهای مالی شما شاهد یک بخش ۵ قسمتی هستید. در این قسمت شما می‌توانید خلاصه اطلاعات گزارش تفسیری را مشاهده کنید.
معمولاً به همراه هر صورت مالی، یک گزارش تفسیری نیز توسط شرکت ارائه می‌شود که در آن اطلاعات متنوعی از قبیل جزئیات فروش و تولید، روند مبلغ فروش و بهای تمام شده در ۶ سال گذشته، موجودی انبار، خرید و مصرف مواد اولیه، جزئیات هزینه‌های اداری، طرح‌های توسعه و جزئیات تسهیلات دریافتی یا سود سپرده ذکر می‌شود.
شما می‌توانید به‌جای مطالعه گزارش تفسیری که معمولاً طولانی و با جزئیات است، به همین پنج صفحه خلاصه اطلاعات اکتفا کرده و از آن داده‌ی موردنظرتان را پیدا کنید.
تحلیل صورت مالی
اگر با شرکتی مواجه هستید که ظاهر موجهی دارد و از وضعیت بنیادی آن اطمینان کافی دارید، مانند شرکت‌های بزرگ با سودسازی مستمر، می‌توانید به بررسی چند مورد اکتفا کنید. در قدم اول کافی است با باز کردن صورت سود و زیان، نسبت افزایش سود خالص را پیدا کرده و با محاسبه نسبت P/E، وضعیت شرکت را نسبت به دیگر شرکت‌های صنعت بسنجید.
در قدم دوم بد نیست وضعیت تقسیم سود و میزان سود انباشته شرکت را از صفحه صورت وضعیت مالی بررسی کرده و پیش‌بینی کنید که با توجه به سرمایه فعلی، آیا افزایش سرمایه در پیش دارد یا نه.
در نهایت، می‌توانید با مراجعه به خلاصه گزارش‌های تفسیری، وضعیت تولید و فروش شرکت را مورد بررسی قرار دهید. برای مثال، بررسی کنید که اگر شرکت فروش صادراتی دارد، معمولاً چند درصد از فروش کل شرکت صادراتی است؟ یا قیمت‌گذاری و نرخ فروش محصولات شرکت به چه عواملی وابسته است؟
تحلیل صورت مالی شرکت‌های کوچک
در تحلیل صورت مالی شرکت‌های کوچک‌تر، باید به چند مورد توجه ویژه داشته باشید. در ابتدا باید بدانید که میزان حساسیت سود شرکت به هر متغیر اقتصادی (قیمت ارز، نرخ تورم و...) چه میزان است. سپس با مقایسه سودسازی شرکت در چند سال متوالی نسبت های مهم مالی را محاسبه و با هم مقایسه کنید.
شرکت‌های کوچک، زمانی که بدون افزایش قیمت بازار، وضعیت بنیادی رو به بهبودی پیدا می‌کنند، موقعیت‌های خوبی برای سرمایه‌گذاری میان‌مدتی هستند. چرا که حضور بسیاری از این شرکت‌ها (مانند شرکت‌های غذایی) ضروری است و از طرف دیگر، فعالیت‌شان نمی‌تواند متوقف شود. برای همین به وقت خود، اقبال بازار را هم دریافت خواهند کرد.
نسبت‌های مالی مهم در تحلیل صورت مالی
در تحلیل صورت‌های مالی باید بتوانید بیشترین اطلاعات را در کمترین زمان خلاصه کنید. نسبت‌های مالی چنین ویژگی‌ای دارند. شما می‌توانید با اعلام یک رقم ساده، وضعیت شرکت را نسبت به کل بازار و نسبت به گروه خودش بیان کنید.
برای مثال وقتی گفته می‌شود که P/E سهمی ۵ است و P/E متوسط بازار و گروه به ترتیب ۸ و ۶.۵ باشد، نشان می‌دهد که وضعیت سهم نسبت به بازار و گروه بهتر است.
در ادامه با معرفی مهم‌ترین نسبت‌های مالی، نحوه محاسبه و استفاده از آنها را مرور می‌کنیم.
نسبت قیمت به سود یا P/E
در تجزیه تحلیل صورت های مالی، یکی از پرکاربردترین نسبت‌های مالی، نسبت قیمت به سودی است که سهم در طول دوره مالی خود می‌سازد. نحوه محاسبه این نسبت چندان پیچیده نیست. کافی است که قیمت بازار را تقسیم بر سود خاص هر سهم در صورت سود و زیان کنید. در این قسمت، شما می‌توانید با دو دیدگاه این نسبت را محاسبه کنید.
P/E TTM : در این حالت، شما نسبت قیمت به سود گذشته‌نگر را محاسبه می‌کنید. برای این کار کافی است که قیمت بازار را تقسیم بر سود ۱۲ ماهه گذشته شرکت کنید.
P/E Forward : در محاسبه نسبت P/E فوروارد شما نگاهی آینده‌نگر دارید. برای این‌کار ابتدا باید سود ۱۲ ماهه آینده شرکت را با توجه به عوامل موثر محاسبه کنید. سپس مثل قبل، قیمت بازار را تقسیم بر سود محاسبه‌شده کنید تا نسبت موردنظر به‌دست بیاید.
نسبت قیمت به فروش یا P/S
نسبت قیمت به فروش نشان‌دهنده این است که به ازای قیمت هر سهم، چه میزان فروش صورت می‌گیرد. از آن‌جا که فروش شرکت قابلیت دستکاری و تغییر کمتری نسبت به سود شرکت دارد، این نسبت در مقایسه شرکت‌های یک گروه می‌تواند کارآمدی بیشتری داشته باشد.
برای مثال تصور کنید که شرکتی از فروش دارایی، سود زیادی شناسایی کند. در این حالت، نسبت P/E کاهش داشته و ارزش شرکت را بیشتر از آن‌چه هست نشان می‌ٔدهد، در حالیکه نسبت P/S خطای کمتری خواهد داشت.
برای محاسبه این نسبت کافی است مقدار فروش را از خلاصه اطلاعات تفسیری پیدا کنید و بر تعداد سهام منتشر شده تقسیم کنید. این عدد، مبلغ فروش به ازای هر سهم است. حالا با تقسیم قیمت تابلو بر مبلغ فروش به ازای هر سهم، نسبت P/S محاسبه می‌شود.
نسبت‌های نقدینگی
- نسبت جاری
یکی از مهم‌ترین نسبت‌های نقدینگی، نسبت جاری است. در این حالت شما می‌فهمید که نسبت دارایی‌های جاری به بدهی‌های جاری چقدر است. به این نسبت، نسبت سرمایه در گردش هم می‌گویند. از این نسبت برای تخمین توانایی پرداخت تعهدات کوتاه‌مدتی استفاده می‌شود. معمولاً این نسبت در مقادیر میان ۱ تا ۲ مناسب است. بدیهی است که هرچه این نسبت بزرگ‌تر باشد، نشان‌دهنده توانایی بیشتر شرکت در پرداخت تعهدات مالی خود است.
- نسبت آنی
نسبت آنی یکی از نسبت‌های نقدینگی است که از فرمول زیر بدست می‌آید. زمانی که این عدد به یک نزدیک باشد، وضعیت شرکت مناسب‌تر بوده و توان بازپرداخت بدهی‌های کوتاه مدت را دارد.
( سفارشات و سپرده-پرداخت پیش- کالا موجودی - جاری های دارایی)/(جاری های بدهی)
- نسبت وجه نقد
این نسبت از محافظه کارانه‌ترین نسبت‌های نقدینگی است. در صورتی که عدد این نسبت بالا باشد، نشان دهنده عدم استفاده از منابع نقدی است. در صورتی که عدد این نسبت پایین باشد، نشان می‌دهد که شرکت شرایط بازپرداخت بدهی را ندارد.
(مدت کوتاه گذاری سرمایه+نقدی موجودی نسبت )/(جاری بدهی)
نسبت‌های سودآوری
نسبت های سودآوری شامل حاشیه سود خالص، حاشیه سود ناخالص، حاشیه سود عملیاتی، نسبت بازده حقوق صاحبان سهام و نسبت بازده دارایی می‌شود.
- حاشیه سود خالص
نسبت حاشیه سود خالص از چند جهت مهم است. مهم‌تر از همه، با استفاده از این نسبت می‌توان کیفیت سود را محاسبه کرد. چرا که این نسبت نشان‌دهنده آن است که میزان سودآوری هر یک واحد از فروش شرکت، چند درصد است. برای مثال اگر حاشیه سود ۵۰ درصد باشد، نشان‌دهنده آن است که شرکت از هر ۱۰۰ تومان فروش، ۵۰ تومان سود شناسایی می‌کند.
توجه داشته باشید که با وجود تورم و نرخ بهره، حاشیه سود باید در حدی باشد که بتواند تمام این موارد را پوشش دهد. چرا که در نهایت، اگر حاشیه سود نتواند هزینه‌های استهلاک و هزینه-فرصت را جبران کند، در واقع به ضرر شرکت خواهد شد.
- حاشیه سود عملیاتی
اگر تنها می‌خواهید سودآوری و فروش شرکت را بررسی کنید، بهتر است از حاشیه سود عملیاتی بهره ببرید تا عواملی مانند مالیات و هزینه‌های مالی در نسبت شما منظور نشود. برای این‌کار کافی است سود عملیاتی را بر میزان فروش تقسیم کنید تا حاشیه سود عملیاتی را داشته باشید.
نسبت‌های اهرمی
نسبت‌های اهرمی شامل نسبت بدهی بلندمدت به ارزش ویژه، نسبت کل بدهی به ارزش ویژه، نسبت بدهی جاری به ارزش ویژه، نسبت بدهی، نسبت کل بدهی‌ها به حقوق صاحبان سهام، نسبت مالکانه، نسبت حقوق صاحبان سهام به دارایی‌های ثابت و می‌باشد که پیش از این در مقاله « نسبت اهرمی چیست و انواع آن کدام است؟» به تشریح هر یک پرداختیم.
نسبت بدهی
بخشی از دارایی‌های هر شرکت متعلق به افرادی خارج از شرکت است. گاهی ممکن است تسهیلات بانکی باشد، گاهی هم ممکن است به صورت اجاره مکان ظاهر شود. به این منابع، بدهی گفته می‌شود. نسبت بدهی به کل دارایی‌ها نشان‌دهنده میزان منابعی است که شرکت از منبعی خارج از مجموعه، به صورت بدهی وارد مجموعه کرده است. بالا رفتن این نسبت در مواقعی می‌تواند خطرناک باشد.
نسبت مالکانه
نسبت مالکانه به نوعی عکس نسبت بدهی است. در این نسبت شما مشاهده می‌کنید که چه میزان از دارایی‌های شرکت توسط صاحبان سهام تأمین شده است. به همین خاطر به نسبت مالکانه، نسبت حقوق صاحبان سهام نیز می‌گویند. این نسبت از تقسیم حقوق صاحبان سهام بر کل دارایی‌ها حاصل می‌شود.
چگونه صورت‌های مالی شرکت‌ها را بدست آوریم؟
سهامدارانی که قصد تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی دارند، می‌توانند به سایت کدال codal.ir مراجعه کرده و با جست‌وجو نماد مدنظر صورت‌های مالی آنها را مشاهده نمایید.
اهمیت تحلیل صورت‌های مالی
شما هیچوقت کالایی را بدون شناخت کافی خریداری نمی‌کنید. حالا برای خرید سهام هم، باید شرکت موردنظرتان را به‌خوبی بشناسید.
تحلیل صورت‌های مالی این امکان را برای شما فراهم کرده تا بتوانید شرکت‌ها را از نظر بنیادی بررسی کرده و نقاط قوت یا ضعف‌شان را شناسایی کنید. با این کار، اطمینان شما از خرید سهام و سرمایه‌گذاری در بازار بورس بیشتر خواهد شد.
جمع‌بندی
در این مطلب با بررسی بخش‌های مختلف صورت‌های مالی، تحلیل هر بخش را شناختید. از آن‌جا که ماهیت صنایع مختلف با یکدیگر متفاوت است، طبیعی است که صورت مالی هر کدام نیز تفاوت‌هایی داشته باشد.
عموم شرکت‌های تولیدی از الگوی مشابهی پیروی می‌کنند، اما شرکت‌های مالی و خدماتی، مانند بانک‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها نیاز به بررسی متفاوتی در صورت‌های مالی خود دارند که در صورت علاقه باید به صورت تخصصی به مطالعه آنها بپردازید.
