در فرایند سرمایه‌گذاری، ارزشمندی از مفاهیم پرکاربرد است. برای سرمایه‌گذاری مناسب در بورس باید سهام ارزشمند را به‌درستی شناسایی و خرید کرد. ارزش‌گذاری سهام شامل فرایندهایی هست که در طی آن پتانسیل‌های یک سهم بررسی شده و ارزش ذاتی آن تعیین می‌گردد. با استفاده از روش‌های علمی و دقیق، می‌توان پی به ارزش واقعی شرکت‌های مختلف برد، حتی اگر ارزش بازار و قیمت سهم حرف دیگری داشته باشد. اما در ابتدا بد نیست با اهداف ارزش‌گذاری سهام کمی بیشتر آشنا شوید.
اهداف ارزش‌گذاری سهام شرکت‌ها در بورس اوراق بهادار
اگر برای شما جای سوال است که چه نیازی به ارزش‌گذاری سهام دارید، در ادامه به نکات مهم آن اشاره می‌کنیم. بدیهی است که هر نکته می‌تواند در جایگاه خود کاربرد داشته باشد.
شناسایی سهم یا صنعت مناسب برای سرمایه‌گذاری
با ارزش‌گذاری سهام در بازار بورس، می‌توانید سهم‌های مناسب را شکار کنید. بهترین راه برای انتخاب بهترین سهم، مقایسه ارزش ذاتی آن با دیگر سهام بازار است. برای این‌کار روش‌های گوناگونی را در ادامه بررسی خواهیم کرد.
تخمین وضعیت اقتصادی
با ارزش‌گذاری شرکت‌های مهم می‌توانیم از وضعیت اقتصادی اطلاع بیشتری پیدا کرده و نسبت به آینده بورس تخمین‌هایی داشته باشید. این موضوع به افق بلندمدتی سرمایه‌گذاری شما کمک بسیاری می‌کند. چرا که حوزه‌هایی که پتانسیل بیشتری دارند را پیدا می‌کنید و از حباب‌های بازار سرمایه دور می‌شوید.
انواع مدل‌های ارزش‌گذاری سهام
برای ارزش‌گذاری شرکت‌ها مدل‌های اقتصادی و علمی متنوعی وجود دارد. هر مدل که شامل روش‌های متفاوتی است، کاربرد خاص خودش را دارد. در ادامه با این مدل‌های ارزش‌گذاری آشنا شده و بررسی چند نمونه کاربردی آن‌ها را مشاهده خواهید کرد.
ارزش‌گذاری بر اساس دارایی‌های شرکت
در این مدل ارزش‌گذاری شما باید بر اساس دارایی‌های شرکت، وضعیت ارزشمندی آن را تخمین بزنید. این مدل می‌تواند بنابر روش‌های متفاوتی به کار گرفته شود. ارزش اسمی سهام، ارزش دفتری، ارزش بازاری، ارزش جایگزینی و موارد مشابه از نمونه روش‌هایی هستند که در مدل ارزش‌گذاری بر اساس دارایی جای می‌گیرند.
برای مثال، ارزش بازاری سهام به ارزش بازار هر شرکت اشاره دارد. در اینجا عرضه و تقاضای سهم تعیین‌کننده ارزش آن سهم است و با این روش، ارزش‌گذاری هر سهم با قیمت روز آن صورت می‌گیرد. وقتی شما می‌خواهید سهمی را بفروشید، با قیمت بازاری و ارزش‌گذاری بازاری آن مواجه هستید.
در این مدل ارزش‌گذاری، روشی هم به نام ارزش خالص دارایی‌ها وجود دارد که با مخفف NAV نیز شناخته می‌شود. در این روش ارزش روز هر دارایی شرکت تعیین شده و در نهایت با کسر بدهی و کسورات دیگر، ارزش هر سهم مشخص می‌شود. از آن‌جایی که دردسرهای این روش و محاسبات آن پیچیده و دشوار است و ارزش دارایی‌ها ثابت نیستند، روش متداولی برای تمامی شرکت‌ها محسوب نمی‌شود. هرچند که محاسبه NAV برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری همچنان در بازار رایج است و تحلیلگران متفاوتی دست به محاسبه NAV سهام شرکت‌های سرمایه‌گذاری می‌زنند.
ارزش‌گذاری بر اساس سودآوری شرکت
از دیگر مدل‌های متداول در بازار بورس برای ارزش‌گذاری سهام استفاده از سودآوری شرکت‌هاست. بدین ترتیب سود حاصل از عملکرد هر شرکت، نماینده‌ای از ارزشمندی آن شرکت است. در این مدل ارزش‌گذاری از روش‌های متفاوتی استفاده می‌شود.
برای مثال نسبت قیمت به سود، قیمت به فروش و قیمت به ارزش دفتری از روش‌های این مدل ارزش‌گذاری محسوب می‌شوند. به دلیل سهولت دسترسی و کاربردی بودن این روش برای سهامداران بازار بورس، در ادامه آن را بیشتر بررسی خواهیم کرد.
دیگر مدل‌های ارزش‌گذاری
در تحلیل بنیادی حرفه‌ای، مدل‌های اقتصادی دیگری نیز برای ارزش‌گذاری سهام وجود دارد. جریان‌های نقدی تنزیلی و معیارهای مقایسه‌ای از مدل‌های دیگری هستند که در امر ارزش‌گذاری کاربردهای زیادی دارند. با این وجود به دلیل تخصصی بودن، ذکر آن‌ها در این مقاله چندان کاربردی نخواهد بود.در ادامه به بررسی بیشتر روش‌های ارزش‌گذاری بر مبنای سودآوری شرکت‌ها می‌پردازیم.
ارزش‌گذاری سهام بر مبنای P/E ممکن است؟
از نسبت‌های بسیار معروف در بازار، نسبت قیمت به سود است. این سود می‌تواند سود محقق‌شده یا سود تحلیلی باشد. ابتدا باید درک مناسبی از این نسبت بازار داشته باشید تا بتوانید آن را تحلیل کنید. برای آن‌که سرمایه گذاری در بورس بتواند ریسک‌های جانبی را پوشش دهد و حداقل سود را محقق کند، ابتدا باید P/E مناسب را تعیین کنید.
برای این‌کار فرض کنید که حداقل سود مدنظر شما ۲۰ درصد باشد. در این صورت برای آن‌که سهم موردنظرتان بتواند هم‌پای سود موردانتظارتان، سود سهام محقق کند باید P/E برابر پنج داشته باشد. چرا که سود ۲۰ درصد به این معناست که یک پنجم سرمایه شما باید سود محقق شود و شما برای هر یک ریال سود، پنج ریال سرمایه وارد کرده‌اید.
با کمی بالا و پایین این موضوع روشن می‌شود. بنابراین می‌توان متناسب با مقدار P/E سهم را ارزش‌گذاری کرد. در ادامه این موضوع را بررسی می‌کنیم. بهتر است قبل از اصل مطلب، محاسبه سود را هم یاد بگیرید.
محاسبه سود شرکت چگونه صورت می‌گیرد؟
حال سوال این است که EPS یا سود موردنظر را چگونه باید محاسبه کرد؟ سود را به دو صورت می‌توان به‌دست آورد. گاهی سود گذشته‌نگر است و به سود محقق‌شده وابسته است، در این صورت آن را EPS TTM می‌نامیم. این سود حاصل عملکرد ۱۲ ماهه شرکت تا به این لحظه است. روش دیگر محاسبه سود آینده یا تحلیلی است. آن را EPS Forward می‌نامیم. در این سود با در نظر گرفتن فرض‌های مناسب برای متغیرهای اقتصادی و بررسی روند فروش در صورت های مالی، به تخمین EPS آینده می‌پردازیم. این روش می‌تواند آینده بورس را هم برای ما روشن‌تر کند.
توجه کنید که استفاده از سود تحلیلی که به آینده اشاره دارد، اهمیت بیشتری در بورس دارد. چرا که رقابت شدیدی بر سر کسب جایگاه‌های بهتر در بازار وجود دارد که تنها با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی آینده می‌توان به بررسی آن‌ها پرداخت. البته در این میان باید از فرض‌های صحیح برای عوامل مؤثر اقتصاد بهره برد و واقع‌بین بود.
ارزش‌گذاری سهام با استفاده از نسبت P/E
حال که هم مفهوم نسبت قیمت به سود را درک کرده‌اید و هم محاسبه سود را می‌دانید، وقت تحلیل این نسبت و ارزش‌گذاری سهام شرکت‌های بورسی با این روش است. چهار روش عمومی برای این‌کار را در ادامه معرفی می‌کنیم.
مقایسه سود تحلیلی دو شرکت همگروه
فرض کنید با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی فرضی آینده، تخمین زده شود که شرکتی با قیمت هر سهم هزار تومان بتواند سودی ۲۵۰ تومانی محقق کند. در این حالت P/E Forward این شرکت برابر ۴ می‌شود. تا به اینجای کار می‌توانیم بگوییم که این شرکت ارزش‌های حداقلی برای سرمایه گذاری را داراست و می‌تواند سودی بیشتر از سود بانکی را محقق کند. در ادامه اگر شرکت‌های همگروه آن قیمتی بیش از هزار تومان داشته باشند یا سودی کمتر از ۲۵۰ تومان برای آن‌ها تخمین زده شود، نتیجه این می‌شود که ارزش این شرکت بالاتر از آن‌هاست.
این یک روش ساده برای مقایسه میان دو شرکت است. شاید محاسبه سود هر کدام از شرکت‌ها کمی وقت‌گیر باشد. راه آسان‌تر، استفاده از نسبت P/E متوسط گروه است.
مقایسه با P/E متوسط گروه
در سایت TSE می‌توانید نسبت قیمت به سود گذشته را برای هر سهم و به صورت میانگین هر گروه مشاهده کنید. به صورت کلی با ضرب سود محقق‌شده هر سهم در مقدار میانگین P/E گروه، می‌توانید تخمینی از قیمت واقعی سهم در شرایط کلی آن صنعت را مشاهده کنید. این یک روش ساده‌تر برای مقایسه میان شرکت‌های یک گروه است. به صورت خلاصه، اگر شرکتی نسبت P/E پایین‌تر از گروه خود را داشت، به همان میزان می‌تواند ارزندگی بیشتری داشته باشد.
توجه کنید که این یک روش تخمینی است و قطعیت ندارد. با این وجود برای مقایسه‌های سریع می‌تواند کاربردی باشد. اما نمی‌توان به آن برای سرمایه گذاری های بلندمدت یا سنگین اکتفا کرد.
بررسی نسبت P/E تاریخی
اگر گذشته هر سهم را بررسی کنید و P/E آن را در ادوار مختلف پیدا کنید، مشاهده می‌کنید که در بسیاری از زمان‌ها آن سهم حول یک نسبت مشخص گردش می‌کند. آن نسبت قیمت به سود را نسبت مطمئن یا تعادلی سهم تلقی کرده و قیمت حاصل از آن نسبت را قیمت تعادلی یا تاریخی آن می‌نامند. برای این کار کافی است که P/E تاریخی را در سود محقق‌شده یا سود تحلیلی ضرب کنید تا قیمت مناسب سهم برای خرید عیان شود.
توجه به P/E متوسط بازار
یک روش مقایسه‌ای دیگر، بررسی و مقایسه با نسبت P/E متوسط بازار است. این نسبت با میانگین گرفتن از نسبت P/E تمامی سهم‌های بازار به دست می‌آید. چنانچه نسبت قیمت به سود در سهمی بزرگ‌تر از این عدد باشد، قیمت آن بیشتر از ارزش بازاری آن بوده و چنانچه کمتر باشد، احتمال رسیدن به متوسط بازار را دارد و می‌تواند در آن شرایط ارزنده تلقی شود.
چرا سهم‌هایی با P/E منفی معامله می‌شوند؟
در روش‌های ارزش‌گذاری دیدیم که سهم‌ها با سودآوری خود می‌توانند ارزش‌گذاری و مقایسه شوند. اما شرکت‌های زیان‌ده با این روش مقدار منفی برای P/E به دست می‌آورند. این سهم‌ها دیگر نه با این روش که با روش‌های دیگری ارزش‌گذاری می‌شوند. برای مثال، کاهش میزان زیان اینگونه سهم‌ها نشانه بنیادی مناسبی است. گاهی هم سرمایه‌گذاران صرفاً با اتکا بر وضعیت تکنیکال سهم، دست به معاملاتی می‌زنند.
ارزش‌گذاری سهام عدالت چگونه انجام می‌شود؟
سهام عدالت از موضوعاتی است که به سادگی نمی‌توان از کنار آن گذشت و ارزش آن برای بسیاری اهمیت زیادی دارد. با توجه به اینکه سهام عدالت شامل سبدی از سهم‌های بورسی است، قیمت روز هر سهم مشخص بوده و ارزش کل سبد سهام عدالت در هر روز قابل محاسبه است. با این وجود، ارزش‌گذاری سهام عدالت با روش‌های دیگر، مستلزم ارزش‌گذاری تک به تک سهام داخل سبد سهام عدالت است. همانند سهم‌های دیگر، می‌توان با محاسبه میانگین نسبت P/E تحلیلی سهم‌های سبد سهام عدالت و مقایسه آن با P/E متوسط بازار به تخمین مناسبی از میزان ارزش سهام عدالت رسید.
جمع‌بندی
در میان روش‌های ارزش‌گذاری سهام، برخی از روش‌ها بسیار تخصصی و بعضی دیگر از اهمیت کمی برخوردارند. اما روش‌هایی مانند استفاده از P/E تحلیلی می‌تواند کاربردی باشد و توسط سرمایه‌گذاران معمولی نیز به کار گرفته شود. نسبت قیمت به سود به نوعی دماسنج وضعیت بنیادی هر سهم است و توصیه می‌شود تا قبل از معاملۀ هر سهمی، آن را چک کنید و با رقبای آن سهم مقایسه نمایید.
